Aksa Akrilik
 Aksa Akrilik | |
Ticari ismi | Aksa Akrilik Kimya Sanayii A.Ş. |
|---|---|
| Tip | Halka açık şirket |
| Menkul değer sembolü | BİST:AKSA |
| Endüstri | Kimya, tekstil |
| Tür | Hammadde üretimi |
| Kuruluş | 1968) |
| Genel merkezi | , |
| Hizmet alanları | Küresel |
| Önemli kişiler | |
| Ürün | Tekstil ve teknik tekstil hammaddeleri |
| Gelir |  17,454myr₺ (2022)[3] |
| Net kazanç | 3,422myr₺ (2022)[4] |
| Toplam varlık | 11,417myr₺ (2022)[3] |
| Toplam kaynak | 11,417myr₺ (2022)[3] |
| Öz kaynak | 5,74myr₺ (2022)[3] |
| Sahibi | 2022 yıl sonu itibarıyla:[3]
|
| Çalışan sayısı | 1423 (2022)[5] |
| Web sitesi | aksa.com/tr |
Aksa Akrilik Kimya Sanayii A.Ş., Akkök Holding'e bağlı, 1968 yılında kurulan iplik eğirme ve dokumasız kumaşlar için karbon elyaf, doğal beyaz ve solüsyon boyalı akrilik elyaf üreten bir Türk şirketidir. Dow Chemical ile birlikte karbon elyaf üretmek amacıyla 2012 yılında DowAksa ortak girişimi kuruldu. Aksa, Borsa İstanbul'da işlem görüyor.[5]
Şirket, İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından 2005 yılı Çevre Ödülü'ne layık görüldü. Bu, şirketin büyük bir çevre felaketiyle ilgili tartışmalı geçmişi nedeniyle bazıları tarafından ironik olarak değerlendirildi.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Aksa, 1968 yılında Raif Dinçkök tarafından kuruldu. İlk fabrikası 1969'da Yalova'da inşa edildi. Şirket, 1984 yılında ruhsat almıştır ve tam kapasite üretime geçmiştir.[6]
Olaylar
[değiştir | kaynağı değiştir]1999 Akrilonitril sızıntısı
[değiştir | kaynağı değiştir]17 Ağustos 1999'da yaşanan şiddetli deprem sonrasında Aksa Akrilik'e ait Yalova'daki endüstriyel polimer tesisinden büyük miktarda (yaklaşık 6500 ton) akrilonitril sızdı. 5000'den fazla kişi etkilendi ve maruz kalan hayvanların birçoğu öldü.[7] Sızıntı şirket tarafından olaydan 8 saat sonra fark edildi. Sağlık çalışanları, akrilonitrilin sağlık üzerindeki etkilerini bilmiyorlardı ve mağdurları ağrı kesici ve serumlarla tedavi etmeye çalıştılar.[8] Aksa Akrilik'e akrilonitrilden etkilenen 200 bölge sakini dava açtı.[9]
Sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Deprem ve sızıntıyı takiben iki hafta içinde, önceden bilinen hiçbir sağlık sorunu olmayan altı bölge sakini ölmüştür.[6]
Felaketten aylar sonra deniz suyunda akrilonitrilin ayrışma ürünü olan akrilamid tespit edildi.[10] Etkilenen bölgenin deniz suyunda dimetilformamid, dimetilasetamid, dimetilsülfoksit ve dimetilsülfon çözücüleriyle birlikte katalizör 2,2'-Azobis(2-metilpropiyonitril) tespit edildi. Kaynağı bilinmeyen kloroform da tespit edildi. Bu bileşiklerin bazıları sudaki yaşam için toksiktir.[11]
Etkilenen bölgede kanser vakalarında 1999'dan Nisan 2002'ye kadar %80 artış olduğu Türk Tabipleri Birliği tarafından doğrulandı.[8][9] Dönemin Aksa Akrilik genel müdürü Selçuk Ergin, 2003 yılında akrilonitril maruziyetine bağlı akciğer kanserinden öldü.
2013 Yangını
[değiştir | kaynağı değiştir]Ocak 2013'te bir poliakrilonitril (PAN) elyaf deposunda bir yangın çıktı. Yangına kısa sürede müdahale edilmediği için zehirli dumanlar yayıldı. PAN'ın yanma ürünleri arasında hidrojen siyanür bulunur. Herhangi bir ölüm veya yaralanma bildirilmedi.[12][13]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Yönetim Kurulu Başkan Mesajı - KURUMSAL - Yönetim Kurulu Başkanı Mesajı - AKSA". www.aksa.com. 14 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
- ^ "Genel Müdür Mesajı - KURUMSAL - Genel Müdür Mesajı - AKSA". www.aksa.com. 14 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
- ^ a b c d e "Entegre Faaliyet Raporu 2022" (PDF). AKSA Akrilik. 28 Kasım 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
- ^ "Özet Bilgiler - YATIRIMCI İLİŞKİLERİ - Özet Bilgiler - AKSA". www.aksa.com. 14 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
- ^ a b "Kurumsal Tanıtım Sunumu 2023". AKSA Akrilik. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
- ^ a b 17 Ağustos - AKSA kazası / Sağlık açısından alınması gereken önlemler / Çıkarılan dersler (1999), İstanbul Tabip Odası, arşiv 9 Ağustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Nadi Bakırcı (2001). "ENDÜSTRİYEL BİR ÇEVRE FELAKETİ: AKRİLONİTRİL". Türk Tabipleri Birliği. 13 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Fatma Dalokay (30 Kasım 2020). "17 Ağustos 1999 Depremi: Akrilonitril Zehirlenmesi". Tabella. 17 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "İSO`nun şaşırtan çevre ödülü Aksa`nın". Hürriyet. 26 Haziran 2005. 13 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Determination of Acrylonitrile and Detection of Acrylamide in Seawater by GC/MS, Kasım Cemal Güven, Tuncay Gezgin, Acta Pharmaceutica Turcica (2005)
- ^ The Pollution of 2,2' Azobis (2 methyl propion nitrile), Chloroform and Solvent Used Acrylonitrile Polymer Synthesis in Sea Water of Yalova, İzmit Bay, Sea of Marmara, Kasım C. Güven, Tuncay Gezgin, Acta Pharmaceutica Turcica (2005)
- ^ "AKSA Akrilik Kimya Sanayi A.Ş. de Çıkan Yangının Nihai Raporu Tamamlandı". Ministry of Environment, Urbanisation and Climate Change. 29 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Gözdereliler, Süheyla (27 Ocak 2013). "Aksa Fabrikası'nda yangın!".