Lamini
| Lamini | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.png) | |||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Cinsler | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Lamini (üyelerine laminoid denir) Camelinae alt familyasının bir oymağıdır. Güney Amerika'dan münhasıran gelen lama, alpaka, vikunya ve guanako olmak üzere dört türlü bir mevcut cins (Lama) içerir. İlk ikisi evcilleştirilmiş türlerdir, son ikisi ise yalnızca vahşi doğadadır. Hiçbiri cinsel dimorfizm göstermez. Dört tür çiftleşebilir ve verimli yavrular üretebilir.[2] Ek olarak oymak, fosil kayıtlarından bilinen iki soyu tükenmiş cinsi de içerir.
Laminoidlerin sindirim sistemi, belirli toksinleri sindirmelerini sağlar.[3] Laminoidler ayrıca safra kesesinden yoksundur.[4]
Özellikler ve dağılım
[değiştir | kaynağı değiştir]Lama (Lama glama) mevcut laminoidlerin en büyüğüdür ve 130-150 kilogram (290-330 lb) ağılığında, omuzlarından 109-119 santimetre (43-47 in) yüksekliğindedir.[5] Lamalar doğal bir tür değildir; daha ziyade, yaylaların Peru ve Bolivyalı yerlileri tarafından evcilleştirildiler.[6] Ticari alım satım, lamanın Kolombiya, Ekvador, Peru, Bolivya, Şili, Paraguay ve kuzeydoğu Arjantin'deki mevcut bolluğuna yol açtı. Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa, Japonya ve Yeni Zelanda'da lama grupları vardır.
Lama yününün rengi ve uzunluğu, ırka bağlı olarak değişkendir. Lama yününün lifinin çapı, lamaların yünü için mi yoksa yük hayvanı olarak mı yetiştirildiğine bağlı olarak 20 ile 80 mikrometre arasında değişir.
Guanako (Lama guanicoe) ayakta iken omuzdan yüksekliği[5] 100-120 santimetre (39-47 in) ve başından yüksekliği 150-160 santimetre (59-63 in) olan vahşi bir devegildir. Ağırlığı 140 kilogram (310 lb)[7] kadar olabilir. Kürkü Vikunya'nınkinden daha uzun olabilir ama alpaka'nın kürkünden daha kısadır; iyi kalitede olduğu kabul edilir ve rengi açık kahverengi, kırmızımsı veya kahverengi-sarıdır.[8] Yapağının liflerinin çapı 16 ile 18 mikrometre arasında değişir.
Dünyadaki guanakoların %90'ı Arjantin'dedir,[8] Beagle Kanalı adalarından ve Patagonya'nın güney ucundan Arjantin'in kuzeydoğusundaki Puna otlaklarına kadar dağılmıştır. Guanacos ayrıca Bolivya, Şili, Paraguay ve Peru'da da bulunabilir.[9]
Yerli bir devegil olan alpakanın (Lama pacos) ağırlığı 50 ve 65 kilogram (110 ve 143 lb) arasındadır, yüksekliği omuzdan 94-104 santimetre (37-41 in)'dir Vikunya'dan biraz daha büyüktür. Normalde alpaka, Peru ve Bolivya'daki And Dağları'nda bulunur ancak aynı zamanda kuzey Şili ve kuzeybatı Arjantin'de de yaşar.[5] Dünyada yaklaşık 3.5 milyon alpaka vardır. 1980'lerde alpakalar çiftçilik amacıyla diğer ülkelere ihraç edilmeye başlandı: Büyük çoğunluğu hala Güney Amerika'da olmasına rağmen, Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya ve Yeni Zelanda'da bulunabilirler.[10]
Alpaka esasen yünü için yetiştirilir. Yerli devegillerin dışında, alpaka, lamadan daha uzun ve daha ince lifli,[5] lif çapı 18-25 mikrometre olan yün üretir.[11]
Vikunya (Lama vicugna), omuz yüksekliği 75-100 santimetre (30-39 in) ve ağırlığı 40-60 kilogram (88-132 lb) arasında en küçük devegildir. Kürkünün rengi çoğunlukla bejdir ve ortalama lif çapı 11 ila 14 mikrometre arasında olan "dünyanın en iyi yünü" olduğu söylenir.[12] Kemiriciler gibi, vikunyanın da sürekli büyüyen kesici dişleri vardır. Sadece –3.200 metre (10.500 ft) veya daha fazla– Arjantin, Bolivya, Şili, Peru ve Ekvador'un dağlık bölgelerinde yüksek rakımlı bölgelerde yaşar.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Lamini". paleobiodb.org. 17 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2022.
- ^ Wheeler (2012). "South American camelids - past, present and future" (PDF). Journal of Camelid Science. 5: 13. 7 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Şubat 2016.
- ^ Medicine and surgery of South American camelids: llama, alpaca, vicuña, guanaco. 2nd. Ames, Iowa: Blackwell. 1998. ISBN 0813803977.
- ^ Strömberg, N., (Ed.) (2008). "Guanaco: Lama guanicoe". GlobalTwitcher. 4 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d Isbell, William, (Ed.) (4 Nisan 2008). "Animal Domestication in South America". Handbook of South American Archaeology. Springer. ss. 121-130. ISBN 9780387752280. r eksik
|soyadı1=(yardım) Kaynak hatası: Geçersiz<ref>etiketi: "stahl08" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Furlong (October 1912 – March 1913). "Hunting the Guanaco". The Outing Magazine. 61 (1): 5.
- ^ "Guanaco: Lama guanicoe". World Association of Zoos and Aquariums. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2012.
- ^ a b "San Diego Zoo's Animal Bytes: Guanaco". Zoological Society of San Diego. 7 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2012. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "sandiego" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "Lama guanicoe". IUCN Redlist. International Union for Conservation of Nature and Natural Resources. 2008. 1 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2012.
- ^ "Lama pacos: alpaca". Animal Diversity Web. University of Michigan. 17 Şubat 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2012.
- ^ Quiggle (Sonbahar 2000). "Alpaca: An Ancient Luxury". Interweave Knits: 74-76.
- ^ "Mammal Guide: Vicuña". Animal Planet. Discovery Communications, LLC. 23 Haziran 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2012.