Konstantinos Dukas (gaspçı)

Konstantinos Dukas
Ölüm9 Haziran 913
Konstantinopolis
BağlılığıBizans İmparatorluğu
RütbesiDomestikos tōn scholōn
Ailesi
BabasıAndronikos Dukas

Konstantinos Dukas ya da Dükas (Yunanca: Grekçe: Κωνσταντίνος Δούκας/Δούξ Doukas ya da Doux, ö. 913), bir Bizans generalidir. 904'te, etkili bir hadım saray görevlisi Samonas'ın Araplara dönmesini durdurdu. Buna karşılık Samonas, babası Andronikos Dukas'ın 906/7 yıllarında isyan edip Abbasi sarayına kaçması için yönlendirdi. Konstantinos babasını Bağdat'a kadar takip etti, ancak kısa sürede kaçtı ve Bizans'a geri döndü ve orada VI. Leon ona yüksek askeri makamlar emanet ederek itibarını iade etti. İmparator Aleksandros'un ölümüyle birlikte, birkaç aristokratın desteğiyle Konstantinos, başarısız bir şekilde, genç VII. Konstantinos'den tahtı gasp etmeye çalıştı; ancak meşru imparatorun taraftarları tarafından çatışmada öldürüldü.

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk yılları ve kariyeri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Konstantin Dukas Arap esaretinden kaçarken kendisini takip edenleri oyalamak için arkasına altın saçıyor. İoannis Skilicis vakainamesinin Madrid Skilicis versiyonundan bir minyatür

Konstantinos Dukas, İmparator VI. Leon'un (886–912 arası hükümdar) önemli generallerinden Andronikos Dukas'ın oğlu ve Dukas ailesinin önemli bir üyesidir.[1][2] 904 yılında İmparatorun en güvendiği yardımcılardan Arap doğumlu hadım Samonas'un Suriye'ye firar teşebbüsü sırasında, Konstantinos ilk kez kaynaklarda görülür. Konstantinos, Samonas'u Halys Irmağı yakınında Kutsal Haç Manastırında yakaladı ve Senato önünde sorunun tahkikatının yapılacağı Konstantinopolis'a geri dönüşte ona eşlik etti. Hala hizmetkarına bağlı Leon, Konstantinos'u Samonas'un Arap sınırına değil Siricha kefenine hac yapmakta olduğunu söylemesi için zorladı. Fakat Senatörler Konstantinos'a bu iddianın doğruluğunu kanıtlamak için Konstantinos'a "Tanrı ve imparatorun kafası" üzerine yemin etmesini istedikleri zaman, gerçeği saklamayı reddetti. Samonas ev hapsi ile cezalandırıldı ancak sadece dört ay sonra Leon tarafından af edilip, makamına döndü ve onda Konstantinos'a karşı derin bir düşmanlık oluştu.[2][3][4]

Leon, Konstantinos'a tahtı gasp etmemesi için nasihat ediyor, İoannis Skilicis vakainamesinin Madrid Skilicis versiyonundan bir minyatür.

Bu kin, 906 yılında Samonas'un Andronikos'u bir imparatorluk seferine katılmayı reddetmesi için kandırması ile öne çıktı. İtaatsizliğinin cezalandırılacağından korkan Andronikos ailesi ve hizmetlileri ile beraber İkonium yakınında Kabala kalesine sığındı oradan da sınırı geçip Abbâsîler'e sürgüne gitti. Konstantinos ve babası sonunda Bağdat'a geldiler. Leon, Dukas ailesine eğer dönerlerse tam bir affa uğrayacaklarını öneren gizli bir mesaj yolladı ancak gene Samonas'un entrikaları ile mektup Halife Muktefi'nin (902–908 arası hükümdar) eline geçti, Halife Andronikos'u ev hapsine aldı ve onu izleyenler ile beraber İslam'a dönmesi konusunda zorladı. Andronikos orada yaklaşık 910 yılında öldü.[4][5][6] Konstantinos ise Bağdat'tan kaçmayı başardı, Hrisotriklinos taht odasında yapılan bir tören ile Leon onu sıcak karşıladı. Bizans'a dönüş tarihi belirsizdir fakat yaklaşık 908 ile yaklaşık 911 yılları arasında yer alır.[4][7] Babasının isyanına rağmen, askeri başarıları nedeniyle ünlü birisi olmaya devam etti ve Konstantinos'un tahta çıkacağını tahmin eden kehanetler belirgin bir şekilde dolaşmaya başladı. Sonuçta Oi meta Theofanin'a göre Leon genç adamı imparator olmayı denemesi ile ilgili uyardı fakat bu muhtemelen Konstantinos'un nihai kaderinden sonra eklenmiştir. Gerçekte, Leon onu hediyeler boğması ve kıdemli askeri görevlere atamasından, ona güvendiği anlaşılmaktadır: adı Eustathios Argyros sonrası önce Harsianon theması strategos'luğuna sonra 913 yılında Domestikos tōn scholōn (ordu baş komutanı) görevine yükseltilmiştir. Her iki görevde Araplara karşı başarı ile mücadele etmiştir.[4][5][7][8]

Gasp teşebbüsü

[değiştir | kaynağı değiştir]
Genç VII. Konstantinos'un tac giymesi. İoannis Skilicis vakainamesinin Madrid Skilicis versiyonundan bir minyatür

VI. Leon Mayıs 912 tarihinde öldü ve yerine kardeşi Aleksandros (912–913 arası hükümdar) geçti ancak tahtta bir yıldan biraz fazla kaldı ve Haziran 913 tarihinde öldü. Leon'un karısı Zoe Karbonopsina ve oğlu ortak imparator VII. Konstantinos, Aleksandros'un hükümdarlığında dışlanmış ve Zoe'nun eski düşmanı Konstantinopolis Patriği Nikolaos Mistikos'u tekrar göreve getirilmişti.[9][10]

Böylece Aleksandros (6 Haziran 913) ölümü ile daha sekiz yaşında bile olmayan VII. Konstantinos ile Zoe ve naip konseyinin başı Patrik Nikolaos arasında bir güç mücadelesi doğdu. Bu noktada Konstantinos Dukas tahtı ele geçirmek içim bir isyan çıkardı. Patrik Nikolaos'a düşmanca yaklaşan bir kaynak olan Euthymius'un hayatı isimli hagiografide, Patrik'in de bu isyana katıldığı yaza ancak diğer Bizans kaynakları bir gerçekten ziyade yaygın bir dedikodu olduğunu belirtirler. Bu kaynaklara göre, bundan habersiz, Patrik, naip olarak atanmıştı (Aleksandros ölüm döşeğinde naip konseyinin başı olmasını söylemişti), bu üstün pozisyonunu kaybetmek korkusu ve Bulgar Çarı I. Simeon'un askeri tehdidin endişesi ile devletin dümenine daha deneyimli elle verme ihtiyacı duydu, Patrik tahta geçmek isteyen Dukas'ı göreve çağırdı.[5][11][12]

Hem aristokratlar hem de halk arasında geniş bir destek alan Dukas, çağrıyı kabul etti ve birkaç güvenilir arkadaşıyla Konstantinopolis'e gitti. Aleksandros'un ölümünden yaklaşık üç gün sonra gece gizlice deniz duvarlarında bulunan arka bir kapıdan şehre girdi ve kayınpederi Gregoras Iberitzes'in evinde saklandı ve patrikios Constantine Helladikos gibi üst düzey saray mensupları yanına katıldı. Ertesi sabah, şafaktan önce Konstantinos ve meşaleler taşıyan taraftarları, Hipodrom'a yürüyüşe geçtiler, bu sırada onlara çok sayıda insanın katıldı. Konstantin, Hipodrom'daki insanların önünde imparator ilan edildi ve imparatorluk sarayının Halki Kapısı'na zafer içinde ilerlerdi.[4][13][14] Bununla birlikte, Halki'nin demir kapısını geçtikten sonra, Exkoubitoi salonunda, naip konseyi üyesi magistros İoannis Eladas tarafından toplanmış imparatorluk filosu silahlanmış kürekçileri ve Hetaireia'nin muhafız askerleri tarafından durduruldu. Konstantinos'un oğlu Gregory, yeğeni Mihail ve arkadaşı Kourtikes'in de aralarında bulunduğu birçoğunun öldüğü bir çatışma yaşandı. Ümidini kaybeden Konstantinos geri çekildi ve kaçmaya çalıştı ancak atı kaydı ve düştü. Konstantinos bir okla öldürüldü; Euthymius'un Hayatı'na göre Patrik Nicholas'ı lanetlediği şekilde öldü. Başı kesilip VII. Konstantinos'a sunuldu.[4][14][15]

Öte yandan, Genç Basileios'un Hayatı, biraz daha farklı bir tablo ortaya koyuyor; buna göre, Dukas'a yapılan çağrılar, Dukas'a, devletin yönetimini üstlenmesini öneren tüm naip konseyi tarafından gerçekleştirildi; buna karşın, VII. Konstantinos'unkiler tören görevleri ile sınırlı olacaktı. Bu kaynağa göre, teklif Dukas tarafından ret edildi ve naipler enkolpia ile aksini ikna etmek için ikinci mektup yolladılar.[4] Ancak Konstantinopolis'e girince, naipler fikrini değiştirdiler ve sarayı ona yasakladılar. Hipodrom ilan edildikten sonra Dukas sarayı kuşatmaya karar verdi, ancak sonunda Halki'den girmeye çalıştı, takipçilerine kan dökülmesini önlemek için kılıçlarını çekmemelerini emretti. Orada naiplerin yerleştirdiği okçular tarafından pusuya düşüldü ve birkaç takipçisi ile birlikte öldürüldü.[4]

Euthymius'un Hayatı'na göre göre 800, Genç Basileios'un Hayatı'na göre 3.000'in üzerinde[4] gaspçının taraftarı sertçe cezalandırıldı; bazıları kör edildi ve sürüldü, diğerleri, ayrıca Ayasofya'da kutsal alanlar da bulunanlar da dahil- manastırlarla kapatıldılar. Halkın birçoğu Boğaziçi'nin doğu kıyısında kazıklara oturtuldular.[14]

Konstantinos Dukas'ın karısı Paflagonya'da eşinin mülküne yoksun şekilde gönderildi, küçük oğlu Stephen hadım edildi.[14][16] Konstantinos'un oğlu ve yeğeninin ölümleriyle birlikte, bu Dukas ailesinin bu kolunun yok olması anlamına geliyordu: Dukas isminin daha sonraki taşıyıcılarının Andronikos ve Konstantinos ile ilişkisi belirsizdir.[17][18]

Mirası

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tahtın ele geçirilmesindeki başarısızlığına rağmen Konstantinos Dukas'ın popülaritesi, Küçük Asya'nın hem halkı hem de aristokrasisinin hafızasının korunması anlamına geliyordu: 930'larda Bakır El Basileios, kimliğini üstlendi ve köylü isyanı başlatırken; aristokrasi arasında bir kahraman olarak yüceltildi. Konstantinos'un hayatının unsurları neticede epik şiir Digenis Akritas'te yol bulur.[5][19]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Kajdan 1991, ss. 655, 657.
  2. ^ a b Polemis 1968, s. 21.
  3. ^ Tougher 1997, ss. 208-210, 214-215.
  4. ^ a b c d e f g h i PmbZ, Konstantinos Dukas (#23817).
  5. ^ a b c d Kajdan 1991, s. 657.
  6. ^ Tougher 1997, ss. 209-210.
  7. ^ a b Tougher 1997, s. 210.
  8. ^ Polemis 1968, ss. 21-23.
  9. ^ Kajdan 1991, ss. 56-57.
  10. ^ Garland 1999, ss. 117-118.
  11. ^ Polemis 1968, s. 23.
  12. ^ Garland 1999, s. 119.
  13. ^ Polemis 1968, ss. 23-24.
  14. ^ a b c d Runciman 1988, s. 50.
  15. ^ Polemis 1968, s. 24.
  16. ^ Polemis 1968, s. 25.
  17. ^ Polemis 1968, ss. 2, 25.
  18. ^ Krsmanovic 2003, Chapter 3.
  19. ^ Polemis 1968, ss. 7, 24-25.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Boş
Başka isim ile kullanılan makam
Gregoras Iberitzes 		Domestikos tōn scholōn
?–913 		Sonra gelen
Leo Fokas (yaşlı)
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Konstantinos_Dukas_(gaspçı)&oldid=30494177" sayfasından alınmıştır