Basra Körfezi

Basra Körfezi
Havza
Ülke(ler)	Ülkeler listesi
Konum	Arap Yarımadası, Asya
Koordinatlar	26°K 52°D / 26°K 52°D / 26; 52
Genel bilgiler
Aktığı yer	Hint Okyanusu
Tür	Deniz
Akarsu (gelen)	Fırat nehri
Akarsu (giden)	Umman Körfezi
Uzunluk	989 km (615 mi)
Ortalama derinlik	50 m (160 ft)
En derin noktası	90 m (300 ft)
Yüzölçümü	251.000 km2 (97.000 sq mi)
Wikimedia Commons

Basra Körfezi, (Farsça: خليج فارس, Halîc-î Fars; Arapça: الخليج الفارسي, al-Halîc al-Farsî), Arap Yarımadası'nın kuzeyi ile İran'ın güneybatısı arasında kalan Hint Okyanusu'na bağlı körfez. Dünyanın en önemli petrol ve doğalgaz yatakları bu bölgede bulunmaktadır.

Körfezin bilinen en eski adı Fars Körfezi'dir.^[1] Ancak körfez kıyılarının Arap fetihleriyle ele geçmesi ve Arap denizcilerin Asya kıtasında koloniler kurabilecek kadar gelişmesi sonucu aynı ismin Arapça telaffuzu olan Halic-î Fersî tanımı doğmuştur.

18'inci yüzyıldan itibaren körfezin Türkçe adı körfezin kıyısındaki en gelişmiş yerleşim yeri olan Basra kentinden dolayı Basra Körfezi olmuştur. İran, bölgenin Fars ismini korumak için 2010 yılından itibaren 30 Nisan gününü Millî Fars Körfezi Günü ilan etmiştir. Ancak özellikle körfeze kıyısı olan Arap ülkeleri tarafından bölge Arap Körfezi anlamına gelen el-Halîc'el-Arabî şeklinde adlandırılmaktadır.^[2] Birleşmiş Milletler ise bölgenin tarihi isminden dolayı Fars Körfezi ismini tercih etmektedir.^[3]

Yüzölçümü 240.000 km²'ye varan bu iç denizin Irak kıyılarında Şattülarap'ın ağzından başlayarak Hürmüz Boğazı çıkışına kadar olan uzunluğu 975 km, en geniş yerinde eni ise 370 kilometredir. Genel olarak körfezin derinliği İran'a yakın taraflarda 90–110 m. arasında iken Arap kıyılarında ortalama 35 m. civarındadır. Esasen sığ olan körfez bölgesinde Fırat, Dicle ve diğer nehirlerin taşıdıkları kum ve çamurlar da gittikçe denizi doldurmakta ve özellikle kuzey kıyılar güneye doğru ilerlemektedir. Önceleri bu kıyıların çok daha yukarıda oldukları ve Fırat ile Dicle'nin ayrı yerlerden denize döküldükleri bilinmektedir. Nehir sularının azlığı ve aşırı buharlaşma dolayısıyla körfezin suyu oldukça tuzludur. Dünya petrol üretiminin üçte biri körfez bölgesinde gerçekleştirilirken yine dünya petrol rezervlerinin üçte ikisi de bu bölgede bulunmaktadır. Petrol zenginliğine ilave olarak Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar gibi ülkelerde bol miktarda doğal gaz da çıkmaktadır.^[4]

• İran
• Kuveyt
• Suudi Arabistan
• Bahreyn
• Katar
• Birleşik Arap Emirlikleri
• Umman
• Irak

1980 ile 1988 arasında süren İran-Irak Savaşı'nın odak noktasıdır. 1991 yılında Körfez Savaşı'nda da temel olmuştur.

25 Mayıs 1981 tarihinde Bahreyn, Kuveyt, Umman, Katar, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'nden oluşan 6 ülke, ekonomik, siyasal ve sosyal hedefleri olan Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi kurmuştur.^[5]

• Persian Gulf Online18 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• 1988 yılında Pers Körfezi üzerinde trajedi 30 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (ABC Channel)
• Anglo-Ottoman confrontation in the Persian Gulf

Asya coğrafyası ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Orta Doğu ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.