Geceyarısı Ekspresi
| Midnight Express | |
 Geceyarısı Ekspresi filminin sinema afişi | |
| Yönetmen | Alan Parker |
|---|---|
| Yapımcı | Alan Marshall David Puttnam |
| Senarist | Kitap: Billy Hayes William Hoffer Uyarlama: Oliver Stone |
| Oyuncular | Brad Davis Irene Miracle Bo Hopkins Kevork Malikyan John Hurt |
| Müzik | Giorgio Moroder |
| Görüntü yönetmeni | Michael Seresin |
| Kurgu | Gerry Hambling |
| Stüdyo | Casablanca Filmworks |
| Cinsi | Sinema filmi |
| Türü | Dram |
| Renk | Renkli (Eastmancolor) |
| Yapım yılı | 1978, Birleşik Krallık, ABD |
| Süre | 121 dakika |
| Dil | İngilizce Türkçe |
| Bütçe | 2,3 milyon $ |
| Hasılat | 35 milyon $ |
Geceyarısı Ekspresi Alan Parker'ın yönetmenliğini yaptığı 1978 yapımı İngiliz-Amerikan sinema filmidir. 1970'te, Türkiye'de tutuklanıp hapse atılan Billy Hayes'in gerçek öyküsünden yola çıkılarak yazılmış hikâyeyi anlatmaktadır.
Konusu
[değiştir | kaynağı değiştir]Amerikalı genç bir turist olan Billy Hayes, sevgilisi Susan ile birlikte Türkiye'de tatildedir. Hayes tatil dönüşü arkadaşlarına satıp para kazanmak amacıyla ülkesine dönerken yanında iki kilogram haşhaş götürmeye teşebbüs eder. Vücuduna canlı bomba gibi yerleştirdiği küçük paketler hâlindeki uyuşturucu uçağa binmek üzereyken yapılan ani bir güvenlik aramasıyla polisler tarafından bulunur ve İstanbul Sağmalcılar Cezaevi'nde tutuklu geçireceği süreç başlar.
Ödüller ve adaylıklar
[değiştir | kaynağı değiştir]| Ödül | Kategori | Adaylar | Sonuç |
|---|---|---|---|
| Akademi Ödülleri | En İyi Film Akademi Ödülü | Alan Marshall, David Puttnam | Adaylık |
| En İyi Yönetmen Akademi Ödülü | Alan Parker | Adaylık | |
| En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü | John Hurt | Adaylık | |
| En İyi Uyarlama Senaryo Akademi Ödülü | Oliver Stone | Kazandı | |
| En İyi Film Kurgusu Akademi Ödülü | Gerry Hambling | Adaylık | |
| En İyi Özgün Müzik Akademi Ödülü | Giorgio Moroder | Kazandı |
Analiz
[değiştir | kaynağı değiştir]Film ve kitap arasındaki farklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Gerçekte William Hayes Türkiye'de yalnızken filmde sevgilisi ile birliktedir.
- İşkence sahneleri tamamen sonradan eklenmiştir. William Hayes, Türk gardiyanlar tarafından işkence gördüğünden ya da cinsel istismara uğradığından hiçbir zaman söz etmemiştir. Ancak filmde de olduğu gibi kendi isteğiyle homoseksüel ilişkide bulunduğunu açıklamıştır.
- Kitapta; William Hayes, hapishane arkadaşının dilini ısırmıyor.
- Kitabın ve filmin bitişleri de farklıdır: Kitapta Hayes İmralı Adası'ndaki başka bir hapishaneye transfer edilir ve oradan deniz yoluyla kaçar; filmde ise Hayes, istemeden öldürdüğü başgardiyanın üniformasını giyerek gardiyan kılığında hapishaneden kaçar.
Gelişimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Film büyük çoğunlukla Türkiye'de geçmesine rağmen İstanbul Valiliği'nin filme ev sahipliği yapmayı reddetmesi üzerine, filmin tamamı Malta'da çekilmiştir.[1][2] Aktörlerin çoğunluğu Maltalıyken; İtalyan, Amerikan, Yunan ve Ermeni oyuncular da filmin kadrosunda yer almaktadır.
Tepkiler ve sonuçları
[değiştir | kaynağı değiştir]Gösterime girmeden önce Türkiye tarafından protesto edilen Geceyarısı Ekspresi, 52. Akademi Ödülleri'nde aday olduğu 6 dalın 2'sinde Akademi Ödülü kazandı (En iyi özgün müzik: Giorgio Moroder ve en iyi uyarlama senaryo: Oliver Stone).[3]
18 Mayıs 1978'de Midnight Express farklı ülkelerden gelen gazetecilerden oluşan bir izleyici grubuna Cannes Film Festivali kapsamında gösterildi. 43 gün sonra Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye mahkûmların değişimi konusunda bir müzakereye girdi.
Aralık 2004'te Türkiye'ye yaptığı bir ziyaret sırasında kitaptan uyarlanan filmin senaryo yazarı Oliver Stone yazdığı şeyleri çekim aşamasında fazla dramatize ettiğini kabul ederek özür diledi.[4]
Yakın zamanda Amerikan basınına yaptığı açıklamalarda da Billy Hayes Türkiye hakkında fikir ve anılarının filmde olduğu gibi sadece negatif şeylerden oluşmadığını ve filmde çarpıtılan Türkiye görüntüsü yüzünden vicdan azabı duyduğunu belirtiyor.[5]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Geceyarısı Ekspresi ve Malta". 24 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2011.
- ^ "Geceyarısı Ekspresi, Çekim Yeri". 28 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2011.
- ^ "Geceyarısı Ekspresi, Kazandığı Ödüller". 29 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2007.
- ^ (İngilizce) Helena Smith, Stone'un Pişmanlığı
- ^ "Hayes'in Pişmanlığı". 5 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2010.
