Şehir efsanesi
Şehir efsanesi (İngilizcesi: urban legend veya urban myth), modern çağın kulaktan kulağa yayılan, doğruluğu şüphe götürür, uydurma folklorik hikâyelerine verilen addır.[1][2]
Birçok folklorik hikâyede olduğu gibi şehir efsanelerinin her zaman uydurma ve gerçek dışı olduğu söylenemez ama genelde çarpıtılmış, abartılmış ve heyecan katılmış hikâyelerdir.[3]
Bu hikâyelerin isimlerinin "şehir efsanesi" olmasına rağmen konularını şehirden almaları gerekmez. Sadece onları geleneksel folklorik hikâyelerden ayırt edebilmek için bu isimle anılırlar. Bu ayrımı daha iyi vurgulayabilmek için sosyologlar ve folklor araştırmacıları daha çok "çağdaş efsaneler" terimini tercih ederler.[4]
Şehir efsanelerinin bazıları aradan yıllar geçmesine ve ülkeden ülkeye yayılmasına rağmen hiç değişiklik geçirmezken bazılarının ülkelere veya yörelere göre modifikasyonları ortaya çıkmıştır. Gelişen teknoloji ve yeni trendlerle birlikte daha önce hiç duyulmamış yepyeni şehir efsaneleri de türetilmektedir. Son yıllarda bilgisayar ve internet kullanımının yaygınlaşması ile şehir efsanelerinin sayısı ve çeşitliliğinde artma görülmektedir.
Japonların Haliç'i hiçbir ücret almadan temizlemeyi ama dipten çıkacakların kendilerine verilmesini teklif ettikleri, buna karşılık Haliç'in dibinde bol miktarda altın olduğunu bilen yetkililerin de bu teklifi reddettiklerine dair hikâye en eski ve yaygın şehir efsanelerinden biridir.[5] 1940'ların başında Türkiye'de yaygın olan bir şehir efsanesi de “Hitler’in gizli Müslüman olduğu” idi. Aslında bunun bir Alman propagandası olduğu da ileri sürülmüştür.[6]
ABD'de kulaktan kulağa yayılan klasik şehir efsanelerinin en bilineni ise New York kanalizasyon sisteminde büyük timsahların yaşadığı ve zaman zaman insanlara saldırdığına dair olanıdır.[7] Hatta Ninja Kaplumbağalar çizgi karakterleri ve bundan uyarlanan filmler bu efsaneden esinlenilerek yaratılmışlardı.
Televizyon kanalı Discovery Channel'da 2003 yılından beri yayınlanmakta olan Efsane Avcıları (MythBusters)[8] adlı bir programda şehir efsanelerinin doğruluğu veya yanlışlığı bilimsel metotlarla ama eğlenceli bir tarzda kanıtlanmaya çalışılmaktadır.
Naziler hakkında bolca komplo teorisinin yanında şehir efsaneleri de vardır. Nazilerin Altın treni buna bir örnektir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2009.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2009.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Ocak 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2009.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2009.
- ^ "Yalanın gözünü kim çıkardı?". 19 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2010.
- ^ "Bu Günü Anlamak İçin Geçmişe Bakmalı". ASEKAM. Erişim tarihi: 15 Ekim 2010.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2009.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2008.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- How Urban Legends Work16 Ocak 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- urbanlegends6 Şubat 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- snopes.com30 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. çok sayıda şehir efsanesini sınıflandıran bir site
- tafkac.org bir diğer "şehir efsaneleri" kaynağı.
- discovery.com'da mythbusters24 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TV programının sitesi.
- Yazar Selahattin Duman'ın Türk şehir efsaneleri hakkındaki eğlenceli yazısı
 | Kültür ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
