Kırşehir (il)

Kırşehir
İl
İlin Türkiye'deki konumu
İl sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İdare
• Vali	Hüdayar Mete Buhara
Yüzölçümü
• Toplam	6,584 km²
Rakım	985 m
Nüfus [1]
• Toplam	222.707
• Kır	54.685
• Şehir	168022
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu	386
İl plaka kodu	40
Resmî site Kırşehir Belediyesi Kırşehir Valiliği

Kırşehir, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesinde yer alan bir ildir.

1867 yılında bucak, 1869 yılında ilçe, 1870 yılında sancak olmuş, Avanos, Keskin ve Mecidiye (Çiçekdağı) ilçeleri Kırşehir'e bağlanmıştır. 1921 yılında bağımsız mutasarrıflık, 1924 yılında il olan Kırşehir'e Avanos, Çiçekdağı, Hacıbektaş, Mucur ilçeleri bağlanmıştır. 1944 yılında ilçe olan Kaman, Kırşehir'e bağlanmıştır.

20 Temmuz 1954 tarihinde Osman Bölükbaşı'yı tekrar milletvekili seçtiği için Kırşehir ilçe yapıldı (Adnan Menderes konuyla ilgili Mecliste 'Türkiye'nin hiçbir vilayetinde yüzde 3'ten fazla oy almayan bir partiye mensup milletvekilini iki seçimde de seçen Kırşehir'in, bir içtimai ve siyasi bünye itibarıyla anormallik göstermekte olduğunu inkâr etmek mümkün değildir; evet, biz açık konuşuruz' şeklinde konuşmuş ve Osman Bölükbaşı da cevaben; "Vilayeti kaldırdınız, bizi de kaldırın da zulmünüz tamam olsun" demiştir). Nevşehir il, Kırşehir de Nevşehir iline bağlı bir ilçe haline getirilmiş; Çiçekdağı ilçesi Yozgat'a, Kaman Ankara'ya, Hacıbektaş, Mucur ve Avanos da Nevşehir'e bağlanmıştır.

Kırşehir, 1 Temmuz 1957'de Adnan Menderes hükûmeti tarafından tekrar il hâline getirilmiş ve Yozgat'ın Çiçekdağı, Ankara'nın Kaman ve Nevşehir'in Mucur ilçeleri tekrar dâhil edilmiştir.

2021 yılında TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 7 İlçe, 10 belediye, bu belediyelerde 68 mahalle ve ayrıca 252 köy vardır.^[2]

Nüfus bakımından Türkiye'nin en büyük 69'uncu, yüzölçümü bakımından ise 53'üncü en büyük şehridir. Kırşehir, Türkiye topraklarının yüzde 0,84'lük kısmını oluşturur.^[3]

Kırşehir'in tarihi Hitit'e kadar uzanır. Hititler döneminde Kırşehir havzası, Yunanların Hititler tarafından bilindiği gibi "Akhalar Ülkesi" anlamına gelen "Ahiyuva" ülkesi olarak biliniyordu. Bu havza Romalılar ve Bizanslılar zamanında Kapadokya adını da almıştır.

Kırşehir bir zamanlar Aquae Saravenae olarak biliniyordu.^[4] Türkler şehri 1070'lerde aldı ve şimdiki adını verdi. Türkçede "Kır Şehri", "bozkır şehri" veya "kır şehri" anlamına gelir. 19. yüzyılda Kırşehir Ankara sancağına bağlıydı. Yaklaşık 1912'de Osmanlı Ankara Vilayeti’ndeki^[5] sancağın çoğu Müslüman olan 8000 nüfuslu baş kenti oldu.^[6]

Mustafa Kemal Atatürk 1921 ve 1931'de şehri ziyaret etti.

Kırşehir tarihi, Hititler dönemi ile anılmaya başlar. Fakat, ilin adının o zaman ne olduğu henüz bilinmemektedir. İlin bir ara Aquae Saravenas (Akova - Saravena) adıyla (M.Ö. 2. yy.) bilindiği anlaşılmıştır. Önceleri Makissos (Macissus) adıyla anılan kent, İmparator I. Justinianus devrinde (527-568) yeniden kurulmuş ve Jüstinianopolis diye anılmaya başlamıştır.

Uçsuz bucaksız kırın ortasında yükselen bu kente Türkler "Kır şehri" adını vermişlerdir. Kır şehri zamanla halk dilinde "Kırşehir" oldu. Bugün bile bazı köylerinde yaşayan halk buraya Kır şehri der. Kırşehir ismi Türkçedir.

Kesik Köprü, Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun Orta Anadolu'da yaptırdığı köprülerden biridir. Kırşehir-Konya yolu üzerinde, Kırşehir'in yaklaşık 20 km güneyinde, 13 parçalı Kızılırmak Nehri'nin karşısındadır.

Köprünün kitabesinde, Keyhüsrev oğlu Keykavus zamanında, Hicri 646 (1248) yılında Atabeg İzzü'd-Din Muhammed tarafından yaptırıldığı yazılıdır.

İzmir'den gelip Tokat'tan Sivas ve Erzurum'a doğru gidenler Kesikköprü üzerinden geçti. Yazıtın 1953 yılında nehre batık olduğunu öğrenmiş bulunuyoruz. 17. ve 18. yüzyıllarda kervan yollarının eşkıyalar tarafından işgal edilmesinden dolayı Kesikköprü adını almıştır.

Taş kaide üzerine yıkılan üç satırlık yazıt güçlükle okunur.

Yazıtta yazılanlar şunlardır: "Ressame bi imaret hazihil el kantara el mübareke (fi eyyam han) devlet es sultan el azam İzzü-d dünya ve ‘d Din Ebul Feth Keykavus bin Keyhüsrev Burhan Emirel mü’münin."

"El Mevla el sahibul azam atabek el muazzam nazım mesalih il alem nasır el enam zübdetil eyyam izzeddin ebul meli Muhammed zahir Ali Selçuk ve emiril mü’minil azzellahu nasrahu ve ala kadrehu fi şuhuri sene sitte ve arbain ve sitte mie hamiden lillah ve musallian ala nebiihi Muhammed ve alihi vesellem teslimen kesiran."

Aşık Paşa Türbesi, 1332'de ölen 14. yüzyıl sufi şairi Aşık Paşa'nın mezarıdır.^[7]

Mocissus aynı zamanda bir Hristiyan piskoposluğuydu ve Procopius (De ædif., V, iv) bildirdiği gibi Justinian Kapadokya'yı üç eyalete bölüp burayı müstahkem hale getirdiğinde metropolit oldu. Kapadokya Tertia'nın kuzeybatı Kapadokya metropolünde ve ona Justinianopolis adını veren yerleşim yeridir.^[6] Tarihi hakkında başka bir şey bilinmemektedir ve adı muhtemelen Mocessus olarak yazılmalıdır. Mocissus ya da Mocessus'un bulunduğu yerin modern Kırşehir kent alanı olduğuna şüphe yoktur.^[6] 12. veya 13. yüzyıla kadar Notitiæ episcopatuumda yer almıştır.

Piskoposlarından sadece birkaçı bilinmektedir: en eskisi Peter,Beşinci Ekümenik Konsil'e katıldı (İkinci Konstantinopolis Konsili, 536); adı bilinmeyen sonuncusu bir Katolikti ve 15. yüzyılın ortalarında Katolik Floransa Konseyi'nden sonra Patrik, Konstantinopolis'in II.Metrophanes'i tarafından kutsanmıştı.^[6]

Kırşehir'de NAO ve AO indeks pozitif değer aldığında kışlar nispeten ılık ve ağırlıklı yağmurlu, AO ve NAO negatif seyrettiğinde kışları soğuk ve az yağışlı olmak ile birlikte yağışlar çoğunlukla kar şeklinde düşer.^[8] Yazları ise sıcak ve genellikle kurak geçen karasal iklim görülür. Son yıllarda, yaz yağışlarında artışlar görülse de, Thorntwait'in iklim tasnifine göre, Kırşehir yarı kurak iklim özelliğine sahiptir. İldeki yıllık sıcaklık ortalaması 11.3 °C, yıllık ortalama yağış miktarı ise 415,9 kg/m²'dir.

İldeki dağlık ve ovalık alanlar arasında yıllık ortalama sıcaklık farkı çok fazla değildir. İlçeler arasındaki sıcaklık farkı 1 °C-1.5 °C civarındadır. Merkez ilçede yıllık ortalama sıcaklık 11,3 °C iken, Kaman'da 10.2 °C, Çiçekdağı'nda 11,7 °C, Mucur'da da 11.7 °C, Akçakent'te 9.6 °C, Akpınar'da ise 9.9 °C'dir. Kırşehir'in çevre illerle olan sıcaklık farkı yine 1 °C-1.5 °C dolayındadır. Ankara'da 11,8 °C, Kırıkkale'de 12.5 °C Nevşehir'de 10,5 °C, Yozgat'ta 9,0 °C'dir.

• Kırşehir (merkez)
• Akçakent
• Akpınar
• Boztepe
• Çiçekdağı
• Kaman
• Mucur

İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.^[9][10]

Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Kırşehir Valisi, 1973-İmamoğlu doğumlu Murat Sefa DEMiRYÜREK’dir. Eylül 2024/321 sayılı kararla İskenderun Kaymakamı iken atanmıştır.^[11]

Kırşehir Belediye Başkanı, 1960-Kırşehir doğumlu Selahattin Ekicioğlu (CHP), 31 Mart 2024 seçimlerinde %52,86 oy oranıyla seçilmiştir.^[12]

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Kırşehir İl Genel Meclisi üye sayısı, 10 AK PARTİ, 4 CHP ve 5 MHP olmak üzere 19’dur.^[13] Kırşehir Belediye meclisi ise 16 CHP, 11 AK PARTİ ve 4 MHP olmak üzere 31 üyeden oluşur.^[14]

2023 Genel seçimleri sonucu, Kırşehir'i temsilen TBMM'e AKP'den 1 milletvekili (Necmettin Erkan), CHP'den 1 milletvekili (Metin İlhan) seçilmiştir.^[15]

Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2024 verileri^[16])

Kırşehir ili nüfusu: 247.179'dur. Bu nüfusun % 83,14'sı şehirlerde yaşamaktadır (2023 sonu). İlin yüzölçümü 6.584  km²'dir. İlde  km²'ye 38 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkezde 95’dir.) İlde yıllık nüfus artış oranı % 1.08 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Boztepe (% 1,53)- Merkez ilçe (% -0,14)

06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre 7 İlçe, 10 belediye, bu belediyelerde 67 mahalle, ayrıca 252 köy bulunmaktadır.

Kırşehir il nüfus bilgileri
Yıl	Toplam	Sıra	Fark	Şehir - Kır
1927[18]	126.901	48		%17     21.130 105.771     %83
1935[19]	145.932	50	%15	%16     22.855 123.077     %84
1940[20]	149.518	52	%2	%15     22.210 127.308     %85
1945[21]	157.565	52	%5	%17     27.044 130.521     %83
1950[22]	181.899	50	%15	%18     31.862 150.037     %82
1955	Nevşehir iline bağlı ilçe statüsünde
1960[23]	175.749	61		%21     36.558 139.191     %79
1965[24]	196.836	60	%12	%21     42.000 154.836     %79
1970[25]	214.932	60	%9	%25     54.669 160.263     %75
1975[26]	232.853	59	%8	%30     70.532 162.321     %70
1980[27]	240.497	61	%3	%35     83.965 156.532     %65
1985[28]	260.156	61	%8	%40     103.483 156.673     %60
1990[29]	256.862	63	%1	%49     126.406 130.456     %51
2000[30]	253.239	67	%1	%58     147.412 105.827     %42
2007[31]	223.170	67	%12	%66     147.073 76.097     %34
2008[32]	222.735	67	%0	%67     149.382 73.353     %33
2009[33]	223.102	67	%0	%69     154.205 68.897     %31
2010[34]	221.876	70	%1	%71     156.731 65.145     %29
2011[35]	221.015	67	%0	%72     158.179 62.836     %28
2012[36]	221.209	68	%0	%73     161.978 59.231     %27
2013[37]	223.498	68	%1	%74     165.717 57.781     %26
2014[38]	222.707	70	%0	%75     168.022 54.685     %25
2015[39]	225.562	69	%1	%77     173.222 52.340     %23
2016[39]	229.975	69	%2	%78     178.324 51.651     %22
2017[39]	234.529	69	%2	%79     184.445 50.084     %21
2018[39]	241.868	69	%3	%77     186.260 55.608     %23
2019[39]	242.938	69	%0	%79     191.417 51.531     %21
2020[39]	243.042	69	%0	%80     193.470 49.572     %20
2021[39]	242.944	69	%0	%80     195.147 47.797     %20

Konum Bilgileri
İlçe	Kuruluş Yılı[40]	Önceden bağlı olduğu ilçe	Alanı km²	Rakım mt.	Merkeze km[41]	Ulaşan Yollar[41]
Kırşehir Merkez			1.719	991		D.260-08, 40.03, 40.75, D.757-04
Akçakent	1990	Çiçekdağı	370	1.410	65	D.785-06=>40.01
Akpınar	1987	Kaman	582	1.163	40	D.765-09, 40.78
Boztepe	1990	Merkez	747	1.167	15	D.260-08 (Kırşehir)=>40.03
Çiçekdağı	Cumh.önce		891	935	66	D.785-06, /D.200-16
Kaman	1944	Merkez	1.284	1.128	53	D.260-08, 40.77, 40.75, 40.80
Mucur	Cumh.önce		992	1.071	23	D.260-08, 40.25, D.765-10
KIRŞEHİR	1957	NEVŞEHİR	6.584

2018-2019 Sezonu sonunda, Kırşehir Belediyespor, 2. Lige yükselmiştir. BAL takımı Kırşehir Çayağzıspor küme düşmüştür. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi hentbol erkekler süper liginden küme düşmüştür. Kırşehir'in voleybol bölgesel liglerinde de 1 takımı vardır.

Futbol Türkiye Kupası 'nda Kırşehir Belediyespor, 3 turda Altay 'a elenmiştir.

Önemli spor tesisleri: Ahi Stadyumu (7.500), Kındam Spor Salonu (1.500) ve Merkez Kapalı Yüzme Havuzu (750).

Kırşehir merkeze bağlı Karalar köyünde Karakurt Kaplıcası bulunmaktadır.

• Metin İlhan
• Necmettin Erkan

• Hüdayar Mete Buhara

• Ahi Evran Üniversitesi
• Karalar köyü (Karakurt kaplıcası ve türbesi için)

• Kültür ve Medeniyet Şehri Kırşehir, T.C. Kırşehir Valiliği, Ankara 1998, 215 s.

• Kırşehir Valiliği 23 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Kırşehir Belediyesi28 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.