Göksel navigasyon

Göksel navigasyon, açık denizlerde ve okyanuslarda gök cisimlerinin konumlarına bakarak deniz araçlarının konumunu saptamak ve böylece rotasını belirlemek için uygulanır.^[1]

Temel amacı teknenin o andaki enlem ve boylamını bulmak olan göksel navigasyonu uygulayabilmek için gereken temel araçlar, bir sekstant, duyarlı bir kronometreli saat ve güncel bir Nautical Almanac, yani denizci almanağıdır.^[1]

Tarih boyunca denizcilere yol gösteren yıldızlar, gezegenler, güneş ve ay, elektronik seyir araçlarının, özellikle de GPS’in (Global Positioning System) yaygınlaşmasıyla bu özelliklerini kaybettiler. GPS’in kullanımının çok daha kolay olması ve koordinatları metre hassasiyetinde vermesi, geleneksel yöntemlerin önemini iyice azalttı.^[2]

Gökyüzündeki bir cisim ile dünyanın merkezinden geçen doğrunun dünya yüzeyini kestiği noktaya cismin coğrafik pozisyonu (CP) denir. Eğer bu cismin yüksekliği, H, (altitude) 90 ise, o cisim için zenit uzaklığı, (z) sıfırdır. Yani H ve z tümler açılardır. Tek bir cismin yüksekliğini ölçtüğümüzde, merkezi CP ve yarıçapı r olan bir dairenin üzerindeyiz demektir. Dairenin yarıçapı zenit uzaklığı ile doğru orantılıdır.

İki cismin yüksekliklerinin hesaplanıp bunların oluşturduğu daireler bir küre üzerine çizildiğinde, koordinat, dairelerin kesiştiği iki noktadan birinde bulunur. Bulunulan nokta hakkında başka bir bilgi yoksa, üçüncü bir cismin yardımı olmadan bu iki noktadan hangisi üzerinde bulunulduğu anlaşılamaz.

Coğrafik mevkinin bulunabilmesi için yapılması gerekenler şu şekilde sıralanabilir:

1. Gökyüzündeki iki veya daha fazla cismin yüksekliği hesaplanır.
2. Her cismin ölçüm zamanındaki coğrafik pozisyonu (CP) bulunur.
3. Bulunan bu bilgilerle mevki hesaplanır.^[2]