Seyyid Şerîf Cürcânî

Bu madde tümüyle ya da çoğunluğuyla tek kaynağa dayanıyor. Konuya dair fikir alışverişi tartışma sayfasında bulunabilir. Lütfen başka kaynaklar ekleyerek bu maddeyi geliştirmeye yardım ediniz. (Mayıs 2017)

Seyyid Şerif Cürcânî (24 Şubat 1340 - 6 Temmuz 1413), Fars fıkıh, kelâm ve Arap dili bilgini.

Seyid Şerif olarak da tanınmış ve bilinmiştir. Timur'un Şiraz'ı ele geçirdiğinde Curcani'yi Semerkand'a göndermiş ve orada Sadeddin Teftâzânî ile yaptığı ilmî bir tartışmadaki başarısı nedeniyle dikkatleri üzerine çekmiştir. Kendi dönemlerinde her iki âlim de etkin isimlerdir. Ölümlerinden sonra diğer ilim adamları Teftâzânî ve Curcânî taraftarları olarak ikiye bölünmüşlerdir. İslam tarihinde müteahhirin olarak adlandırılan dönem Teftâzânî ile başlatılmış ve Curcânî ile devam etmiştir.

Curcânî, önemli felsefi çalışmalarını diğer İslam bilginlerinin görüşlerini tenkit ve yapıtlarını şerh ederken geliştirmiştir. Tâ'rifât adında felsefe sözlüğü denilebilecek bir kitabı vardır. Bu kitapta, genellikle kelamcıların ve İslam filozoflarının görüşlerini ortaya koyduktan ve bunlar hakkında eleştiri ve sorgulamalarını yürüttükten sonra, kendi düşüncelerini belirtme yolunu seçmiştir.

Mevâkıf, Adududdîn el-Îcî'nin kitabı olup Curcânî tarafından şerh edilmiştir. Bu şerh o kadar şöhret kazanmıştır ki kitabın kendisinden daha önemli hale gelmiştir. Bilim konusundaysa Fahreddin Râzî'yi tenkit etmiş ve ona karşı argümanlar geliştirmiştir. Râzî, kendi varlığımız hakkındaki bilgilerimizi zorunlu bilgiler olarak kabul ederken, Curcânî buna itiraz eder. Bilimin zorunlu kesinliği ve göreliliği arasındaki tartışmada ise Gazali'nin düşüncelerini tenkit eder. Curcânî birçok düşüncenin eleştirisinden sonra, kendi uygun bilim ya da bilgi anlayışını öne sürer ki; buna göre bilim hakikattir, yani bilim belirli bir durumda anlamlar arasındaki çatışmanın aşılması ve çelişikliğe son verilmesini gerektirir. Ona göre şüphe bilimin tanımının dışında kalmaktadır ve kalmalıdır. Ancak başka bir noktadan, tasarımların niteliği noktasından şüpheyi bilime sokmaktadır.

Bunlara bağlı olarak Curcânî aynı yaklaşım biçimiyle, yani bilgelerin öğretilerini açıklayıp özetlemek, eleştirisini yapmak ve ardından kendi düşüncelerini belirtmek biçimiyle, bilgi teorisi, öznelik, varlık, kuram, bilinç konularında açıklamalar getirir. Bu düşüncelerin genel anlamda zamanımızdaki yeni pozitivist bilim anlayışına ve bazı bilim felsefecilerinin tanımına yakın nitelikte olduğu belirtilmektedir.^[1]

• Bilim felsefesi
• Gazali
• Bilgi teorisi
• Kelam
• Meşşailik