Deve kuşu

Struthio camelus
Yaşadığı dönem aralığı: 15-0 myö
Orta miyosen-Günümüz 
Korunma durumu

Asgari endişe altında (IUCN 3.1)[2]
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Aves
Takım: Struthioniformes
Familya: Struthionidae
Cins: Struthio
Tür: S. camelus
İkili adlandırma
Struthio camelus

Struthio camelus veya deve kuşu, Struthio cinsine bağlı Afrika'ya özgü uçamayan bir kuş türüdür.[3][4] Uzun boynu ve bacakları, yaklaşık 55 km/sa (34 mph)[5] hızla koşması en belirgin ayırt edici özelliğidir. Koşarken kısa sürede 70 km/sa (40 mph),[6] hıza erişebilen tür karadaki en hızlı kuştur.[7] Tür aynı zamanda yaşayan en büyük kuş ve yaşayan en büyük dinozordur.[8] Yaşayan kuşlar arasında en büyük yumurtayı yumurtlar (soyları tükenen Madagaskar'da bulunan Aepyornis maximus ve Yeni Zelanda'da bulunan Dinornis robustus en büyük yumurtayı yumurtlayan türlerdi).

Tehlike hissetiklerinde uzaklaşabilir veya güçlü bacakları ile ciddi zarar verecek şekilde tekme atabilirler.[9] Bacakları sadece öne doğru tekme atabilir.[10] Tekme şiddeti 225 kgf. bulabilir.[11]

Özellikler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yaşayan en iri ve ağır kuştur. Erkekler yaklaşık olarak 2,1-2,75 m (6 ft 11 in-9 ft 0 in) uzunluğunda ve 100-130 kilogram (220-290 lb) ağırlığındadır. Dişiler 1,75-1,9 m (5 ft 9 in-6 ft 3 in) uzunluğunda ve 90-120 kilogram (200-260 lb) ağırlığındadır.[12] Nadir de olsa erkek 156,8 kg (346 lb) ağırlığa erişebilirken, Güney Afrika'daki türlerin bazıları yaklaşık 59,5-81,3 kilogram (131-179 lb) ağırlığındadır.[13]

Yeni doğanlarda açık kahverenk üstüne koyu kahverenkli noktalar bulunur.[14]

Üç ay sonrasında tüyleri olgunlaşmaya başlar ve ikinci yılda erişkin tüyler oluşur. Dört veya beşinci aylarında yetişkin boyutlarının yarısına erişir. Bir yıl sonrasında ise boyları yetişkin boyuna ulaşırken, ağırlıkları 18 ay sonrasında ebeveynlerinin ağırlığına erişir.[12]

Baş ve boyun kısmı tüysüz duracak kadar ince tüylere sahiptir.[14][15] Yetişkin erkeklerin tüyleri genel olarak siyah, kanatları ve kuyrukları beyazdır. Dişiler ve genç erkekler grimsi kahverengi ve beyaz renktedir. Dişilerin boyun ve kalçaları pembemsi gri, erkeklerin ise gri veya pembedir.[14]

Uzun bacak ve boyundan dolayı başları yerden 2,8 m (9 ft 2 in) yüksekliğe erişebilirken, 50 mm (2 in) çapındaki gözleriyle[16] omurgalılar arasındaki en büyük göze sahip olmaları, kendilerini avlayacak yırtıcıları çok uzak mesafeden görmelerini sağlar. Göz kapakları gözlerinin üzerinden gelecek güneşe karşı gölgelik görevi görür.[17] [18] Kafası ve gagası 12-14,3 cm (4+3⁄4-5+3⁄4 in) aralığında olduğundan genel boyutlarına oranla küçük kalır.[6]

Güçlü bacakları tüysüzdür, tarsustan itibaren kalın deri pullarıyla kaplanmaya başlar. Bu pullar erkeklerde pembe, dişilerde ise siyahtır.[19] Her bir ayakta sadece iki parmak bulunur (çoğu kuşta dörder tanedir). İç tarafta ve diğerinden daha büyük olan parmaktaki tırnak, toynağı andırır. Dıştaki parmakta tırnak yoktur.[20] Parmak sayısındaki azlık, koşmaya yardımcı olmak amacıyla oluşmuş bir adaptasyondur. Tarsus uzunluğu 39-53 cm (15+1⁄2-21 in) arasındadır ve yaşayan kuşlar arasında en büyüğüdür.[6]

Struthio camelus, 70 km/sa (40 mph) hızın üzerine çıkabilir ve tek adımda 3-5 m (10-15 ft) mesafe alabilir.[21] Kanat aralığı yaklaşık iki metre (6+1⁄2 ft), kanat uzunluğu ise yaklaşık 90 cm (35 in) ile uçan en büyük kuşların boyutlarına yakındır.[6]

Tüylerinde, uçabilen kuşların harici tüylerini bir arada tutan kancalardan yoktur. Bu nedenle yumuşak ve pofuduktur, sadece yalıtım amaçlı kullanılır. Kuyruklarında 50 – 60 tüy bulunur. Kanatlarında 16 birincil tüy, dört kanat eklemi ve 20 – 23 ikincil tüy bulunur.[19] Sternum düzdür, uçabilen kuşlarda kanat kaslarının bağlandığı omurga bulunmaz.[22] Gagası düz, geniş ve ucu yuvarlaktır.[15] Diğer bütün Struthionidae türleri gibi kursağı[23] ve safra kesesi de yoktur.[24] Üç adet midesi bulunur ve çekumu 71 santimetredir. Yaşayan bütün diğer kuşlardan farklı olarak, idrarını ve dışkısını ayrı depolar. Diğer bütün kuşlar idrar ve dışkılarını dışkılıkda depolarken, Struthio camelus dışkısını kalın bağırsağın sonunda depolar.[25] Bağırsaklarını tutmak için gelişmiş özgün kasık kemikleri bulunur. Birçok kuşun aksine, erkekte 20 cm (8 in) ulaşabilen çiftleşme organı vardır. Damak yapısı familyadaki diğer türlerden farklı olarak sfenoid ve damak kemikleri bağlantılı değildir.[19]

Sınıflandırma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Etimoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk olarak 18. yüzyılda Linnaeus tarafından Systema Naturae adlı çalışmada günümüzdeki binomial ismiyle kullanılmıştır.[26] Bilimsel adı Latincede, struthio (serçe) ve camelus (deve) demektir. Camelus (deve) denmesinin sebebi habitatının kuru olmasındandır.[27]

Taksonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Struthio camelus türüne bağlı alttürler (2024):

  1. Struthio camelus australis
  2. Struthio camelus camelus
  3. Struthio camelus massaicus
  4. Struthio camelus syriacus

Dağılım ve habitat

[değiştir | kaynağı değiştir]

Önceleri Afrika'da Sahra'nın güneyi ve kuzeyinde, Doğu Afrika'da, Afrikanın güneyinde yağmur ormanları kuşağında ve Anadolu'da yayılım gösterirdi.[6] Sonraları Afrika'nın hem kuzey hem güneyindeki Savan ve Sahel'de daha açık alan olan ekvatoryal orman bölgelerinde yayılım gösterdi.[9] Avustralya'da yetiştirilerek yaban popülasyonu başlatıldı.[2][28] Yakın ve Orta Doğu'da Struthio camelus syriacus avlanılmasıyla 20. yüzyılın ortalarında nesli tükendi. İsrail'de neslin canlanması için yapılan çalışmalar başarısızlıkla sonuçlandı.[29]

Genel olarak farklı ısıya karşı dayanabilir. Habitat alanlarında sıcaklık gece ve gündüz aralığında 40 °C (70 °F) civarına kadar değişkenlik gösterir. Isıya dayanıklılığı, termal regülasyon davranışlarından gelir. Kanatlarını tüysüz bacaklarını soğuktan korumak veya sıcak olduğunda serinlemek, aynı zamanda koştuğunda rahat manevra yapmak için de kullanır. Testler kanatların ani durma, dönme veya zikzaklar çizerek manevra yapmakta etkin şekilde kullanıldığını göstermiştir.[30]

Yaşam döngüsü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dişiler, döllenmiş yumurtaları erkekler tarafından 30-60 cm (12-24 in) derinliğinde ve 3 m (10 ft) genişliğinde kazılmış ortak kullanılan basit bir çukurda kuluçkalar.[31] İlk yumurtlama baskın dişiyle başlar. Kuluçkalama için üstünü kapatma zamanı geldiğinde güçsüz dişilerin fazlalık yumurtaları baskın dişi tarafından çıkarılarak yaklaşık 20 yumurtaya yakın kalacak kadarı bırakılır.[6] Dişiler bu toplu kuluçka çukurunda kendi yumurtalarını diğerlerinden ayırt edebilir.[32] Türün yetişkin boyutuna oranla en küçük yumurta sayılsa da, deve kuşları yaşayan kuşlar arasında en büyük yumurtayı yumurtlar.[33]

Erkekler 2-4 yaş aralığında, dişiler ise erkeklerden altı ay erken çiftleşme yetişkinliğine ulaşır. Diğer kuşlarda olduğu gibi birden fazla üreme gerçekleştirir.[34]

Kullanımı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel olarak dekoratif veya toz alma amacıyla kullanılan tüyleri için yetiştirilir. Derisi, deri ürünlerinin yapımında, etleri ise ticari amaçlı kullanılır.[6]

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • İnce kafa tüyleri
    İnce kafa tüyleri
  • Gözleri koruyan uzun kirpikler
    Gözleri koruyan uzun kirpikler
  • Ayaklarda genelde dış tırnaklar eksiktir
    Ayaklarda genelde dış tırnaklar eksiktir
  • Kafatası
    Kafatası
  • Kanatlardaki pençeler
    Kanatlardaki pençeler
  • İskelet
    İskelet
  • Namibya'da koşan bir erkek
    Namibya'da koşan bir erkek
  • Yumurta
    Yumurta
  • Kafa
    Kafa
  • Ayak
    Ayak
  • Kanatlardaki kancalar
    Kanatlardaki kancalar
  • Kenya, Isiolo yakınlarındaki Lewa Koruma Alanı'ndaki devekuşu
    Kenya, Isiolo yakınlarındaki Lewa Koruma Alanı'ndaki devekuşu
  • Karoo yarı çöl bölgesindeki devekuşları, Oudtshoorn, Batı Cape Bölgesi, Güney Afrika
    Karoo yarı çöl bölgesindeki devekuşları, Oudtshoorn, Batı Cape Bölgesi, Güney Afrika
  • Yabani kuşlar, Güney Afrika
    Yabani kuşlar, Güney Afrika

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Cooper, J. C. (1992). Symbolic and Mythological Animals. New York, NY: Harpercollins. ss. 170-171. ISBN 978-1-85538-118-6. 
  • Folch, A. (1992). "Family Struthionidae (Ostrich)". del Hoya, Josep; Sargatal, Jordi (Ed.). Handbook of the Birds of the World. 1, Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions. ss. 76-83. ISBN 978-84-87334-09-2. 
  • O'Shea, Michael Vincent; Foster, Ellsworth D.; Locke, George Herbert, (Ed.) (1918). Ostrich. 6. Chicago, IL: The World Book, Inc. ss. 4422-4424. 
  • Linnaeus C., Systema Naturae per Regna Tria Naturae, Secundum Classes, Ordines, Genera, Species, cum Characteribus, Differentiis, Synonymis, Locis. Editio Decima 1, 1-824 doi:10.5962/bhl.title.542
  • Lambrecht K. (1933) Handbuch der Palaeornithologie, 1-1024
  • Mourer-Chauvire C., Geraads D. (2008) The Struthionidae and Pelagornithidae (Aves: Struthioniformes, Odontopterygiformes) from the late Pliocene of Ahl Al Oughlam, Morocco, Oryctos 7, 169-194
  • Manegold A., Brink J. S. (2011) Descriptions and palaeoecological implications of bird remains from the Middle Pleistocene of Florisbad, South Africa, Palaeontologische Zeitschrift 85, 19-32
  • del Hoyo J., Collar N. J., et al (2014) HBW and BirdLife International Illustrated Checklist of the Birds of the World. Volume 1: Non-passerines, 1-904
  • Clements J. F., Schulenberg T. S., et al (2017), The eBird/Clements checklist of birds of the world: v2017
  • International Commission on Zoological Nomenclature. Opinion 413 Acceptance of the restricted locality for the nominate subspecies of the Ostrich Specified by Stresemann (E.) in 1926 and determination of the name applicable to the Syrian Ostrich.Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature 13(14), 233-242 (1956)

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
Özel
  1. ^ Brands, Sheila (14 Ağustos 2008). "Systema Naturae 2000 / Classification, Genus Struthio". Project: The Taxonomicon. 24 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2009. [ölü/kırık bağlantı]
  2. ^ a b BirdLife International (2018). "Struthio camelus". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi. 2018: e.T45020636A132189458. doi:10.2305/IUCN.UK.2018-2.RLTS.T45020636A132189458.en Özgürce erişilebilir. Erişim tarihi: 19 Kasım 2021. 
  3. ^ "GBIF". 4 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2024. 
  4. ^ "PaleoBioDB". Erişim tarihi: 10 Şubat 2024. 
  5. ^ Sellers, W. I.; Manning, P. L. (2007). "Estimating dinosaur maximum running speeds using evolutionary robotics". Proc. R. Soc. B. The Royal Society. 274 (1626): 2711-2716. doi:10.1098/rspb.2007.0846. PMC 2279215 $2. PMID 17711833. 20 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2024. 
  6. ^ a b c d e f g Davies, S.J.J.F. "Birds I Tinamous and Ratites to Hoatzins". Hutchins, Michael (Ed.). Grzimek's Animal Life Encyclopedia. 8 (2.2yıl=2003 bas.). Farmington Hills, MI: Gale Group. ss. 99-101. ISBN 978-0-7876-5784-0. 
  7. ^ Doherty, James G. (March 1974). "Speed of animals". Natural History. 
  8. ^ "Physics World, February 2, 2017". 16 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2024. 
  9. ^ a b Donegan, Keenan (2002). "Struthio camelus". Animal Diversity Web. University of Michigan Museum of Zoology. 4 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2011. 
  10. ^ Halcombe, John Joseph (1872). Mission life. 3, Part 1. W. Wells Gardner. s. 304. 
  11. ^ Jelagat, Chemis (2009). "Studies on the possible causes of losses in Ostrich production in selected ostrich Farms in Kenya". University of Nairobi. 28 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2024. 
  12. ^ a b Del Hoyo, Josep, et al. Handbook of the birds of the world. Vol. 1. No. 8. Barcelona: Lynx edicions, 1992.
  13. ^ Urban, Emil K. "Roberts Birds of Southern Africa." (2007): 1104-1106.
  14. ^ a b c Davies, S. J. J. F.; Bertram, B. C. R. (2003). "Ostrich". Perrins, Christopher (Ed.). Firefly Encyclopedia of Birds. Buffalo, NY: Firefly Books, Ltd. ss. 34-37. ISBN 978-1-55297-777-4. 
  15. ^ a b Gilman, Daniel Coit; Peck, Harry Thurston; Colby, Frank Moore, (Ed.) (1903). "Ostrich". The New International Encyclopædia. XIII. New York, NY: Dodd, Mead and Company. ss. 497-498. 
  16. ^ Brown, L. H.; Urban, E.K.; Newman, K. (1982). "Ostriches and to Birds of Prey". Curry-Lindahl, Kai (Ed.). The Birds of Africa. I. London, UK: Academic Press. ss. 32-37. ISBN 978-0-12-137301-6. 
  17. ^ Martin, G. R.; Katzir, G. (2000). "Sun Shades and Eye Size in Birds". Brain, Behavior and Evolution. 56 (6): 340-344. doi:10.1159/000047218. PMID 11326139. 
  18. ^ Martin, G. R.; Ashash, U.; Katzir, Gadi (2001). "Ostrich ocular optics". Brain, Behavior and Evolution. 58 (2): 115-120. doi:10.1159/000047265. PMID 11805377. 
  19. ^ a b c Perrins, Christopher (1987) [1979]. Harrison, C.J.O. (Ed.). Birds: Their Lifes, Their Ways, Their World. Reader's Digest Association, Inc. ss. 168-170. ISBN 978-0-89577-065-3. 
  20. ^ Fleming, John (1822).
  21. ^ San Diego Zoo's Animal Bytes: Ostrich 30 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Sandiegozoo.org. Retrieved on 21 August 2012.
  22. ^ Nell, Leon (2003).
  23. ^ Brand, T. S.; Gous, R. M. (2006).
  24. ^ Marshall, Alan John (1960).
  25. ^ Skadhauge, E.; et al. (2003)
  26. ^ Linnaeus, Carolus (1758)
  27. ^ Gotch, A. F. (1995)
  28. ^ Ostriches in Australia – and near my home 11 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. trevorsbirding.com (13 September 2007)
  29. ^ Rinat, Zafrir (25 Aralık 2007). "The Bitter Fate of Ostriches in the Wild". Haaretz (İngilizce). 17 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2023. 
  30. ^ "Ostrich Wings Explain Mystery of Flightless Dinosaurs". Live Science. 30 Haziran 2010. 17 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2024. 
  31. ^ Harrison, C.; Greensmith, A. (1993). Bunting, E. (Ed.). Birds of the World. New York, NY: Dorling Kindersley. s. 39. ISBN 978-1-56458-295-9. 
  32. ^ Bertram, B.C.R. (1979). "Ostriches recognise their own eggs and discard others". Nature. 279 (5710): 233-234. Bibcode:1979Natur.279..233B. doi:10.1038/279233a0. PMID 440431. 
  33. ^ Hyde, Kenneth (2004). Zoology: An Inside View of Animals (3. bas.). Dubuque, IA: Kendall Hunt Publishing. s. 475. ISBN 978-0-7575-0170-8. 
  34. ^ Bertram, Brian C.R. (1992). The Ostrich Communal Nesting System. Princeton University Press.[sayfa belirt]
Genel
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Deve_kuşu&oldid=34181717" sayfasından alınmıştır