Daryal Boğazı
Daryal Boğazı (Gürcüce: დარიალის ხეობა, Darialis Kheoba; Rusça: Дарьяльское ущелье; Osetçe: Арвыком, Arvykom; İnguşça: Даьра Аьле, Dära Äle; Çeçence: Теркан чӀаж, Terkan ch'azh), Rusya ile Gürcistan arasındaki sınırda yer alan bir nehir boğazıdır. Bugünkü Vladikavkaz'ın güneyinde, Kazbek Dağı'nın doğu eteğinde yer almaktadır. Geçit Terek Irmağı tarafından oyulmuştur ve yaklaşık 13 kilometre (8,1 mi) uzunluğundadır. Boğazın dik granit duvarları bazı yerlerde 1.800 metre (5.900 ft) yüksekliğe kadar çıkabilmektedir.[1]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Daryal, Dar-i Alān (Farsça: در الان) Farsça "Alanların Kapısı" anlamına gelmektedir. Alanlar, MS ilk yüzyıllarda geçidin kuzeyindeki toprakları elinde tutuyordu. Antik çağda Romalılar ve Persler tarafından tahkim edilmiş; tahkimat çeşitli şekillerde İber Kapıları[a] veya Kafkas Kapıları olarak adlandırılmıştır.[2] Boğaz, Gürcü yıllıklarında Darialani adıyla geçmektedir; Strabon boğazı Porta Caucasica ve Porta Cumana olarak; Batlamyus, Sarmatica Kaleleri olarak adlandırmıştır; bazen Porta Caucasica ve Portae Caspiae olarak da adlandırıldı (Derbent'te Hazar Denizi yanındaki "kapı" ya da geçide verilen bir isim); Tatarlar ise Darioly olarak adlandırdı.[3][1][3]
Josephus, Büyük İskender'in, bazı Latin ve Yunan yazarların Darial ile özdeşleştirdiği, belirtilmemiş bir boğaza[4] demir kapılar inşa ettiğini yazdı.[5]
Daryal Boğazı, Sasani İmparatorluğu'nun İberya'yı fethettiği ve ilhak ettiği 252-253 yıllarında Sasani kontrolüne düştü.[6] Daryal Boğazı'nın kontrolü, Tong Yabgu Kağan'ın İberya ile bir antlaşma imzaladığı, tüm şehirlerinin ve kalelerinin kontrolünü Hanlığa devrettiği ve serbest ticaret kurduğu 628'te Batı Türk Hanlığı'na geçti.[7] Daryal Boğazı'nın kontrolü 644'te Arap Raşidun Halifeliğine geçti.[8] Boğaz, daha sonra Gürcistan Krallığı tarafından kontrol edildi. İlhanlılar ile Altın Orda arasında, daha sonra Gürcistan Krallığı'nın 1801-1830'da ilhak edilmesinden sonra Rus İmparatorluğu tarafından ele geçirilene kadar dolaylı olarak Safeviler ve Kaçar Hanedanı tarafından kontrol edilen bir muharebe noktası oldu.[kaynak belirtilmeli] Sovyetler Birliği dağılıncaya kadar Rusya'nın kontrolü altında stratejik bir Rus üssü olarak kaldı.
Önemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Daryal Geçidi, Kafkas sıradağlarının yalnızca iki geçitten biri olduğu için önemliydi, geçitlerden diğeri Derbent Geçidi'dir. Sonuç olarak, Daryal Boğazı en az MÖ 150'den beri tahkim edildi.[1] Eski bir kalenin kalıntıları hala görülebilir. Geçit, Kuzey ve Güney Kafkasya'yı birbirine bağlayan birçok yol için bir merkez noktası olarak hizmet etti ve varlığı boyunca trafiğe açık kaldı.
Gürcistan Askeri Yolu'nun bu bölümünü koruyan Daryal Rus Kalesi, vadinin kuzey ucunda 1.447 metre (4.747 ft) yükseklikte inşa edildi.
Geçit, Rus şiirinde, özellikle Lermontov'un yazdığı The Demon'da ölümsüzleştirildi; Kafkasya'nın en romantik yerlerinden biri olarak bilinir hale geldi.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "İberyalıların garnizonu" (Yunanca: Iouroeipaax)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c Önceki cümlelerden bir veya daha fazlası artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Darial". Encyclopædia Britannica. 7 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 832.
- ^ Scheffel, Richard L., (Ed.) (1980). Natural Wonders of the World. United States of America: Reader's Digest Association, Inc. ss. 116. ISBN 0-89577-087-3.
- ^ a b Van Donzel & Schmidt 2010, ss. 51–52.
- ^ Gog and Magog in Early Syriac and Islamic Sources: Sallam's Quest for Alexander's Wall. Brill Academic Publishers. 2010. s. 11. ISBN 978-9004174160.
- ^ The Qur'an in its Historical Context. Routledge. 2007. s. 186. ISBN 978-0415428996.
- ^ Ehsan Yarshater.
- ^ Movses Kagankatvatsi.
- ^ Akram A.I. The Muslim Conquest of Persia, Ch:16 978-0-19-597713-4
- Bibliyografya
- Van Donzel, Emeri J.; Schmidt, Andrea Barbara (2010). Gog and Magog in Early Eastern Christian and Islamic Sources: Sallam's Quest for Alexander's Wall. Brill. ISBN 978-9004174160. 11 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2020.