Hepburn romanizasyonu
Hepburn romanizasyonu (Japonca: ヘボン式ローマ字 Hebon-shiki Rōmaji), Japoncanın Latin alfabesine tercüme edilmesi için yaratılmış bir sistemdir. 1887 yılında James Curtis Hepburn tarafından Japonca-İngilizce sözlüğünün hazırlanması amacıyla icat edilmiştir. Hepburn sistemi bu güne kadar Japoncanın Latin alfabesine tercüme edilmesinde kullanılan en yaygın sistemdir.
Hukuki statüsü
[değiştir | kaynağı değiştir]Hepburn sistemi İngilizcenin sesbiliminin bazında kurulmuş olup Japonya tarafından geliştirilen Nihon-shiki sistemi ile rekabet etmekteydi.[1] 21 Eylül 1937 tarihinde Japon hükûmeti Nihon-shiki sisteminin biraz daha değiştirilmiş bir versiyonu olan Kunrei-shiki'yi kabul etti. 1945 yılında II. Dünya Savaşı'nın sonunda Japonya'nın teslim olmasının ardından Amerikalılar tarafından iptal edildi ve 1954 yılında biraz değişmiş halde yeniden yürürlüğe girdi.
1972 yılında Hepburn sisteminin gözden geçirilmiş bir versiyonu ANSI Z39.11-1972 standardı olarak kodlandırıldı. 1989 yılında ISO 3602 standardı olarak teklif edildiyse de Kunrei-shiki tercih edildi. Z39.11-1972 standardı 6 Ekim 1994'te kaldırıldı.
Hepburn romanizasyonu çizelgeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]| Gojūon | Yōon | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| あ ア a | い イ i | う ウ u | え エ e | お オ o | |||
| か カ ka | き キ ki | く ク ku | け ケ ke | こ コ ko | きゃ キャ kya | きゅ キュ kyu | きょ キョ kyo |
| さ サ sa | し シ shi | す ス su | せ セ se | そ ソ so | しゃ シャ sha | しゅ シュ shu | しょ ショ sho |
| た タ ta | ち チ chi | つ ツ tsu | て テ te | と ト to | ちゃ チャ cha | ちゅ チュ chu | ちょ チョ cho |
| な ナ na | に ニ ni | ぬ ヌ nu | ね ネ ne | の ノ no | にゃ ニャ nya | にゅ ニュ nyu | にょ ニョ nyo |
| は ハ ha | ひ ヒ hi | ふ フ fu | へ ヘ he | ほ ホ ho | ひゃ ヒャ hya | ひゅ ヒュ hyu | ひょ ヒョ hyo |
| ま マ ma | み ミ mi | む ム mu | め メ me | も モ mo | みゃ ミャ mya | みゅ ミュ myu | みょ ミョ myo |
| や ヤ ya | ゆ ユ yu | よ ヨ yo | |||||
| ら ラ ra | り リ ri | る ル ru | れ レ re | ろ ロ ro | りゃ リャ rya | りゅ リュ ryu | りょ リョ ryo |
| わ ワ wa | ゐ ヰ i †|| style="background:#e9e9e9;"| ||ゑ ヱ e †||を ヲ o ‡ | ||||||
| ん ン n /n' | |||||||
| が ガ ga | ぎ ギ gi | ぐ グ gu | げ ゲ ge | ご ゴ go | ぎゃ ギャ gya | ぎゅ ギュ gyu | ぎょ ギョ gyo |
| ざ ザ za | じ ジ ji | ず ズ zu | ぜ ゼ ze | ぞ ゾ zo | じゃ ジャ ja | じゅ ジュ ju | じょ ジョ jo |
| だ ダ da | ぢ ヂ ji | づ ヅ zu | で デ de | ど ド do | ぢゃ ヂャ ja | ぢゅ ヂュ ju | ぢょ ヂョ jo |
| ば バ ba | び ビ bi | ぶ ブ bu | べ ベ be | ぼ ボ bo | びゃ ビャ bya | びゅ ビュ byu | びょ ビョ byo |
| ぱ パ pa | ぴ ピ pi | ぷ プ pu | ぺ ペ pe | ぽ ポ po | ぴゃ ピャ pya | ぴゅ ピュ pyu | ぴょ ピョ pyo |
- † — Kırmızı
karakterler eski nadir karakterlerdir ve günümüzde kullanılmamaktadırlar.[2][3] Modern Hepburn romanizasyonunda genellikle tanımları yoktur.[4]
- ‡ — Mavi karakterler Modern Japoncada statülerinin dışında nadiren kullanılırlar[5] ve romanizasyonu yukarıdaki kuralları izler.
Genişletilmiş katakana
[değiştir | kaynağı değiştir]| イェ ye | ||||
| ウィ wi | ウェ we | ウォ wo | ||
| ヷ va | ヸ vi | ヹ ve | ヺ vo | |
| ヴァ va | ヴィ vi | ヴ vu | ヴェ ve | ヴォ vo |
| シェ she | ||||
| ジェ je | ||||
| チェ che | ||||
| ティ ti | トゥ tu | |||
| テュ tyu | ||||
| ディ di | ドゥ du | |||
| デュ dyu | ||||
| ツァ tsa | ツィ tsi | ツェ tse | ツォ tso | |
| ファ fa | フィ fi | フェ fe | フォ fo | |
| フュ fyu | ||||
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Carr, Denzel. The New Official Romanization of Japanese 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Journal of the American Oriental Society, Vol. 59, No. 1 (Mar., 1939), pp. 99-102.
- ^ Japonya Kabinesi (16 Kasım 1946). "昭和21年内閣告示第33号 「現代かなづかい」" (Japonca). 6 Ekim 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2016.
- ^ Japonya Kabinesi (1 Temmuz 1986). "昭和61年内閣告示第1号 「現代仮名遣い」" (Japonca). Eğitim, Kültür, Spor, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı. 24 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2020.
- ^ Kenkyusha's New Japanese-English Dictionary (Fourth Edition). Kenkyūsha. 1974.
- ^ Fujino Katsuji (1909). ローマ字手引き (Japonca). Rômaji-Hirome-kai.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Preface of first edition of Hepburn's original dictionary, explaining romanization 22 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Preface of third edition of Hepburn's original dictionary, explaining romanization 22 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.