Tı
Tı veya Ta (ط), Arap alfabesinin on altıncı harfi. Ebced hesabındaki değeri 9'dur. Şemsî harflerdendir. İbrani alfabesinde muadili Tet harfidir.
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Arap alfabesi | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Rakamlar | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Yazılış
[değiştir | kaynağı değiştir]Tı harfi sağdan ve soldan bitişebilen bir harftir.
| Sonda | Ortada | Başta | Yalın | Transkript | Fonetik Karşılık |
|---|---|---|---|---|---|
| ـط | ـطـ | طـ | ط | ṭ | tˁ |
Mahreç - Fonetik
[değiştir | kaynağı değiştir]Tı sesi dilin üst yüzü damağa yapıştırılır, dilin ucu üst dişlerin iç tarafına bastırılıp kaldırılırsa bu ses çıkar. Kalın, dolgun bir "ta" sesi verir. Kalkaleli (yankılı) harfler grubundandır. ت sesi ile karıştırılmamalıdır. Vurgulu bir T sesi olduğu için yaygın olarak Ṫ ile gösterilir.
Osmanlıca T/D Farkının Gösterilmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Dı/Tı (ط) harfi T ve D arası bir ses verir (Ṫ). Bazen Arapçada bu ses dilin üst dişlerin damakla birleştiği yere değdirilerek çıkarılır. Bu nedenle D sesine benzer. Osmanlı Türkçesinde ve Anadolu Türkçesinde bu harfle başlayan veya içerisinde kullanılan kelime yoktur. Ancak Anadolu Türkçesinde normal D harfi ile bu fark ortadan kalkmıştır. Bu sesin Türkçede karşılığı yoktur. Bu harfi içeren kelimelerin büyük bir kısmı halk ağzında D ile de karşılanabilen T sesini ihtiva eder. Örneğin, Osmanlıcada طاش (Ṫaş: Taş/Daş), طوز (Ṫuz: Tuz/Duz)... Osmanlıca kaynakların latin harflerine çevrilmesinde Tı/Dı harfinin T olarak mı yoksa D olarak mı tercih edileceği bir problem olarak daima yer almıştır.
Aslında Tı/Dı Arapçaya özgü bir harf ve sestir. Sonraları Türkçe bazı kelimeler Tı ile yazılmaya başlanmış ve yerleşmiştir. Bunlar genellikle halk ağzında D ile telaffuz edilen sözcüklerdir. Örneğin: طاوشان (Ṫavşan), طاوان (Ṫavan)...
Ayrıca Osmanlıcada Tı/Dı harfinin D olarak telaffuz edildiği kelimeler vardır. Bunların çoğu daha sonraları Dal ile de yazılmıştır. Örneğin: طامار/دامار (Đamar), طاغ/داغ (Đağ)... Geçmişteki Ṫavar (Davar), Ṫamga (Damga) kelimelerinin bu harf ile yazılması halinde doğru ses değerlerine örnek teşkil eder.
Not: Benzer biçimde Ż harfi Arapçadaki Zı (ظ) sesini karşılar. Ancak Anadolu Türkçesinde normal Z harfi ile bu fark ortadan kalkmıştır. Türkçede yalnızca el yazısında da kimi zaman bu kullanıma rastlanır.