3. Dünya Gençlik ve Öğrenci Festivali

3. Dünya Gençlik ve Öğrenci Festivali
Ev sahibi ülke	Doğu Almanya
Tarih	5-19 Ağustos 1951
Slogan	Nükleer Silahlara Karşı, Barış ve Dostluk İçin
Şehir	Doğu Berlin
Katılımcılar	104 ülkeden 26.000 kişi
Sonraki	4. Dünya Gençlik ve Öğrenci Festivali
Önceki	2. Dünya Gençlik ve Öğrenci Festivali

3. Dünya Gençlik ve Öğrenci Festivali 5-19 Ağustos 1951 tarihlerinde Doğu Almanya'nın başkenti Doğu Berlin'de yapıldı ve Dünya Demokratik Gençlik Federasyonu tarafından düzenlendi.

104 ülkeden 26.000 kişinin katıldığı 3. festivalin sloganı "Nükleer Silahlara Karşı, Barış ve Dostluk İçin" idi. Onur konukları arasında Şili'nin ve Türkiye'nin dünyaca ünlü şairleri Pablo Neruda ve Nâzım Hikmet vardı.^[1]

Festival arka planda Kore Savaşının devam ettiği ve komünizmin Orta Avrupa ve Çin'de yayıldığı, Sovyetler Birliği ile Batı dünyası arasında artan uluslararası gerilim döneminde gerçekleşti. Festivalin amacı Almanya'nın savaş sonrası Sovyet sektöründe kurulan genç Alman Demokratik Cumhuriyeti'nin tanıtımı idi. Festivalin spor programında bir atletizm yarışması da bulunuyordu.^[2]

Türkiye gençliği 3. Dünya Gençlik ve Öğrenci Festivali'nde tarihsel Türkiye Komünist Partisi (TKP) aracılığıyla temsil edildi. Festivalin onur konuğu Nâzım Hikmet kısa bir süre önce büyük bir uluslararası dayanışma kampanyasının da etkisiyle cezaevinden salıverilmiş ve 17 Haziran 1951'de yurt dışına kaçarak Moskova'ya gitmişti. Seyahat özgürlüğünün olmadığı o koşullarda bunun için Sovyet komünist partisi politbürosunun 2 Ağustos 1951 tarihli özel kararıyla izin çıkması gerekmişti.^[3][4]

Bu festivaldeki Türkiye delegasyonunda Batı Almanya'dan Yılmaz Gülen, Fransa'dan Doğan Aksoy, Gün Benderli, Necil Togay, Sevim Belli ve Yıldız Sertel, Türkiye'den ise Erem Esen ve Halim Spatar bulunuyordu. Nazım Hikmet bu festivalde edebiyat jürisi başkan yardımcılığı görevinin yanı sıra birçok toplantıya katılıp konuşmalar yaptı, demeçler verdi.^[5][6][7]

Fransa'dan günlerce süren maceralı bir tren yolculuğu sonunda festivale gelen gruptan Gün Benderli anılarında festivalin açılışını şöyle anlatır:

“Günlerce süren bu yolculuk nedeniyle festivalin açılışını kaçırmıştık. Yanılmıyorsam, festivalin üçüncü gününde varabildik Berlin'e. Bizler gibi yolda döküle döküle gelen gençler için Berlin'in meydanlarından birinde ikinci bir açılış töreni yapıldı. Bu törende bizi karşılayanlar arasında dünyanın en büyük sürprizi vardı. Kurulan tribünde, bizleri selâmlayanların hemen ortasında, bütün haşmetiyle Nâzım Hikmet duruyordu. Yanında, Vietnam'a asker ve silâh taşıyan bir Fransız treninin önüne yatarak trenin hareketini engellediği için, Fransa'da günün kahramanı olan genç bir kız, Raymonde Dien.”^[5]

Katılımcılardan Yıldız Sertel de festival izlenimlerinden şunları aktarır:

“Ellerimizde bayraklar, ‘Frieden!’, ‘Freundschaf[t]!’, ‘Barış!’, ‘Dostluk!’ diye bağırıyorduk. Meydanlar, ‘Stalin!’, ‘Stalin!’ sesleriyle çınlıyor, Stalin’in portreleri göklere çıkarılıyordu. SSCB’nin ve Stalin’in dünya barışının koruyucusu olduğuna gerçekten inanmıştık. Nâzım da bizimle beraberdi, o da aynı heyecan içindeydi.”^[8]

İki haftalık etkinlik programının sonunda ise görkemli bir kapanış töreni vardır. Bunu da Gün Benderli şöyle anlatır:

“Festivalin açılış törenini kaçırmıştık, fakat kapanış gecesi muhteşem oldu. On binlerce gencin bir ağızdan söyledikleri gençlik marşı, gökte patlayan havai fişekler, her yeri çınlatan 'dostluk, barış' haykırışları, arada bir atılan slogan üzerine on binlerce gencin ağzından perde perde yükselen 'Stalin, Stalin' nağmeleri (Biz o zamanlar, Sovyetler Birliği'ne ve onun yöneticisi Stalin'e barışın en büyük güvencesi olarak akıyorduk) ve toplandığımız büyük meydanın üstünde daireler çizerek dolaşıp duran Batı Berlin'den kalkmış helikopterler, o geceyi unutulmaz yaptı.”^[5]

Nâzım Hikmet bu festival ile ilgili birkaç şiir yazdı ve ayrıca Sovyet basınında festival izlenimleri yayınlandı. Sovyet Yazarlar Birliğinin yayın organı Literaturnaya Gazeta'nın (Edebiyat Gazetesi) 14 Ağustos 1951 tarihli sayısında birinci sayfada yayınlanan Dört Ders başlıklı yazısını Nâzım şöyle noktalıyordu:

“Festivalde komünist olmanın, özgürlük ve halkların kardeşliği için savaşmanın ne güzel olduğunu, Stalin'in bayrağı altında durmanın ne güzel olduğunu bir kez daha sevinçle hissettim!”^[3]

Sovyetler Birliği Komünist Partisinin yayın organı olan günlük Pravda gazetesinde çıkan ve festivalin kapanışını konu alan 19 Ağustos tarihli, Yirmi Beş Güvercin başlıklı yazısı ise şöyle son buluyordu:

“25 bin sarı, beyaz, siyah güvercin bu günlerde dünyanın dört bir yanına uçuyor. İngiliz-Amerikan emperyalistler ve onların uşakları bu güvercinlerin uçuşundan korkuyorlar. Korkuları anlaşılır. Bu güvercinler kanatlarında barışı, özgürlüğü, millî bağımsızlığı ve kalplerinde Stalin sevgisini taşıyorlar.”^[3]

Bu festival sırasında Nâzım Hikmet'in çeşitli gizli parti işlerini aleni şekilde konuşması ve bu arada Sevim Belli'yi ülkedeki gizli komünist partisi örgütleriyle ilişki kurulması ve bazı yöneticilerin yurt dışına çıkarılması için Türkiye'ye göndermesi, bunun sonucunda Sevim Belli'nin Fransa'ya dönerken yakalanıp TKP'nin ülke içindeki örgütenmesinin büyük ölçüde çökmesine neden olan ünlü 1951 tevkifatına yol açması kendisinin Sovyet komünist partisi nezdinde zaten zayıf olan güvenilirliğine büyük darbe vurmuştur.^[3]

• Dünya Gençlik ve Öğrenci Festivallerinin Kronolojisi