Doğu Akdeniz doğalgaz anlaşmazlığı

Doğu Akdeniz Doğal Gaz Anlaşmazlığı, 6 Şubat 2018'de başlayan ve Doğu Akdeniz'de Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Yunanistan ve Mısır ile ortaklaşa yürüttüğü münhasır ekonomik bölgesini (MEB) kapsayan diplomatik bir anlaşmazlıktır. Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Şubat 2018'de 2003 Kıbrıs-Mısır MEB anlaşmasının uluslararası geçerliliğinin olmadığını ve antlaşmanın reddi için BM'ye başvurduklarını[1] ve Türkiye'nin bölgede gaz araştırmaları yapma niyetinin olduğunu açıklamasıyla başlamıştır.[2] 9 Şubat'ta, Türk Donanması'nın Kıbrıs tarafından arama ruhsatı verilen İtalyan petrol şirketi ENI'ye ait bir sondaj gemisini, 3 numaralı parselde doğal gaz aramasını engellediğinde bölgedeki gerginlik daha da artmıştır.[3]

İtayan enerji şirketi ENI'ye ait sondaj gemisi Saipem 12000

Arka plan

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kıbrıs tarafından ruhsat verilen ve İtalyan petrol şirketi ENI adına Doğu Akdeniz'de sondaj yapan Saipem 12000 isimli gemi 9 Şubat 2016'da KKTC'nin de hak iddia ettiği alanlardan biri olan 3 numaralı parsele giderken Türk Deniz Kuvvetleri tarafından durduruldu. Saipem 12000 yeni bir emir alıncaya kadar açık denizde beklemeye başladı. Ardından TSK, 18 Şubat'ta başlamak üzere bölgede askerî eğitim tatbikatı yapacağını çevredeki gemilere duyurdu. Bu tarih aynı zamanda İtalyanların sondaj yapacağı tarihleri kapsıyordu.[4][5] Türkiye ayrıca buradaki askerî tatbikatını 10 Mart'a kadar uzattı.[6]

Saipem 12000, 23 Şubat'ta bir kez daha girişimde bulunması üzerine bir kez daha engellendi. Bunun üzerine gemi Limasol'a geri döndü.[7] Ardından keşif sondajı ertelendi ve gemi rotasını değiştirerek Fas'a gitti.[8] Bu olayın ardından Kıbrıs Cumhurbaşkanı Nikos Anastasiadis, BM Genel Sekreteri António Guterres ve Güvenlik Konseyi üyelerine bir şikâyet mektubu yolladı.[6]

Zaman çizelgesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 6 Şubat 2018'de Yunan Kathimerini gazetesine verdiği röportajda Mısır ile Kıbrıs arasında Münhasır Ekonomik Bölge'lerin (MEB) sınırlarının belirlenmesine ilişkin 2013 yılında imzalanan anlaşmanın uluslararası hukuka göre geçersiz olduğunu söyledi.[1] Bu açıklamaya Mısır Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü tepki gösterdi ve anlaşmanın BM'de kayıt altında olduğunu söyledi.[9][10]

28 Şubat 2018'de Kıbrıs Enerji Bakanlığı ve Amerikan enerji şirketi ExxonMobil, 10'ncu parselde, 141 ile 226 milyar metreküp arasında olan ve bugüne kadar Kıbrıs'ta keşfedilen en büyük doğal gaz rezervinin bulunduğunu açıkladı.[11]

ExxonMobil ve Katar Petrolleri'nin konsorsiyumuna ait iki adet öncü araştırma gemisi, 5 Mart 2018'de Kıbrıs'a ulaştı. Beraberinde USS Iwo Jima amfibi hücum gemisi de bu öncü gemilere eşlik etti.[12][13] Ancak daha sonra bir Amerika Birleşik Devletleri Donanması yetkilisi, USS Iwo Jima'nın 6. Filo kapsamında rutin görevini sürdürdüğünü ve Stena IceMax'ı korumak gibi bir misyonu olmadığını açıkladı.[14][15][16]

30 Ekim 2018'de Türk petrol şirketi TPAO'ya ait Fatih sondaj gemisi, Kıbrıs'ın batısında petrol arama çalışmalarına başladı. Ancak Alanya-1 adı verilen bu alan, Kıbrıs'ın hak iddia ettiği kısımlarda bulunmuyor.[17]

ExxonMobil ve Katar Petrolleri'nin ortak sondaj gemisi Stena IceMax, 12 Kasım 2018'de Kıbrıs'ın güneyindeki 10'uncu parsele ulaştı ve sondaj çalışmalarına başladı.[18] Bu habere Türkiye Dışişleri Bakanlığı tepki gösterdi.[19]

28 Şubat 2019'da ExxonMobil, Türkiye'nin hak iddia ettiği alanlarla çakışmayan 10'ncu parselde 141 ila 226 milyar metreküplük doğal gaz bulduklarını ilân etti. Keşfedilen bu doğal gaz yatağı, Kıbrıs açıklarında keşfedilen üçüncü rezerv oldu.[20]

21 Temmuz 2020'de Oruç Reis sismik araştırma gemisinin yapacağı sondaj faaliyetleri nedeniyle Kızılhisar Adası ve çevresi Türkiye tarafından NAVTEX ilan edildi.[21] Türkiye'nin bu hamlesine karşı Yunanistan Genelkurmay Başkanı Konstantinos Floros, Kıbrıs Cumhuriyeti'ndeki ziyaretini yarıda kesip acil olarak Yunanistan'a döndü ve Yunanistan basınının iddiasına göre Yunan ordusu alarma geçti ve izinler iptal edildi.[22] Yine Yunan basını, Yunan ordusunun bu reaksiyonu sonrası Türk ordusunun Kızılhisar Adası ve çevresinde F-16'lar ile alçak uçuş gerçekleştirdiğini ve Oruç Reis sismik araştırma gemisine Türk savaş gemilerinin eşlik ettiğini yazdı.[23] Türkiye'nin NAVTEX ilanı sonrası Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Kıbrıs Cumhurbaşkanı Nikos Anastasiades ile yaptığı görüşme sonrası bu ilana da değindi ve Türkiye'nin egemenlik ihlâli yaptığını, bu ihlâllere karşı hem Yunanistan'ın hem Kıbrıs Cumhuriyeti'nin yanlarında olduklarını, Türkiye'nin de AB tarafından cezalandırılması gerektiğini; AB geri çekildikçe Doğu Akdeniz'de Türkiye'nin ve Rusya'nın öne çıkmaya başladığını söyledi.[24][25] Macron'un bu açıklamaları sonrası aynı gün Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy bu açıklamalara tepki gösterdi. Türkiye'nin kimse tarafından yaptırım diliyle tehdit edilemeyeceğini söyleyen Aksoy "Fransa artık kendini dev aynasında görmekten vazgeçmeli, sağduyulu ve rasyonel politikalar izlemelidir. Libya’da darbecileri, Suriye'de teröristleri, Doğu Akdeniz'de ise 'buranın tek sahibi benim' anlayışıyla hareket edenleri desteklemeyi bırakmalıdır. Zira bu politikalardan bugüne kadar bir sonuç alamadığını, bundan sonra da alamayacağını artık anlamış olmalıdır." açıklamasında bulundu.[26]

Günlük Alman gazetesi Bild, Türkiye ile Yunanistan'ın savaşın eşiğine geldiğini Angela Merkel'in hem Türkiye lideriyle hem de Yunanistan lideriyle bir görüşme gerçekleştirip bu durumu engellediğini yazdı. İddiaya göre her iki ordu da savaş için hazırlanmıştı ve 18 Türk savaş gemisi bölgeye intikal etmek üzereydi.[27] Yunan ordusu da bu gelişmelerin ardından tartışmalı bölgede NAVTEX ilan etti.[28]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b "Turkey maintains tough stance on Cyprus in Kathimerini interview". Kathimerini English. 6 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2018. 
  2. ^ "GKRY'nin 7 Numaralı Sözde Ruhsat Sahası için Uluslararası Şirketlere Davette Bulunma Kararı Hk". mfa.gov.tr. Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. 16 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2018. 
  3. ^ "Türk savaş gemileri sondaj gemisini engelledi iddiası". euronews Türkçe. 11 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2018. 
  4. ^ "Kıbrıs'ta gerilim: Türk donanması İtalyan sondaj gemisini engelledi". Gazete Duvar. 16 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2018. 
  5. ^ "Ege'den sonra Akdeniz'de de kriz!". Hürriyet. 10 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2018. 
  6. ^ a b "Kıbrıs, Türkiye'yi ikinci kez İtalyan sondaj gemisini engellemekle suçluyor". BBC Türkçe. 27 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2018. 
  7. ^ "ENI Sondaj Gemisini Çekti Ama Kıbrıs'ta Gerilim Sürüyor". VOA Türkçe. 17 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2018. 
  8. ^ "İtalyan Sondaj Gemisi Kıbrıs'ı Terketti". VOA Türkçe. 24 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2018. 
  9. ^ "Egypt warns Turkey over eastern Mediterranean economic interests". Reuters. 7 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2018. 
  10. ^ "Doğu Akdeniz'de Türkiye-Mısır gerginliği". Dünya Gazetesi. 15 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2018. 
  11. ^ "Güney Kıbrıs'ın sondaj ruhsatı verdiği ExxonMobil, 10. parselde dünyanın en büyük gaz rezervlerinden birini buldu". Sputnik Türkiye. 28 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2018. 
  12. ^ "ExxonMobil's Cyprus gas search could flare U.S.-Turkey tension". Ahval. 5 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2018. 
  13. ^ "ExxonMobil'in sondajını korumak için 6. Filo Kıbrıs açıklarında". Sputnik Türkiye. 6 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2018. 
  14. ^ "US Navy denies reports of bolstering East Med presence to guard Exxon Mobil exploration off Cyprus". Daily Sabah. 8 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2018. 
  15. ^ "With US Navy Near, ExxonMobil Starts Energy Exploration Off Cyprus". The National Herald. 17 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2018. 
  16. ^ "Pentagon'dan 6. filo iddialarına yalanlama". Anadolu Ajansı. 8 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2018. 
  17. ^ "Türkiye Akdeniz'de ilk derin deniz sondaj çalışmalarına başladı". Euronews Türkçe. 19 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2018. 
  18. ^ "Exxonmobil'in sondaj gemisi Rum yönetimi için bölgede". Anadolu Ajansı. 21 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2018. 
  19. ^ "Exxon Mobil'e Kıbrıs uyarısı yapan Dışişleri: Türkiye, KKTC kıta sahanlığında da doğalgaz arayacak". Sputnik Türkiye. 18 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2018. 
  20. ^ "Kıbrıs Rum Kesimi Açıklarında En Büyük 3. Doğalgaz Rezervi Bulundu". VOA Türkçe. 19 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2019. 
  21. ^ Antonopoulos, Paul (21 Temmuz 2020). "At Least 17 Turkish Warships Leave Port As Greek Military Is Put On High Alert". Greek City Times. 21 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2020. 
  22. ^ Antonopoulos, Paul (21 Temmuz 2020). "Greek Armed Forces On High Alert: Turkey Announces Illegal Exploration In Greek Waters From Today". Greek City Times. 21 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2020. 
  23. ^ "Turkey's NAVTEX for research inside Greece's continental shelf, sets Armed Forces on alert". Keep Talking Greece. 21 Temmuz 2020. 22 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2020. 
  24. ^ "Macron wants EU to punish Turkey" (İngilizce). Arab News. 23 Temmuz 2020. 24 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020. 
  25. ^ "Macron seeks EU sanctions over Turkish 'violations' in Greek waters" (İngilizce). Reuters. 23 Temmuz 2020. 23 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020. 
  26. ^ "Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy'un Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un GKRY Lideri Anastasiadis ile Ortak Basın Toplantısında Doğu Akdeniz'e İlişkin Yaptığı Açıklama Hakkındaki Soruya Cevabı". Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. 23 Temmuz 2020. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020. 
  27. ^ "Merkel stoppt Militärkonflikt! Erdogans Kriegsschiffe waren schon unterwegs" (Almanca). Bild. 22 Temmuz 2020. 22 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020. 
  28. ^ "Tο Λιμενικό θα κάνει πυρά στο Καστελόριζο κι όχι το ΠΝ!" (Yunanca). Pentapostagma. 26 Temmuz 2020. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Doğu_Akdeniz_doğalgaz_anlaşmazlığı&oldid=33877697" sayfasından alınmıştır