Çi

Çi (Geleneksel Çince: 氣; Basitleştirilmiş Çince: 气; Pinyin: Qi, Japonca okunuşu:Ki); geleneksel Çin düşünce akımlarının ve tıbbının temel kavramlarından biridir.

Çi, mevcut olan her şeyde yer alan etken veya edilgen haldeki enerjiye denir. Çince karakterin iki bölümü vardır. Bunlardan üstteki rüzgar, nefes, hava anlamlarına gelir. Alttaki ikinci bölümü ise pirinç anlamına gelmektedir. Hava ve pirinç ifadeleri birleştirilerek kullanılan Çi kavramı enerjinin hem yoğunlaşmış biçim almış halini hem de biçimsiz, uçuşkan halini bir arada barındırır. Çin inaçlarına göre Çi, kainatın oluşumunu sağlayan tetikleyici güçtür ve kainatta kendinde Çi barındırmayan hiçbir şey olamaz.

Çi, sahtebilimsel bir kavramdır^[1] ve doğa bilimlerinde bulunan enerji kavramına karşılık gelmez.^[2][3] Bir varlık enerjisi kavramı bilim camiası tarafından reddedilmiştir.^[4]

Geleneksel Çin tıbbı kuramlarında göre bedende batı dillerinde meridyen olarak çevirilen kanallar boyunca akan, Çi denilen bir hayat enerjisinden söz ederler. Farklı rahatsızlık belirtilerinin Çi'nin bu hareketinin engellenmesi, dengesizleşmesi ve bozulmasının bir sonucu olduğuna inanılır. Geleneksel Çin tıbbı farklı terapi teknikleri uygulayarak çi'nin eğer az ise miktarını yükseltmek, dengesiz ise dengeye oturtmak veya bozulduysa canlandırmakta ve böylelikle hastalıkları tedavi etmektedir. Bu teknikler arasında şifalı otlar, özel diyetler, egzersizler (Çigong, Tai Chi Chuan ve savaş sanatları eğitimleri gibi), yakı, blokajları temizlemek için masaj ve akupunktur yer almaktadır.

Çi'nin organlarda aktif olduğu saat dilimleri

Feng Shui denilen geleneksel Çin mekân düzenleme sanatı çi'nin akışı, beş elementin, yin ve yang'ın ve diğer faktörlerin birbirleriyle ilişkisi üzerine kuruludur. Mekânlardaki insan, hayvan, bitki ve eşyaların arasında bir çi akışının olduğu ve bu akışın engellenmesiyle, sağlık, enerji düzeyi, talih gibi alanlarda negatif etkilerin ortaya çıkacağı kabul edilir. Eşyaların rengi, biçimleri ve mekândaki konumları uygulayıcının enerji düzeyini doğrudan etkileyecek şekilde bu akışın yavaşlaması, yönlendirilmesinde kullanılır.

Çi pek çok Çin, Kore ve Japonya kökenli savaş sanatlarında kullanılan merkezi bir unsurdur. Çi'nin geliştirilmesi savaş sanatçısına hem güç hem de uyguladığı sanatta doğal bir akış kazanmasını sağlar. Japon savaş sanatlarından Aikido'da Ki (Japonca'da Çi'ye verilen ad) özellikle önemlidir.

Çi'nin Dan tien denilen alt karın bölgesindeki özel bir noktada depo edildiği kabul edilir. Savaş sanatçısı özel nefes teknikleri ve meditasyon yöntemleriyle bu enerjiyi sanatını icra ederken kullanır. Geleneksel kabulde savaş sanatlarındaki ustalık sadece teknik detaylardaki kusursuzlukla değil aynı zamanda ustanın kendi çi'sini kullanma derecesine de bağlı kabul edilir.

Çi'nin varlığı bilimsel olarak ispatlanamamıştır.^[5] ABD'nin Ulusal Sağlık Enstitüleri, 1998'de akupunktur üzerine bir konsensüs ilanı yayımlayarak "Çi gibi kavramların biyomedikal alanındaki çağdaş bilgilerle bağdaştırılmasının güç olacağını" açıklamıştır.^[6]

Değişik kültürlerde de Çinlilerin Çi diye tanımladıkları enerji şeklini tanımlamakta o kültürlerin dillerinden çeşitli kavramlar kullanılmıştır. Hatta Çi'nin etimolojik kökeni ile diğer kültürlerdeki benzer ifadelerin etimolojik kökenleri arasında benzerlik de bulunmaktadır, örneğin Çi'nin nefesle ilişkilendirilmesine benzer şekilde Ruh kelimesi de nefesle ilişkilendirilmiştir. Ortadoğu dinlerinde Ruh,Hint dinlerinde Prana, Kelt ve Druid mitolojisinde Awen, beşeri düzeyde ifadesini bulan Tanrısal/İlahi "nefes"tir ve hemen hemen dünyadaki her şeyin bir ruhu vardır, tıpkı evrenin her yerinde ve farklı düzeylerde çi'nin bulunuşu gibi.

• Hindu dini ve felsefesi : prana, kundalini
• Polinezya mitolojisi : mana
• Avustralya Aborijin mitolojisi : maban
• Mısır dini ve mitolojisi : Mısırlıların ruh kavramı/hayat gücü Ka
• Fin mitolojisi : sisu
• Yunan mitolojisi/Hristiyanlık : pneuma
• Roma mitolojisi/Hristiyanlık : spiritus
• Yahudilik : ruah
• İslamiyet : ruh
• Türk mitolojisi : can
• Inuit mitolojisi : inua, sila
• Leni Lenape mitolojisi : Gitche Manitou ve manetuwak
• Norse mitolojisi : seid
• Avrupa Simya ve felsefesi : aether, ether, quintessence

• A Modern Definition of Qi

• Çigong
• Geleneksel Çin tıbbı

• Views on Qi, from several authorities on TCM
• Chinastyle Magazine16 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Qi Journal13 Kasım 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• University of Colorado
• Qigong Association of America15 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Eastern Medical Center
• Institute of Integral Qigong and Tai Chi20 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Journal of Scientific Exploration

• Koichi TOHEI : Ki Enerjisi, çev. Selim Yeniçeri, Okyanus Yayıncılık, İstanbul, 2000.
• Energy Medicine: The Scientific Basis by James L. Oschman, PhD, Churchill Livingston, 2000
• Encounters with Qi: Exploring Chinese Medicine by David Eisenberg, M.D., Penguin, 1987.
• Cross Currents: The Promise of Electromedicine, the Perils of Electropollution by Robert O. Becker, Tarcher, 1991
• The Theoretical Foundations of Chinese Medicine, Manfred Porkert, MIT Press, 1974 ISBN 0-262-16058-7
• Chee Soo, The Chinese Art of T'ai Chi Ch'uan, Thorsons (1984) ISBN 0-85030-387-7.
• Da Liu, T'ai Chi Ch'uan and I Ching, Routledge & Kegan Paul, (1981) ISBN 0-7100-0848-1.
• Chinese Physical Culture: The Impact on Individuals MSc dissertation, document effect on health of Tai Chi practitioners.
• Ki in the Arts of Sex, Healing and Corporate Body Building20 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Essays examining social and psychological aspects of ki as Japanese perceptions of "attention".
• Ki and the Powers of Japan20 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Documentary script based on previous essays.