Esma Nayman
| Esma Nayman | |
|---|---|
 | |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 5. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 1 Mart 1935 - 27 Ocak 1939 | |
| Seçim bölgesi | 1935 – Adana (Seyhan) |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Fatma Esma Nayman 1899 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 7 Aralık 1967 (68 yaşında) |
| Vatandaşlığı | Osmanlı İmparatorluğu Türkiye |
| Milliyeti | Türk |
| Partisi | Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) |
| Evlilik(ler) | Süleyman Zihni Bey (e. 1927; ö. 1960) |
| Akraba(lar) | Mustafa Naili Paşa (dedesi) |
| Mesleği | Öğretmen, siyasetçi, tercüman |
Fatma Esma Nayman (1899, İstanbul – 7 Aralık 1967), Türk öğretmen, siyasetçi ve çevirmen.[1]
Türkiye'de kadınların katıldığı ilk yerel seçimler olan 1930 yerel seçimleri'nde Adana belediye meclisi üyesi; kadınların katıldığı ilk genel seçimler olan 1935 genel seçimlerinde milletvekili seçildi. V. dönem TBMM'de Seyhan (Adana) milletvekili olarak bir dönem görev yaptı.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1899 yılında İstanbul'da doğdu. Halkalı Yüksek Ziraat Okulu'nu kuran uzun yıllar bu okulda öğretmenlik yapmış olan Hasip Bey ile Giritli Mustafa Naili Paşa'nın kızı Melek Hanım'ın beş çocuğundan birisidir.
Fransız mektebinde özel hocalar ile öğrenim gördü.[2] İngilizce, Fransızca ve Rumca bilmekteydi.[3] Bezmialem Kız Lisesi'nde yedi yıl Fransızca öğretmenliği yaptı. Adanalı avukat Süleyman Zihni Bey ile evlenerek Adana'ya yerleşti.[4] Bir çocuk sahibi oldu.[2]
1930 yılında kabul edilen Belediye Kanunu ile kadınların belediye seçimlerinde seçme ve aday olma hakkını kazanması üzerine 1930 yerel seçimlerine katıldı, belediye meclisi üyeliğine seçildi.
Anayasa ve Seçim Kanununda değişiklikle ülkede kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınmasından sonra 8 Şubat 1935 günü gerçekleşen genel seçime katıldı. 751 ikinci seçmenin (121'i kadın, 630'u erkek) oylarıyla Seyhan (Adana) milletvekili olarak V. dönem TBMM'ye girdi.[5] Milletvekilliği dönemi boyunca İktisat ve Maliye Encümeni'nde üye ve katip olarak görev yaptı. Milletvekilliği sırasında suçlu çocuklar, çocuk ıslah evleri ve çocuk mahkemeleri oluşturulması konularını meclis gündemine taşıdı.[6]
1936 yılında gerçekleştirilen Üçüncü Türk Dil Kurultayı'nda da sekreter olarak görev yaptı; Güneş-Dil Teorisi ve Dil Karşılaştırmaları Komisyonu'nda görev aldı.[2] 1938'de Cenevre'de gerçekleşen Milletler Cemiyeti 19. Asamble Toplantısı'nda Türkiye'yi temsil eden heyette yer aldı.[2]
Bir dönem milletvekilliğinin ardından siyaset yaşamından ayrıldı.1946 yılında Anadolu Ajansı'nda Fransızca ve İngilizce mütercimliği yaptı.
Milletvekilliği seçildiği sırada İstanbul'da gerçekleşen 12. Uluslararası Kadın Kongresi'ne katılıp Türkiye'nin barış çabaları üzerine bir konuşma yapan Nayman,[2] 1952'de Lahor'da düzenlenen Bütün Pakistan Kadınlar Birliği'nin senelik toplantısına Süreyya Ağaoğlu ile birlikte; aynı yıl Napoli'de gerçekleşen 16. Milletlerarası Kadınlar Birliği Kongresi'ne Afet İnan, Mualla Anıl, İffet Halim Oruz, Sabiha Göreyman, Zafer İnce ile birlikte katıldı. 1959'da Ankara'da kurulan Türk Kadınlar Konseyi'nin genel sekreterliğini üstlendi.
7 Aralık 1967 tarihinde 68 yaşında öldü.
Ailesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Esma Nayman'ın annesi Melek Hanım, Girit valiliği ve sadrazamlık yapmış olan Giritli Mustafa Naili Paşa'nın kızıdır.
Esma Hanım'ın kardeşlerinden Leyla Devrimel'in büyük kızı Nilüfer Gülek, uzun yıllar Adana milletvekilliği, bakanlık ve CHP genel sekreterliği yapan Kasım Gülek'in eşi; küçük kızı Aylin ise yaşamı Ayşe Kulin'in çok geniş kitleler tarafından okunan Adı: Aylin (1997) adlı kitabına konu olan Aylin Devrimel (Radomisli)'dir.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Duroğlu, Sibel (2007). "Türkiye'de İlk Kadın Milletvekilleri" (PDF). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi). ss. 107-108. 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Mart 2016.
- ^ a b c d e Konya Öztürk, Didem (28 Haziran 2021). "Fatma Esma Nayman (1899-1967)". Atatürk Ansiklopedisi. 23 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2023.
- ^ "TBMM Albümü 1. Cilt (1920-1950)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ Işık, Şeyda (2019). "TBMM'de kadın parlamenterlerin verdikleri kanun tekliflerinin içerik analizi yöntemiyle incelenmesi". Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 30 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Çanak, Erdem (27 Ocak 2016). "TBMM'deki İlk Kadın Milletvekillerinden Esma Nayman ve Meclis^teki Faaliyetleri". Asia Minor Studies. 4 (7): 27-42. doi:10.17067/ams.47874. ISSN 2147-1673. 30 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2023.
- ^ "Fatma Esma Nayman'ın Adı Yaşatılsın". Milliyet. 8 Şubat 2015. 30 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2023.
- ^ Tan, Nail (17 Kasım 2020). "Ayşe Kulin'in "Adı Aylin" romanında Kastamonulu bir yardımcı kahraman". Kastamonu gazetesi. 4 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2023.