Juan de Fuca

Juan de Fuca (10 Haziran 1536, Kefalonya  – 23 Temmuz 1602, Kefalonya),^[1][2] İspanya kralı II. Philip'e hizmet eden Yunan bir denizci. Kendisi en çok Vancouver Adası (şu anda Britanya Kolumbiyası, Kanada'nın bir parçası) ile Olimpiyat Yarımadası (Amerika Birleşik Devletleri'nin kuzeybatı Washington eyaleti) arasındaki Anián Boğazı'nı — günümüzde Juan de Fuca Boğazı olarak biliniyor — keşfettiği iddiasıyla tanınır.

"Juan de Fuca", Yunanca Ioannis Fokas veya Phokas (Yunanca: Ἰωάννης Φωκᾶς) adının İspanyollaştırılmış halidir, Johannes Phocas olarak Latinceleştirilmiştir. Ancak tam adı biraz belirsizdir. Bazı kaynaklarda asıl adının Apostolos Valerianos (Yunanca: Ἀπόστολος Βαλεριάνος) olduğu belirtilmektedir. Apostolos olarak vaftiz edilmiş ve daha sonra Ioannis veya Juan adını almış olması mümkündür çünkü Apóstol yaygın bir İspanyol adı değildir. Babası ve dedesinin Focas adını taşıdığı biliniyor, dolayısıyla Valerianos'un Kefalonya'da büyüdüğü köyden alınmış bir takma ad veya lakap olduğu muhtemel görünüyor.

De Fuca'nın büyükbabası Emmanouil Fokas (Yunanca: Ἐμμανουὴλ Φωκᾶς) 1453'teki düşüşü sırasında Konstantinopolis'ten kardeşi Andronikos (Yunanca: Ἀνδρόνικος) ile birlikte kaçtı. İkili ilk olarak Mora Yarımadası'na yerleşti, Andronikos orada kaldı; ama 1470'te Emmanouil Kefalonya adasına taşındı. Ioannis'in babası Iakovos (Yunanca: Ἰάκωβος) adanın Valerianos köyüne yerleşti ve kardeşlerinden ayrışmak için "Valeriano Fokas" (Yunanca: Φωκᾶς ὁ Βαλεριάνος, Fokas ho Valerianos) olarak bilinmeye başlandı.^[2] De Fuca, 10 Haziran 1536'da Valerianos'ta doğdu. 1555 dolaylarında İspanya'nın hizmetine girmesinden önceki yaşamına ilişkin çok az şey biliniyor.^[3]

De Fuca'nın ilk yolculukları Uzak Doğu'ya yönelikti ve 1587'de Baja California'daki Cabo San Lucas açıklarında İngiliz korsan Thomas Cavendish, kalyonu Santa Ana'yı ele geçirip onu karaya bıraktığında Yeni İspanya'ya vardığını iddia etti. Kendisi çok seyahat eden bir denizciydi ve İspanyol filosunda dümenci olarak becerilerini kusursuzlaştırıyordu. Ayrıca İspanya Kralı'nın onu mükemmelliğinden dolayı tanıdığını ve Batı Hint Adaları'ndaki İspanyol donanmasının dümencisi yaptığını (kırk yıl boyunca elinde tuttuğu bir ünvan) iddia etti, ancak İspanyol arşivlerinde onun adı, görevi veya Kraliyet sarayına yaptığı ziyaret hakkında hiçbir kayıt yok.^[4] Kuzey Amerika kıtasının kuzeybatı kıyısına yaptığı ünlü geziyi yapmadan önce Çin, Filipinler ve Meksika'ya yelken açtı. Amerika Birleşik Devletleri ile Kanada arasındaki Juan de Fuca Boğazı'na, Juan de Fuca'nın Anián Boğazı olarak tanımladığı yerle aynı enlemde olduğu için İngiliz Kaptan Charles Barkley tarafından onun adı verilmiştir.^[5]

De Fuca'nın anlatımına göre Fuca, Yeni İspanya Genel Valisi Luis de Velasco, marqués de Salinas'ın emriyle iki keşif gezisi gerçekleştirdi; her ikisi de Atlantik ve Pasifik Okyanuslarını birbirine bağlayan bir deniz yolu olan Kuzeybatı Geçidi olduğuna inanılan efsanevi Anián Boğazı'nı bulmayı amaçlıyordu. İlk yolculukta, İspanyol bir kaptanın (de Fuca'nın dümenci ve kaptan olduğu) genel komutası altındaki 200 asker ve üç küçük gemiye, Anián Boğazı'nı bulma ve onu İngilizlere karşı güçlendirme görevi verildiği görüldü. Bu sefer, iddiaya göre kaptanın görevi kötüye kullanması nedeniyle askerlerin isyan etmesi ve Kaliforniya'ya dönmesiyle başarısız oldu.^[2] (Bu dönemde İspanyol doktrininin, gemilerin ve donanmanın kontrolünü, bir subay olan askeri komutan ile denizci olan yelken ve seyrüsefer komutanı arasında bölüştürdüğünü unutmayın.)

1592'de De Fuca ikinci yolculuğunda başarıya ulaştı. Bir karavel, bir tekne ve birkaç silahlı denizciyle kuzeye doğru yelken açtıktan sonra Acapulco'ya döndü ve yaklaşık 47° kuzey enleminde, ağzında büyük bir ada bulunan boğazı bulduğunu iddia etti. Juan de Fuca Boğazı aslında 48° Kuzey civarındadır, ancak Fuca'nın bu boğaza doğru yelken açtığına dair anlatımı gerçeklikten uzaklaşmakta ve orada gerçekte var olandan çok farklı bir bölgeyi tanımlamaktadır.^[6] Yolculuk sırasında De Fuca, Juan de Fuca Boğazı'nın yanında, De Fuca boğazın diğer tarafında olduğunu belirtmesine rağmen, Washington'un kuzeybatı ucunda, Flattery Burnu'nun batı kıyısında uzun, neredeyse dikdörtgen bir kaya olan Fuca Sütunu olabilecek "yüksek tepeli veya sivri uçlu bir kaya" da fark etti.^[6]

Velasco'nun defalarca verdiği sözlere rağmen De Fuca, hak ettiğini iddia ettiği büyük ödülleri hiçbir zaman alamadı. İki yıl sonra, genel valinin ısrarı üzerine De Fuca, davasını mahkemeye bizzat sunmak için İspanya'ya gitti. Yine hayal kırıklığına uğrayan ve İspanyollardan tiksinen yaşlı Yunan, Kefalonya'daki evine çekilmeye karar verdi, ancak 1596'da bir İngiliz olan Michael Lok (o döneme ait İngilizce ve Fransızca belgelerde Locke olarak da yazılır) tarafından İspanya'nın baş düşmanı Kraliçe Elizabeth'in hizmetine girmeye ikna edildi. Lok ve De Fuca'nın tekliflerinden hiçbir şey çıkmadı, ancak Juan de Fuca'nın hikayesi İngilizceye Lok'un anlatımı aracılığıyla girdi.^[2]

De Fuca'nın yolculuklarına dair tek yazılı kanıt Lok'un anlatımına dayandığından — araştırmacıların İspanyol sömürge arşivlerinde keşif gezisinin kayıtlarını bulamamaları — onun keşfi ve doğrusu onun gerçek bir kişi olarak var olup olmadığı konusunda uzun süredir pek çok tartışma vardı; birçok bilim insanı Juan de Fuca'yı tamamen hayal ürünü olduğu gerekçesiyle reddetmiştir ve 18. yüzyıl İngiliz kaşifi Kaptan Cook, De Fuca'nın keşfettiğini ileri sürdüğü boğazın var olmasından bile şiddetle kuşku duymuştur^[7] (her ne kadar Cook aslında Juan de Fuca Boğazı'ndan içeri girmeden geçmiş ve Vancouver Adası'nın batı kıyısındaki Nootka Sound'da durmuş olsa da). Ancak daha sonra İngilizlerin bölgeyi keşfetmesi ve yerleşmesiyle De Fuca'nın iddiaları çok daha inandırıcı göründü.

Sonunda, 1859'da Amerikalı bir araştırmacı, İyonya Adaları'ndaki ABD Konsolosunun yardımıyla, yalnızca De Fuca'nın yaşadığını değil, aynı zamanda ailesinin ve tarihinin adalarda iyi bilindiğini de göstermeyi başardı.^[2] Lok'un yayınladığı açıklamanın arkasında yatan gerçekleri hiçbir zaman bilemeyecek olsak da, adamın kendisinin kurgusal olma ihtimalinin düşük olduğu göz önünde bulundurulmalıdır.

1787'de Imperial Eagle ile yelken açan İngiliz kaptan Charles William Barkley, De Fuca'nın tanımladığı boğazı (yeniden) keşfettiğinde, onu Juan de Fuca Boğazı olarak yeniden adlandırdı.

Juan de Fuca Sırtı ve keşfettiği kıyı şeridinin çoğunun altındaki tektonik bir plaka olan Juan de Fuca Plakası, adını Juan de Fuca Boğazı'ndan almıştır.

Vancouver Adası'nın Batı Kıyısı'ndaki Juan de Fuca Eyalet Parkı, aynı adı taşıyan yürüyüş parkuru gibi adını boğazdan almıştır.

• A note made by me, Michael Lok the Elder, touching the strait of sea commonly called Fretum Anian, in the South Sea, through the northwest passage of Meta Incognita, in Samuel Purchas, Pilgrims, Londra, 1625, 3 cilt, 849 sayfa
• Memoir, Historical and Political, on the Northwest Coast of North America, Robert Greenhow, 1840, S. 174
• Memorials of Juan de Fuca, AS Taylor, Hutchings' California Magazine, Eylül-Ekim. 1859, s.116-122, 161-167
• British Columbia: From the Earliest Times to the Present, Chapter II, The Apocryphal Voyages, pp. 19-31, Ethelbert Olaf Stuart Scholefield, publ. S.J. Clarke, Vancouver, 1914
• "Ioannis Apostolos Focas Valerianos (Juan de Fuca). The Kefallonian adventurer of the 16th c.", by Evridiki Livada Duca, Kefalonya 2001, Elios - Pronnoi Belediyesi tarafından yayınlandı.
• "The Straits of Chimera", by Evridiki Livada Duca, New York 2014, the FEDERATION OF CEPHALONIAN AND ITHACIAN SOCIETIES yayınlandı ve Ekim-Kasım 2014'te Queens College (CUNY) ve Rutgers University'e sunuldu. (İngilizce ve Yunanca olarak: "Στα Στενά της Χίμαιρας", Ευρυδίκη Λειβαδά Ντούκα, Αθήνα 2007, Έκδοση: ΚΕΔΡΟΣ. Ouranis Vakfı için Pedro Olalla tarafından yapılan İspanyolca çeviri ("El Paso de la Quimera", 2017), yayınlanmadı)