Mamak
| Mamak | |
|---|---|
 | |
 Türkiye'de bulunduğu yer | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Ankara |
| Coğrafi bölge | İç Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Ali Sırmalı |
| • Belediye başkanı | Veli Gündüz Şahin (CHP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 308 km² |
| Rakım | 950 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 647.252 |
| • Kır | - |
| • Şehir | - |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 06260 |
| İl alan kodu | 0312 |
| İl plaka kodu | 06 |
Mamak, Ankara ilinin ilçelerindendir. Bulundurmuş olduğu askerî birlik ve cezaevi ile adı özdeşleşmiştir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]29 Kasım 1983 tarihinde kabul edilen Altı ilçe Kurulması ve Ankara İli Merkez İlçesinin Kaldırılması Hakkında Kanun ile Çankaya ilçesinden ayrılan Mamak ilçesinin asıl kuruluşu 1200'lü yılların ikinci yarısına rastlar. Kurucuları ise Ahilerdir. Ankara'da hüküm süren Ahi Hükûmeti, değişik mekânları kuran ve yönetenlerin isimlerini o mekanlara verirler ve bu bölgeler, orayı idare eden Ahi büyüklerinin isimleri ile anılırlardı. Ahi Mamak, Ahi Etimesgut, Ahi Tura gibi… Mamak'ta ahiler tarafından kurulan çiftliği de Ahi Mamak yönetmiş ve buraya ismini vermiştir. Ankara'nın Osmanlılara geçmesinden sonra ise buradaki çiftliğe Tahir isminde bir komutan atanır. Kaynaklarda bu komutanı Tahir Mamak olarak görürüz.
Mamak'ın tarihi, Anadolu'nun tarihi ile özdeştir. Mamak-Kayaş'ta yapılan araştırmalarda Anadolu'nun oluşum tarihine rastlarız. Prof. Dr. Kurt LEUCHS, Kayaş'ta 1932 yılında yapmış olduğu araştırmalarda Anadolu'nun oluşumuna katkı sağladığı bilinmektedir.
Bölgemizde yapılan araştırmalar tarihe ışık tutmuştur. Max Pfannenstiel, Hüseyin Gazi Dağı çevresinde yaptığı araştırmalarda 5 cm'lik bir bıçakla birlikte Mamak tarihine ışık tutacak başka eşyalar da bulur. Kutludüğün, Ortaköy, Gökçeyurt ve Kızılca çevresinde Romalılar dönemine ait bazı tarihî eser kalıntılarına da rastlanmıştır. Kutludüğün Beldesi'nde bulunan bir eser bugün Anadolu Medeniyetleri Müzesi'nde sergilenmektedir. Yine Kutludüğünde çıkan bazı tarihî eserler eski belediye binası önünde sergilenmektedir. Ortaköy ve Gökçeyurt mahallelerinde bulunan erken Roma dönemi kalıntıları da camilerimizi süslemektedir.
Romalılar döneminde Mamak bölgesi su kaynaklarıyla ünlüdür. Ünlü Roma hamamlarının suyu Kayaş'taki Romalılar galerisinden (M.Ö. 25) gelir. Bu su kaynağı Cumhuriyete kadar Ankara'nın su kaynağı olmaya devam eder. Romalılar döneminde Ankara'nın doğu kapısı Mamak'tır. Bu yollara ait mesafe taşları Ortaköy civarında bulunmuştur.
Anadolu'nun Türkler tarafından ele geçirilmesiyle birlikte, Türk obaları birer birer Mamak'ın şimdiki mahallelerine yerleştirilir. Bu bölgedeki isimlerin tamamına yakını Türk obalarından alır. Nenek, Kızılca, Bayındır, Kayaş, gibi.
Moğol saldırıları ile sarsılan Anadolu düzeni Ankara'yı da etkiler. 40 yıl Moğol egemenliğinde kalan Ankara'da daha sonra Ahi egemenliğini görürüz. Ahi egemenliği sırasında Mamak Bölgesi ‘Ahi Mamak’ olarak anılır. Ankara'nın Osmanlılar tarafından fethinden sonra Mamak Bölgesi, ‘bölgenin meyve hanesi’ olarak anılmaya başlar. Hatip Çayı istikametince onlarca su değirmeni vardır. Osmanlı arşivlerinde bu değirmenlerin el değiştirdiğine işaret edilir. Bu su değirmenleri 1950'lı yıllara kadar Ankaralılara hizmet etmiştir.
Cumhuriyet Döneminde Mamak ilçemizde, Ankara'nın ilk toplu taşım aracı olan Ankara-Kayaş Banliyö Tren Hattı (1929) kurulmuştur. Mamak Bölgesi Ankara'nın ilk şehir planlamasında gözükmez. Fakat 1930'lu yıllardan itibaren Mamak Bölgesi gecekondulaşmaya başlamıştır. Banliyö Tren Hattı üzerinde gecekondular süratle artar. 1950'li yıllara gelindiğinde, Ankara şehir planı tekrar gözden geçirilir. Devrin Başbakanı Adnan Menderes, Ankara, İstanbul, İzmir ve Konya başta olmak üzere Büyükşehirlerin planlamasının yapılmasını ister. Bu devirde yapılan planlarda bölgemizin ismi geçmeye başlar ve Demirlibahçe'de Menderes'in özel ilgisi ile planlı bir yapılaşma başlar.
Mamak Bölgesi bu tarihten itibaren hızlı bir gecekondulaşma süreci yaşar. Bu gecekonduların bahçelerinde ağaçlar dikilir, küçük kümesler oluşturulur. Artık köy hayatı Ankara metropolitenine taşınmıştır. 1970'lerden başlayarak 1990'lı yıllara kadar başlayan yoğun göç dalgası neticesinde, artık Mamak'ın yüzde 90'ı gecekondulardan oluşmuştur. Kendi sorunlarını çözmek üzere atılan ilk adımla da, 1983 yılında Mamak, Çankaya ilçesinden ayrılarak ilçe haline gelir. 1984 yılında ilk belediye seçimleri yapılır. Bu tarihten itibaren başlayan şehirleşme ve imar hareketleri, son 1999 yılından itibaren daha da hız kazanır. 2008 yılından itibaren de Kutludüğün ve Bayındır beldelerinin ilçeye katılması ile bugün 65 mahalleden oluşan ilçe, 28.922 hektarlık bir mücavir alana sahip olup, başkent Ankara'nın modern, yaşanabilir bir ilçesi olma yolunda emin ve kararlı adımlarla ilerlemektedir.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Mamak ilçesi kuzeyde Altındağ, doğuda Elmadağ, güneyde Bala, batıda ise Çankaya İlçesi ile komşudur
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]İlçe 64 mahalleden oluşmaktadır. Mamak'ın nüfusu 2020 sayımlarına göre 669.465 kişidir. 2019 yılı verileri itibarıyla ilçede toplam erkek nüfusu 332.512 iken kadın nüfusu 333.466'dır.[1]
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1985[2] | 379.460 | 371.904 | 7.556 |
| 1990[3] | 410.359 | 400.733 | 9.626 |
| 2000[4] | 430.606 | 412.771 | 17.835 |
| 2007[5] | 503.663 | 497.699 | 5.964 |
| 2008[6] | 520.446 | 520.446 | veri yok |
| 2009[7] | 532.873 | 532.873 | veri yok |
| 2010[8] | 549.585 | 549.585 | veri yok |
| 2011[9] | 558.223 | 558.223 | veri yok |
| 2012[10] | 559.597 | 559.597 | veri yok |
| 2013[11] | 568.396 | 568.396 | veri yok |
| 2014[12] | 587.565 | 587.565 | veri yok |
| 2015[13] | 607.878 | 607.878 | veri yok |
| 2016[13] | 625.083 | 625.083 | veri yok |
| 2017[13] | 637.935 | 637.935 | veri yok |
| 2018[13] | 647.252 | 647.252 | veri yok |
| 2019[13] | 665.978 | 665.978 | veri yok |
| 2020[13] | 669.465 | 669.465 | veri yok |
| 2021[13] | 682.420 | 682.420 | veri yok |
| 2022[13] | 687.535 | 687.535 | veri yok |
| 2023[13] | 682.279 | 682.279 | veri yok |
Not: 2008 yılında köyler mahalle statüsüne geçtiğinden kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]Belediye başkanları
[değiştir | kaynağı değiştir]| Seçim | İsim | Parti | |
|---|---|---|---|
| 1984 | Mehmet Akgün | Anavatan Partisi | |
| 1989 | Selahattin Öcal | Sosyaldemokrat Halkçı Parti | |
| 1994 | İsmail Değerli | ||
| 1999 | Gazi Şahin | Fazilet Partisi | |
| 2004 | Gazi Şahin | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| 2009 | Mesut Akgül | ||
| 2014 | Mesut Akgül | ||
| 2019 | Murat Köse | ||
| 2024 | Veli Gündüz Şahin | Cumhuriyet Halk Partisi | |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Mamak İlçe Nüfus Müdürlüğü". 1 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f g h i
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Mamak Nüfusu - Ankara". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Ankara Mamak Nüfusu". nufusune.com.
 | Altındağ |
| |||||
 | Elmadağ | ||||||
 Mamak  | |||||||
 | |||||||
| Çankaya |