Doktor (resim)

Doktor

Sanatçı	Luke Fildes
Yıl	1891
Tür	Tuval üzerine yağlıboya
Boyutlar	166 cm × 242 cm (65 in × 95 in)
Konum	Tate, Londra

Doktor, Luke Fildes'ın 1891 yılında yaptığı, Viktorya Dönemi'ne ait bir doktorun bir çocuğun hastalığındaki kritik aşamayı gözlemlerken, ebeveynlerin çaresizce çevreden bakışlarını resmettiği bir tablodur. İdeal hekimin değerlerini ve tıp mesleğinin yetersizliklerini tasvir etmek için kullanılmıştır. Resmin kökenine ilişkin farklı teoriler mevcuttur ancak büyük olasılıkla Fildes'ın oğlunun ölümüne ilişkin kendi deneyimine dayanmaktadır. Eleştirmenler, Fildes'ın hekim ve hasta arasındaki ilişkiye odaklanmak için döneminin yaygın tıbbi ekipmanlarını atladığını belirtmişlerdir.

Resim 1890 yılında Henry Tate tarafından, Fildes'ın seçtiği bir konu üzerine "sosyal gerçekçilik" eseri olarak, günümüzde Londra Tate Galerisi olarak bilinen Ulusal İngiliz Sanat Galerisi'nde sergilenmek üzere sipariş edilmiştir.^[1] Fildes'a eser için 3000 sterlin ödenmiştir; bu miktarın böyle bir resim için çok az olduğunu ve portre çizmek için beklediğinden daha az olduğunu düşünmektedir.^[2] İki Viktorya Dönemi doktoru, Dr. Thomas Buzzard (nörolog) ve Dr. Gustavus Murray (kadın doğum uzmanı), resmedildiği dönemin türünde olduğu gibi özellikle resimle ilişkilendirilmiştir.^[3] Fildes'ın "zamanımızda doktorun statüsünü kayda geçirmek" gibi özel bir arzusu vardı.^[1]

Resmin kökenine ilişkin farklı teoriler mevcuttur.^[4]

En önemli kişisel etki muhtemelen Fildes'ın ilk çocuğu olan bir yaşındaki oğlu Philip'in 1877 Noel sabahı tifodan ölmesiydi.^[5] Fildes'ın biyografi yazarı, çocuğun ölümünün Fildes'ı, ölmek üzere olan çocuğunu ziyaret eden şefkatli Dr. Murray'in etrafında dönen bir resim çizmeye nasıl zorladığını anlatmıştır. Bu hikaye daha sonra Fildes'ın ikinci oğlu tarafından da doğrulanmış ve Fildes'ın "büyük resimlerinin en hızlı boyanmışı" olarak tanımlanmıştır.^[6]

Fildes'ın evsizlerle yaptığı çalışmalara ilişkin belgeler, bir keresinde bir çocuğun bir işçi tarafından stüdyoya getirildiğini ortaya koymaktadır; bu senaryo Dul (1876) tablosunun ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu resim daha sonra Doktor'da görülen birçok özelliği içeriyordu.^[1]

Fildes tablodaki karakterleri büyük olasılıkla kendi ailesinden ve kendisinden esinlenerek oluşturmuştur. Kendi fotoğraflarını inceleyen Fildes, sıklıkla arkadaşları olan modellerine rehberlik etmiştir. Kızı muhtemelen hasta çocuğun prototipiydi ve anne için profesyonel bir model kullanılmıştı.^[8] Çocuğun dinlenen eli ve uzanan kolu Fildes'ın büyük oğlundan alınmış olabilir. Doktorların model olarak kullanılma umuduyla Fildes'ı ziyaret ettiklerine dair haberlere rağmen, doktorun son resmi Fildes'ın kendisine benzemektedir.^[6]

Fildes, ailesinin balıkçılık sektöründeki kökenlerine saygı göstererek tavandan sarkan bir balık ağı ekler. Babası bir denizci ve nakliye acentecisiydi.^[9]

Kır evi ortamı, bazılarının tablonun Kraliçe Victoria tarafından kendi doktoru Sir James Clark'ı onurlandırmak için sipariş edildiğine inanmasına neden olmuştur. Bu alternatif açıklama, doktorunun bir hizmetçinin hasta çocuğuna bakmak üzere Balmoral'a gönderilmesiyle ilgili hikayeden kaynaklanmaktadır.^[4][10] Ne var ki bu rivayet temelsizdir çünkü resim 1891 yılında Londra'daki Kraliyet Akademisinde ilk kez sergilendiğinde tek bir çağdaş eleştirmen bile bu olaydan söz etmemiş ve Fildes'ın kendisi de resimle ilgili çeşitli söyleşilerinde Kraliçe Victoria'dan hiç söz etmemiştir.^[11]

18. ve 19. yüzyıl toplumunun bilimsel tıbbın yükselişine ilişkin kaygıları da muhtemelen resmin biçimini etkilemiş olabilir.^[4]

Resim ilk kez 1891 yılında sergilenmiştir.^[4] Tamamlanmadan önce, Tate Gallery'de muhafaza edilen ve doktorun tuvalin sağ tarafında olması, çocuğun yatmak yerine oturması ve doktor için farklı yüz ifadeleri gibi çeşitli alternatif kompozisyonları tasvir eden bir dizi eskiz yapılmıştır.^[12] Fildes, Kuzeydoğu İskoçya'da çok sayıda kır evini ziyaret ettikten sonra kopyalamak üzere bir model kır evi inşa etti ve resmin çatı kirişleri, masa örtüsü, abajur ve aydınlatma gibi otantik ayrıntılar içermesini sağladı.^[10] Odanın yoksul, Viktorya Dönemi'ne özgü, çok amaçlı bir görünüme sahip olmasına özellikle dikkat edilmiştir.^[9]

Resmin odağında endişeli ama sempatik doktor ve hasta çocuk yer alırken diğer her şey gölgede kalıyor. Çocuk, potansiyel olarak yaşamı tehdit eden bir hastalığın kritik aşaması olan bir 'kriz' yaşamıştır.^[4] Pencereden gelen 'şafak' ışığı, çocuğun geceyi atlatmasıyla iyileşmeyi ve umudu temsil etmektedir.^[12]

Doktorun çocuğa odaklanması, hastayı bir kişi ve birey olarak, doktoru da hastanın acılarına empati duyan şefkatli bir bakıcı olarak gösterir.^[5][13] Douglas 2002 yılında British Medical Journal'da şöyle yazmıştır: "Doktorun tavrı her şeydir ve Fildes bunu sonsuza dek yakalamıştır: çatık kaşlar; sert sakallı çeneyi destekleyen el; sakin, ilgili otorite".^[4]

Ebeveynler önemsiz, çaresizdir ve resmin merkezinde yer almazlar. Bir baba kolunu uzatarak ve elini omzuna koyarak karısına destek veriyor. Kadın ağlıyor ve muhtemelen dua ediyor gibi görünmektedir.^[5] Ancak o da çaresizdir ve doktor ile çocuğa bakmaktadır.^[4]

Masanın üzerindeki lambadan gelen yapay ışık ve tek pencereden sızmaya başlayan doğal güneş ışığı, doktorun bütün gece hastanede kaldığını düşündürür.^[6] Sıkıntılı, yoksul ve mütevazı bir aile, küçük bir odada asılı duran küçük bir halı ve çamaşırlarla tasvir edilir.^[6] Birbirine sıkıştırılmış iki uyumsuz sandalye, emekçinin kulübesinde derme çatma bir yatak oluşturur.^[4] Yerde, "büyük ihtimalle doldurulmuş bir reçete" olan ve sinir bozucu bir şekilde atılmış birkaç kâğıt durur.^[9] Kolayca gözden kaçabilecek bir ilaç şişesi lambanın gölgesinde, doktorun ve onun kontrolünün yakınına yerleştirilmiştir, ebeveynlerin değil.^[9]

Fildes konu seçiminin "kendi zamanımızdaki doktorun durumunu kayda geçirmek" olduğunu belirtmiştir,^[4] ancak 19. yüzyıl sağlık hizmetlerine ilişkin tasviri tam olarak doğru değildir. Resimde stetoskop, mikroskop, tansiyon aleti ya da termometre yoktur; bunlar 19. yüzyılın sonlarında hekimlerin zaman kazandıran iyi bilinen aletleridir.^[4] Doktorların "mesleki ve kişisel bağlılıklarını" göstermek için bu aletlere yer verilmemiş olabilir.^[6] Fildes, bilimsel tıp döneminden önce kullanılan bir havan ve havaneli ile bir fincan ve bir kaşığı da resme dahil etmiştir.^[4]

Ayrıca, Viktorya Dönemi'ndeki bir hekimin yoksul bir aileye bir gecelik ev ziyareti yapmasının pek olası olmadığı, bu tür hizmetlerin yalnızca orta sınıf ve zenginler için mevcut olduğu da belirtilmiştir.^[4]

Resim halkın ilgisini çekmiş ve İngiltere'yi dolaşmıştır. Çarpıcı bir hayranlıkla karşılanan tablo karşısında şaşkına dönen bir gözlemcinin oracıkta öldüğüne dair bir rapor vardır.^[9] Eser, tıp pratiğinin en ünlü tasvirlerinden biri olarak kabul edilir ve "ikonik" olarak tanımlanır.^[6] Pastoral bir tıp türünü özetler^[1] ve genellikle iyi bir doktorun erdemlerini ve tıp mesleğinin yetersizliklerini göstermek için kullanılmıştır.^[4]

Daha sonra resim, aralarında cerrah W. Mitchell Banks'in de bulunduğu yorumlar aldı: "Hepimizin gösterilmesini istediği tipik bir doktoru, yani acıları dindirmek için elinden geleni yapan dürüst ve nazik bir adamı dünyaya gösterdiği için Bay Fildes'a neler borçlu değiliz ki?", devam etti: "Sizin onurunuza yazılmış kitaplardan oluşan bir kütüphane, bu resmin tıp mesleği için yaptığını ve yapacağını yapamaz; bu sayede hemcinslerimizin kalpleri bize güven ve sevgiyle ısınır."^[9]

Bugün bazıları tarafından "Viktorya Dönemi spekülasyonu" olarak görülen doktorun yoksullara hizmet eden bir kahraman olarak tasviri, zamanında kamuoyunun tıbbın giderek kişisel olmayan doğasını eleştirdiği bir dönemde tıp mesleğinin statüsünü yükseltmiştir.^[4]

Resim, şiir ve filmlere ilham kaynağı olmuştur.^[4] 1911 yılında, 1911 tarihli Ulusal Sigorta Yasası'nın doktorlar üzerindeki etkisini hicivli bir dille yorumlayan bir Punch karikatüründe yer almıştır.^[14] 1933 yılında Amerikalı sanatçı Joseph Tomanek kompozisyonda küçük değişiklikler yaparak resmin bir versiyonunu çizmiştir.^[16] Resim 1947'de Amerikan Tıp Derneğinin yüzüncü kuruluş yıldönümü için bir Birleşik Devletler posta puluna basıldı^[9] ve 1949'da Başkan Harry S. Truman tarafından önerilen kamulaştırılmış tıbbi bakıma karşı kampanyalarında kullanıldı. Resim 65.000 poster ve broşürün üzerine "Siyaseti Bu Resmin Dışında Tutun" sloganıyla basılmıştır. Bunun, ABD'de kamulaştırılmış tıbbi bakıma karşı halkın güvensizliğine katkıda bulunduğu belirtilmiştir.^[17] Buna karşılık, İngiltere'de bu resim İngiltere Ulusal Sağlık Servisinin kutlanmasında amblem olarak kullanıldı.^[9]

1933 yılında, tablodaki sahnenin bir heykeli "gerçek boyutlu, gerçeğe yakın, yeni sanat formu" heykel boyası kullanılarak yapılmış ve Chicago Century of Progress sergisinde Bilim Salonundaki Petrolagar müshil sergisinde sergilenmiştir. Heykeltıraş John Paulding tarafından yapılan bir modelden dökülen ve daha sonra Rudolph F. Ingerle tarafından boyanan eserin tamamı 4,6 m uzunluğunda, 3,4 m yüksekliğinde ve 2,7 m derinliğindeydi. Tanıtımında "Doktor, hekim ve hasta arasındaki ideal ilişkiyi - 'İnsani Dokunuşu' etkileyici bir şekilde vurgulamaktadır" denilmektedir.^[18][19]

Resim, 1951 gibi geç bir tarihte Wyeth ilaç firmasının reklamlarında kullanılmış ve Kraliçe Victoria'nın yaptırdığı hikayesi tekrarlanarak eklenmiştir: "Resimde görülen çocuk, mütevazı evinin yetersizliklerine rağmen iyileşmiştir; bu da doktorunun dehasına ve tıp biliminin ilerlemesine bir övgüdür".^[20]

1990'ların ortalarından bu yana, tıbbi beşeri bilimler dergileri The Lancet ve British Medical Journal tabloya olan ilgiyi yeniden canlandırmış ve doktorun rolü hakkında tartışmaları teşvik etmiştir.^[9] Doktorların rolü ve statüsü üzerine yapılan tartışmalar, bu tablonun tıp öğrencileri için bir öğretim aracı olarak kullanıldığı tıp fakültelerine tıbbi beşeri bilimlerin dahil edilmesini sağlamıştır.^[5]

Resmin popülerliğinin nedeni çok tartışılmıştır. Hasta bir çocuğa bakan bir doktorla ilişkilendirilen evrensel duygu basit görünmektedir. Nihayetinde, Doktor'un ikonik olarak kabul edilmesinin nedeni muhtemelen tek bir dikkatle bakılma arzusudur.^[9]

• Wikimedia Commons'ta Doktor ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur