Lockheed Martin F-22 Raptor
| F-22 Raptor | |
|---|---|
 Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri'ne ait bir F-22 Raptor uçuş esnasında | |
| Türü | Hava üstünlüğü savaş uçağı |
| Ulusal köken |  ABD |
| Üretici | Lockheed Martin Aeronautics Boeing Defense, Space & Security |
| İlk uçuş | 7 Eylül 1997 |
| Hizmete giriş | 15 Aralık 2005 |
| Durumu | Aktif hizmette |
| Üretim aralığı | F-22: 1996-2011 |
| Üretim sayısı | 195 (8 test ve 187 operasyonel amaçla üretilmiştir.) |
| Program maliyeti | 66.7 milyar $ (2011 açıklaması) |
| Birim maliyeti | 150 milyon $ (2009 yılına göre) |
| Gelişimi | Lockheed YF-22 |
| Değişimleri | Lockheed Martin X-44 MANTA Lockheed Martin FB-22 |
Lockheed Martin F-22 Raptor (Yırtıcı Kuş), Lockheed Martin kuruluşu tarafından, hava üstünlüğü odaklı, düşük radar izi ile yüksek görünmezlik sağlamaya yönelik üretilen, Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri (USAF) için geliştirilmiş tek koltuklu, çift motorlu, her türlü hava koşuluna uygun taktik savaş uçağıdır. USAF'ın Gelişmiş Taktik Avcı (ATF; Advanced Tactical Fighter) programının bir sonucu olarak, uçak bir hava üstünlüğü savaşçısı olarak tasarlanmış, ancak aynı zamanda kara saldırısı, elektronik harp ve sinyal istihbarat yeteneklerine de sahiptir. Ana yüklenici Lockheed Martin, F-22'nin gövde ve silah sistemlerinin çoğunu üretip son montajı gerçekleştirirken, Boeing kanatları, arka gövdeyi, aviyonik entegrasyonunu ve eğitim sistemlerini sağlamıştır. Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri'ne (USAF) bağlı F-22 uçakları, Birleşik Devletler Küresel Saldırı Görev Gücü'nün (US-GSTF) önemli bileşenlerindendir.[1]
Tasarımı ve gövdesinde kullanılan kompozit malzemeler sayesinde radar izi radar tesisleri için çok düşük olmasına rağmen, Kolchuga pasif algılayıcı diye bilinen ESM sistemi tarafından tespit edilebilir. Radar izinin düşük olmasını sağlamak için taşınan bombalar ve füzelerin kanatlar altında değil, uçağın içinde bulunan özel bölmelerde bulunması gerekmektedir, aksi takdirde radar izinin mühim bir oranda yükselip uçağı radar tesisleri için yine tespit edilebilir hale gelmesine neden olur. 7 Ekim 1997'de ilk uçuşunu yapmış, ilk üretilen F-22, 17 Ocak 2003'te görev yeri olan Nellis Hava Üssü'ne teslim edilmiştir. F-22 radar görüntüsü çok küçük olan bir uçak olduğu için düşman hava sahasına sızabilir ve öncü darbeyi gerçekleştirebilir. F-22'nin çok yüksek manevra kabiliyeti vardır. Uçakta bulunan itki yönlendirme sistemi sayesinde uçak burnu yukarıya bakacak şekilde sabit irtifada gidebilir. İtki yönlendirmesi uçağın jet çıkışlarının yani lülelerin yönlendirilmesi ile yapılmaktadır. Bu özellik F-22'yi it dalaşında üstün kılar. F-22'nin tasarlanmasının bir diğer amacı da havadan havaya füze taşıyamayan dolayısıyla kendini hava saldırılarına karşı koruyamayan F-117'nin bu eksikliğini gidermektir. F-22, GPS kumandalı JDAM'larla F-117'lerin görevlerini yapabilmektedir. F-22 silah yükünü gövde içinde taşırken, gövde dışında kanat altındaki iki paylonda da harici yakıt tankı ya da bomba taşınabilir. Uçağın maliyetinin pahalı olması en önemli dezavantajıdır, bu nedenle üretim sayısı sınırlıdır.
F-22, F-15E Strike Eagle ve F-117 Nighthawk'ın yerini almıştır.
F-22 programının amacı, gelişmekte olan küresel tehlikelere karşı USAF'ın gelecek nesil hava üstünlük savaş uçağını yaratmaktır. Bu uçak düşman hava sahasına sızmak, ilk görünme, birden fazla hedeflere karşı ilk "yok edici" görevleri ifa etmek üzere tasarlanmıştır. F-22 düşük saptanabilme yeteneği, yüksek manevra kabiliyeti, gelişmiş entegre avionikleri ve "art yakıcı"sız süpersonik seyir sağlayan aerodinamik performansı ile öne çıkmaktadır. F-22, motoru uzun süreli olarak süpersonik hızlarda uçarken "art yakıcı" kullanmayıp yüksek verim sağlayan ve bunu düşük hızlarda da gerçekleştiren bir uçaktır.
Havadan havaya görevlerde F-22, 6 adet AIM-120C ve 2 adet AIM-9 güdümlü AA füze taşıyabilecektir. Havadan karaya görevlerde ise 2 adet AIM-120C ve 2 adet AIM-9'a ilaveten gövde içinde 2 adet 100lb JDAM mühimmat bulundurabilecektir. GPS kumandalı JDAM'larla F-117'lerin kapasitesine sahip olacaktır.
F-22'nin kombat yapımı "temiz"dir, yani bütün silahlar gövde içinde taşınmakta ve gövde dışında hiçbir yük bulunmamaktadır. Bu F-22'nin görünmezlik özelliği için önemli bir husustur çünkü bu tip yüklerin olmaması hava direncini azaltacağı gibi menzilini de arttırır. F-22'nin kanat altına dört yükleme noktası vardır, her biri 5000lb yük taşıyabilir.
Üretimi
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
Lockheed Martin, Boeing, Pratt & Whitney ve Amerikan Hava Kuvvetleri tarafından yapılmaktadır. Yüksek maliyeti, Rus ve Çin beşinci jenerasyon uçak projelerindeki ertelemeler, ABD'nin yurtdışına satış yasağı, daha ucuz ve yetenekli F-35'lerin geliştirilmesinde yeterince ilerlenmiş olması sebepleriyle, Nisan 2009 da ABD Savunma Bakanlığı 187 adet olan siparişlerine yenisini eklemeyeceklerini açıklamış ve Eylül 2009'da imzalanan 2010 yılı ABD Ulusal Savunma bütçesinde F-22 için kaynak ayrılmamıştır. Japonya ve Avustralya'nın ilgisine rağmen ABD tarafından ihracatına izin verilmeyen F-22'nin tek kullanıcısı olan Amerikan Hava Kuvvetlerinde Mayıs 2010 itibarıyla 168 adet bulunmaktadır.
Uçuş Maliyeti
[değiştir | kaynağı değiştir]Temmuz 2009'da Amerikan Hava Kuvvetleri F-22'lerin her uçuş saati için yaklaşık 30 saat bakım gerektirdiği ve havadaki her saatin maliyetinin 44,000$ seviyesinde olduğunu açıklamış.[2] Savunma Bakanlığı Sekreterliği ise bu rakamları 34 saat ve 49,808$ olarak açıklamıştır.[2] Bunların yanı sıra Lockheed den yapılan açıklama ise F-22'lerin 2008'de her uçuş saati için 18,10 saat 2009'da ise 20,48 saat bakıma ihtiyaç duyduğu ve her uçuş saatinin maliyetinin 19,000$ olduğu şeklindedir.[3] Pentagon'un talebi ise her uçuş saati için bakım süresinin 12 saat olması gerektiği yönündedir. Aynı açıklamalarda F-22'lerin her 1,7 saatlik uçuşunda kritik bir arıza meydana geldiğinden söz edilmiştir. Ancak Amerikan Hava Kuvvetlerinin verdiği yanıtta F-22'lerin 2004 yılında her 0,97 saatte bir bakıma ihtiyaç duymakta iken 2009 yılında bu rakamın 3,22'ye yükseldiği belirtilmiştir.
Teknik özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Veri kaynağı USAF,[1] F-22 Raptor Team sitesi [4], Aviation Week[5] ve Journal of Electronic Defense[6]'te yayınlanan makaleler.
Genel özellikler
- Mürettebat: 1
- Uzunluk: 62 ft 1 in (18,92 m)
- Kanat açıklığı: 44 ft 6 in (13,56 m)
- Yükseklik: 16 ft 8 in (5,08 m)
- Kanat alanı: 840,0 ft2 (78,04 m2)
- Kanat profili: NACA 64A?05.92 kök, NACA 64A?04.29 tip
- Boş ağırlık: 31.700 lb (14.379 kg)
- Brüt ağırlık: 55.352 lb (25.107 kg)
- Maksimum kalkış ağırlığı: 80.000 lb (36.287 kg)
- Yakıt kapasitesi: 18.000 lb (8.200 kg) dahili veya iki 600 US gal tanklarla 26.000 lb (12.000 kg)
- Güç kaynağı: 2 × Pratt & Whitney F119-PW-100 turbofan, her biri 35.000 lbf (156 kN) itme
Performans
- Maksimum sürat: 1.151 kn (1.325 mph, 2.132 km/sa)
- Maksimum sürat: Mach 2,25 (1500 mph, 2414 km/h)
- Seyir sürati: 1.191 kn (1.370 mph, 2.205 km/sa)
- Menzil: 1.600 nmi (1.800 mi, 3.000 km)
- Yüksüz menzil: 1.700 nmi (2.000 mi, 3.200 km)
- Azami irtifa: 65.000 ft (20.000 m)
- g sınırları: +9.0/−3.0
- Kanat yükü: 66 lb/ft2 (320 kg/m2)
- İtme/ağırlık: 1,26
Mühimmat
- Silahlar: 1× 20 mm (0.787 in) M61A2 Vulcan top (sağ kanadın gövdeyle birleştiği yerde), 100 tur/sn
- Havadan havaya yük:
- Havadan karaya yük:
- 2× AIM-120 AMRAAM ve
- 2× AIM-9 Sidewinder ve aşağıdakilerden bir tanesi:
Aviyonik
- RWR: 463 km (250 nmi) veya daha fazla[6]
- Radar: 200-240 km (125-150 mil) (1 m²'lik hedefler için)[5]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
İki F-22 Raptor yan yana, arkadaki ilk üretilen F-22 -
Artyakıcısını (afterburner) çalıştırmış bir F-22 Raptor -
F-22'nin uçuş kabininden bir görünüm -
İç silah koyuna yüklenmiş silahlar -
Radarda tespit edilmeyi engellemek için alt kısımdaki kapanan silah bölümü -
KC-135 tarafından havada yakıt ikmali yapılan bir F-22 -
Suriye üzerinde görev yapmak üzere gece havada yakıt ikmali -
Arkada bir F-15, önde bir F-22 -
Alaska semalarında görüntülenen bir F-22 Raptor -
Test aşamasında Tyndall Hava Kuvvetleri Üssü'nde düşen bir F-22 enkazı
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b USAF F-22 Raptor fact sheet. Erişim tarihi: 21 Ekim 2007.
- ^ a b High-Priced F-22 Fighter Has Major Shortcomings - washingtonpost.com 11 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2011.
- ^ Aviation Week and Space Technology, 27 July 2009, p. 30.
- ^ Flight Test Data 18 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim tarihi: 18 Nisan 2006.
- ^ a b Aviation Week 12 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Fulghum, D.A and Fabey, M.J. "F-22: Unseen and Lethal". Erişim tarihi: 8 Ocak 2007
- ^ a b Journal of Electronic Defense, vol 23, sayı 7, Temmuz 2000, sayfa 41-47. Sweetman, Bill. "Fighter EW: The next generation".
