1991 Madrid Konferansı

Camp David Sözleşmesi	1978
Madrid Konferansı	1991
Oslo Anlaşmaları	1993 / 95
Hebron Protokolü	1997
Wye Nehri Memorandumu	1998
Şarm eş-Şeyh Memorandumu	1999
Camp David Zirvesi	2000
Clinton Parametreleri	2000
Taba Zirvesi	2001
Yol Haritası	2003
Dolaşım ve Erişim Anlaşması	2005
Annapolis Konferansı	2007
Mitchell liderliğindeki görüşmeler	2010–11
Kerry liderliğindeki görüşmeler	2013–14

İspanya hükûmetinin ev sahipliğini üstlendiği, ABD ve SSCB tarafından desteklenen Madrid Konferansı 30 Ekim 1991 tarihinde başlamış ve üç gün sürmüştür. Konferansın amacı İsrail ile Filistin ve Suriye, Lübnan ve Ürdün'ün de içinde bulunduğu Arap ülkeleriyle bir barış süreci başlatabilmekti. Körfez Savaşı'nın hemen ardından bir araya gelen ABD Başkanı George H.W. Bush ve Dışişleri Bakanı James Baker Sovyetler Birliği'ni de yanlarına alarak İsrail, Suriye, Lübnan, Ürdün ve Filistin'i Madrid Konferansı'na çağırmışlardır.

Konferans

İsrail'in itirazları nedeniyle Filistin tarafı konferansa Ürdünlülerden oluşan ortak bir delegasyonla katılmaktaydı. Ne var ki, delegasyonun Tunus'taki PLO yöneticileriyle sık sık görüşmesi bu kurumun Faysal Husseini adındaki bir görevliyi konferansı izlemek üzere yetkili kılmasıyla sonuçlanmıştır.^[1]

Konferansın amacı katılımcılar arasındaki sorunların tartışılabileceği açık bir ortam hazırlamaktı. Konferansın herhangi bir yaptırımı bulunmuyordu. İki tarafı doğrudan ilgilendiren sorunların ele alınmasıyla başlayan konferans daha sonra çok taraflı sorunlara eğildi. Suriyeli ve Lübnanlı temsilciler ortak bir strateji izleme kararı verdiler.

İsrail ve komşu devletler (Mısır dışında) arasındaki ilk ikili görüşmeler üç Arap devleti ile İsrail arasında bir anlaşmaya varılması yönünde ilerlerken Filistin ve İsrail arasındaki sorun iki aşamada tartışılmaktaydı. Bunlardan ilki Filistin'in kendi kendini yönetme hakkı, ikincisi ise kalıcı barışın sağlanması konusuydu (Bu plan, Oslo Barışı'nda aynen yinelenmiştir). 3 Kasım 1991'de Madrid'de başlayan görüşmeler 9 Aralık 1991 ile 24 Ocak 1994 tarihleri arasında Washington'da yapılan temaslarla sürmüştür.^[2]^[3]

Görüşülmeye 28 Ocak 1992 tarihinde başlanan çok taraflı sorunlar su, çevre, silah denetimi, göçmenler ve ekonomik kalkınma başlıklarında toplanmıştır. Kasım 1993'e dek süren görüşmeler Orta Doğu'nun yanı sıra birçok Avrupa başkentinde de yapılmıştır. İsrail, Batı Yakası ve Gazze dışından gelen temsilcilerin varlığını neden göstererek göçmenler ve ekonomi konusundaki toplantılara başlarda katılmak istememiştir. Suriye ve Lübnan ise iki taraflı sorunlar çözümlenmeden çok taraflı sorunlar üzerine konuşmak istemediklerini bildirmişlerdir.

Çok taraflı sorunlarla ilgili görüşmeler birkaç yıllık aksamanın ardından 31 Ocak 2000'de yeniden başlamıştır. Moskova'da yapılan ve İdari Kurul tarafından düzenlenen toplantıları çeşitli çalışma grubu toplantıları izlemiştir.^[4]

İsrail ile Ürdün arasındaki görüşmeler 1994 tarihli bir anlaşmaya doğru evrilmiş ancak aynı başarı İsrail-Suriye görüşmelerinde elde edilememiştir.

İsrail ile Filistin arasındaki ikili görüşmeler kapalı kapılar ardına taşınmış (İsrail yasalarına aykırı biçimde), 9 ve 10 Eylül 1993 tarihli karşılıklı mektuplar ve bunu izleyen Oslo Barışı iki tarafı da çözüme bir adım daha yaklaştırmıştır. Bu anlaşmanın getirdiği hükümlerin Filistinlilerin Madrid'de geri çevirdiklerine olan benzerliği ilgi çekicidir.

Sonuçları

İsrail, konferansın yararlı bir uzlaşı zeminine doğru ilerlediğini düşünmekte ve aralarında Çin ve Hindistan'ın olduğu kimi ülkelerin sorunla daha yakından ilgilenmelerinden duyduğu hoşnutluğu belirtmektedir. Bu süre içinde İsrail'le diplomatik ilişkide bulunan ülke sayısı ikiye katlanmıştır. Bunda Arap boykotunun kalkması ve Umman, Katar, Tunus, Fas ve Moritanya gibi Arap ülkeleriyle geliştirilen ikili ilişkilerin payı büyüktür.^[5]

Gregory Harms ve Todd Ferry, Filistin-İsrail Sorunu: Basit Bir Giriş adlı kitaplarında Madrid Konferansı'nın imgesel öneminin konferans sonuçlarından çok öteye uzandığını savunmaktadırlar.^[6] Ayrıca, Madrid Konferansı bu ülkelerin ilk kez "yüz yüze" görüşmelerine de olanak sağlamıştır.^[6] Aslında, '1949 Rodos'tan 1991 Madrid'e'^[7] barışa yönelik adımlar pek sonuç vermemiştir. 1991 Madrid Barış Konferansı, soruna kalıcı bir çözüm getirememesine karşın^[8] Filistin sorununun enine boyuna tartışılmasına yardımcı olmuştur. Konferansın 'yüzleşme biçemini' sonlandırması^[9] ve Oslo Barışı'nın sınırlar, güvenlik, tutsaklar vb. konularda kısıtlı anlaşmalardan öteye gidememesi nedenleriyle bugün birçok kişi bu 'yeri yerinden oynatan atılıma' karşı görüş bildirmektedir.^[9] Öte yandan, Alman Dışişleri Bakanı Joschka Fischer 2002'deki yaptığı bir konuşmada İsrail'in işgal ettiği topraklardan çekilmesi konusuna ilişkin şunları söylemiştir:

"Amaç, başa dönmek değil Madrid'de sağlanan uzlaşı formülünü uygulamaya koymaktır. Bu, barış için toprak ödünü vermektir."^[10]

Madrid Konferansı'na katılan ülke yetkilileri konferansın gelecekteki yol haritasını belirlemeye yardımcı olacağından umutlu görünüyorlardı. Aşağıdaki kapanış konuşmaları bu kanıyı güçlendirmektedir.

İsrail Başbakanı Yitzhak Shamir, 1 Kasım 1991
“Arap önderlerini barış için uzattığımız bu yardım elini sıkmaya çağırıyorum.”^[11]

Filistin delegasyonu başkanı, Haydar Abd al-Shafi, 1 Kasım 1991
“Orta Doğu'da barışın sağlanmasını amaçlayan tüm taraflara bize tanıdıkları bu olanak için teşekkürlerimi sunuyorum.”^[12]

Amerikan Dışişleri Bakanı James Baker uzun zamandır gerçekleştirmeye çalıştığı bir düşü, Orta Doğu ülkelerinin bir araya gelip sorunlarını tartışabilecekleri bir ortamı, yaşama geçirmiş görünüyordu. Ne var ki, Orta Doğu uzmanı Louise Fawcett, İsrail ile Filistin arasındaki ikili görüşmelerin Clinton'ın görev başına geldiği 1993'ten itibaren sekteye uğradığını ileri sürmektedir.^[13] Madrid Konferansı, Orta Doğu'ya kesin barış getirememiş olsa da Orta Doğu ülkeleri arasındaki iletişimi güçlendiren bir etmen olarak görülmektedir.

Arap-İsrail barış diplomasisi ve antlaşmalar

Kaynakça

Eisenberg, Laura Zittrain (1998). Arap-İsrail Barış Görüşmeleri: Taktikler, Sorunlar, Olasılıklar. Indiana University Press. ISBN 0-253-21159-X.
Shlaim, Avi (2001). Demir Perde: İsrail ve Arap dünyası. W. W. Norton & Company. ISBN 0-393-32112-6.

Notlar

^ Haberman, Clyde (22 Ekim 1991). "Palestinian Says His Delegation Will Assert P.L.O. Ties at Talks". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 9 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024.
^ "The Madrid Framework". 1 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2009.
^ "Preamble: Madrid Conference". 19 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2009.
^ "The Multilateral Negotiations". 3 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2009.
^ "The Fruits of Peace". 21 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2009.
^ ^a ^b Harms, G, Ferry, T(2005) Filistin-İsrail Sorunu: Basit Bir Giriş Kanada: Pluto Press s. 153
^ Gelvin, J, L (2005) İsrail-Filistin Sorunu: Yüz Yıllık Savaş ABD: Cambridge University Press s. 228 ISBN 978-0-521-85289-0
^ Pappé, I (2004) Çağdaş Filistin Tarihi: Bir Ülke, İki Toplum ABD: Cambridge University Press s. 241 ISBN 0-521-55406-3
^ ^a ^b Moratinos, M, A (13 Kasım 2004) The Independent. Londra, İngiltere s. 41
^ Roula, K (16 Nisan 2002) Financial Times. Londra, İngiltere: 16 Nisan 2002. s. 08
^ Madrid Barış Konferansı Filistin Çalışmaları Dergisi, Cilt 21, Sayı 2 (1992 kış) s. 144
^ Madrid Barış Konferansı Filistin Çalışmaları Dergisi, Cilt 21, Sayı 2 (1992 kış) s. 146
^ Fawcett, L (2005) Orta Doğu'nun Uluslararası İlişkileri Büyük Britanya: Oxford University Press s. 295

Dış bağlantılar

ABD'nin Filistin ve İsrail'e gönderdiği güvence mektupları 18 Ekim 1991
ABD-Sovyetler Birliği çağrı mektubu 18 Ekim 1991 13 Nisan 2002 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Madrid Konferansı 19 Aralık 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Barış sürecinin geçmişi
Mikhail Gorbachev, açılış konuşması
George Bush, açılış konuşması
Yitzhak Shamir, açılış konuşması
Haidar Abdel-Shafi, açılış konuşması
Madrid Örüntüsü 1 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Madrid Örüntüsü Diyagramı 16 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Madrid Konferansı'nda yapılan tüm konuşmalar 22 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Çok taraflı görüşmeler 3 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Barışın Meyveleri 21 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] Haberman, Clyde (22 Ekim 1991). "Palestinian Says His Delegation Will Assert P.L.O. Ties at Talks". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 9 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024.

[2] "The Madrid Framework". 1 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2009.

[3] "Preamble: Madrid Conference". 19 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2009.

[4] "The Multilateral Negotiations". 3 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2009.

[5] "The Fruits of Peace". 21 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2009.

[Harms,_G_2005_p_153-6] Harms, G, Ferry, T(2005) Filistin-İsrail Sorunu: Basit Bir Giriş Kanada: Pluto Press s. 153

[7] Gelvin, J, L (2005) İsrail-Filistin Sorunu: Yüz Yıllık Savaş ABD: Cambridge University Press s. 228 ISBN 978-0-521-85289-0

[8] Pappé, I (2004) Çağdaş Filistin Tarihi: Bir Ülke, İki Toplum ABD: Cambridge University Press s. 241 ISBN 0-521-55406-3

[Moratinos,_M_2004_p_41-9] Moratinos, M, A (13 Kasım 2004) The Independent. Londra, İngiltere s. 41

[10] Roula, K (16 Nisan 2002) Financial Times. Londra, İngiltere: 16 Nisan 2002. s. 08

[11] Madrid Barış Konferansı Filistin Çalışmaları Dergisi, Cilt 21, Sayı 2 (1992 kış) s. 144

[12] Madrid Barış Konferansı Filistin Çalışmaları Dergisi, Cilt 21, Sayı 2 (1992 kış) s. 146

[13] Fawcett, L (2005) Orta Doğu'nun Uluslararası İlişkileri Büyük Britanya: Oxford University Press s. 295

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]