Arap (şiir)

Arap, Juliusz Słowacki'nin Kasım 1830'da Varşova'da yazdığı bir şiirdir. Ancak şiir, Nisan 1832'de Słowacki'nin Şiir adlı eserinin ilk cildinde yayınlandı. Słowacki'nin Michał Rola Skibnicki'ye ithaf ettiği bu koleksiyondaki iki doğu şiirinden biridir.

Konuşulan özne ve aynı zamanda eserin kahramanı, bozkırları bir deve üzerinde tek başına gezen, dünyaya nefret duyan, kötülük yapmak ve gördüğü her yerde insanların mutluluğunu almak isteyen isimsiz Araptır. Eser, Arap'ın yıkıcı faaliyetini gösteren dört bölümden oluşmaktadır.^[1]

İlk resim, sahip olduklarından mutlu olan fakir bir balıkçı ve inci dansçısını göstermektedir. Bir Arap, daha önce seyahat eden kervanlardan birinden yağmalanmış değerli bir inciyi denizin derinliklerine atarak huzurunu bozar. İnciyi bulma ümidiyle ve ona verebileceği büyük servetle kandırılan balıkçı dinginliğini kaybeder.

Şiirin ikinci kısmı, kervanın tamamının ölmesine sebep olan zehirlenmiş bir kuyuya odaklanmaktadır. Kaynağı bulmanın ilk sevinç çığlıkları hızla ölenlerin inlemelerine dönüşür. Yalnızca bir yaşlı adamın bir başkasıyla su içmeye vakti yoktu ve şimdi beş oğlunun ayrılışını izliyor. Kuyudan aldığı suyu tadıp ölümde teselli bulamaması için Arap onu kaçırarak kirlenmiş pınardan uzaklaştırır.

Arap, bir devekuşu avlarken bakirenin neşe saçtığını fark eder. Mutluluğunun sebebi Solim'e olan sevgidir. Arap çocuğu öldürür, ancak kız hala mutludur, Solim'in onu her gece hayalet şeklinde ziyaret ettiğini ve kanıyla beslendiğini iddia eder. Kız, onun için hayatını feda edebildiği için mutludur. Arap, Solim'in cesedini bulur ve hayalet yeniden ortaya çıkmasın diye kafasını keser.^[2]

Arap'ı rahatsız eden sadece insan mutluluğu değildir. Doğanın güzelliğinden de hoşlanmaz. Palmiye ağacının ve ondan akan pınarın gizli aşkını keşfettiğinde, ağacı ateşe vermeye karar verir.

Anlatı bölümlerinin her biri, yansıtıcı-açıklayıcı bir bölümle bitiyor. İlkinde Arap, intikamcı kalbini taşlaşmış bir deniz altı mercanına benzetiliyor; ikincisinde ölmekte olan bir salyangoz kabuğuna; üçüncüsünde, cesedin üstünde uçuşan akbabaya (bu bölümde Arap, kendisini yeryüzünde kalan en mutlu adam olarak tanımlıyor) son bölümde ise ölümün yaklaştığını hisseden bir insana benzetilmektedir. Son bölümde Arap, cennete gitmek istemiyor ama peygamberden güneşle kaplı bozkırda kendisini tekrar yaratmasını ve düşmanlarının ölümüne mutlak yalnızlık içinde tadını çıkarmak istiyor.^[3]

Arap, Szanfary'nin önceki kıtalarına dayanan bir şiirdir. Słowacki, eserinde Szanfary'nin eserindeki geleneksel kurgusal unsurları çıkardı. Szanfary'nin aksine, yeni şiirdeki isimsiz Arap, dünyadan kopuk, pasif ve yalnız değil, aktif ve hastalıklı bir şekilde dünyada karşılaştığı mutluluğun tüm tezahürleriyle mücadele etmeye çalışmaktadır. Böylesine aşırı duyguları deneyimleyen Arap, zamanla romantik bir çöküş yaşayan bir kahramana dönmüştür.^[4]

Şair psikolojik katmana odaklanır: suçların hiçbirini doğru bir şekilde tanımlamaz, ancak duygusal durumlara odaklanır. Bu açıdan Juliusz Kleiner, Słowacki'nin çalışmalarını yenilikçi olarak nitelendiriyor. Mickiewicz, kahramanlarını yaratırken onlara zengin bir kişilik verir, ancak ahlaki konulara odaklanır. Kleiner'e göre Słowacki, Alman edebiyatında psikolojinin öncüsü olan Goethe'nin Polonya versiyonu olarak tanımlar. Bunlar henüz ustaca gölgelenmiş duygular değil, güçlü bir şekilde vurgulanan bir tutkudur. Geçmişte verilen belirsiz zararlar, Arap'ın dünyaya karşı nefret duymasına sebep olmuştur. Kahraman sadece insanları yok etmekle kalmaz, doğada keşfettiği güzelliğe de dayanamaz.^[5]

Eserin dikkatlice planlanmış bir kompozisyonu var. Słowacki, byronik kahraman tekniğini kullanır: her hikâye bağımsız bir kısa hikâye olabilir ve diğer hikâyelerle birlikte şiirin birliğini oluşturur. Her epik pasaj, hikâyeyi bitiren şiirsel kıtada kısa bir özet bulur. Kahramanı o kadar gizemli bir zamana özgüdür ki, onun hakkında neredeyse hiçbir şey söylenemez. Ancak bu durum okumayı hiçbir şekilde engellemez. Şair zalim şeylerden söz etse de şiirsel imgeleme burada çok hassastır ve bu da şiirin içeriği ile biçimi arasında tuhaf bir tezat yaratır.