Plastik şişe

Bir su şişesi. Dünya çapında, 2017'de 480 milyar plastik içme şişesi satıldı ve PET şişe geri dönüşümü ile bunların yarısından azı geri dönüştürüldü.[1]
Plastik bir şişede antifriz.

Plastik bir şişe, yüksek yoğunluklu plastikten yapılmış bir şişedir. Cam şişe ile beraber en fazla tüketilen ambalajdır. Plastik şişeler tipik olarak su, alkolsüz içecekler, motor yağı, yemeklik yağ, ilaç, şampuan, süt ve mürekkep gibi sıvıları depolamak için kullanılır.[2] Boyut, çok küçük örnek şişelerden büyük damacanalara kadar değişmektedir.

Bazı şişelerin kavramayı kolaylaştıran kulpları vardır.[3][4]

Plastik 19. yüzyılda icat edildi ve başlangıçta fildişi, kauçuk ve gomalak gibi yaygın malzemelerin yerini almak için kullanıldı.[5]

Plastik şişeler ilk kez 1947'de ticari olarak kullanılmış, ancak yüksek yoğunluklu polietilenin sunulduğu 1950'lerin başlarına kadar nispeten pahalı kalmıştır.[6]

Plastik şişe imalatında kullanılan malzemeler uygulamaya göre değişmektedir.[7]

Üretim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Şişirmeli kalıplama
Bir polipropilen şişe kapağı
Plastik süt şişesi: HDPE Geri Dönüşüm Kodu 2
Üfleme kalıplama, doldurma ve etiketleme öncesi PET şişe preformu

Plastik şişelerin üretiminde kullanılan malzemeler uygulamaya göre değişir.

Petrokimya reçineleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yüksek yoğunluklu polietilen (HDPE)
Yüksek yoğunluklu polietilen (HDPE), plastik şişeler için en yaygın kullanılan reçinedir. Bu malzeme ekonomiktir, darbeye dayanıklıdır ve iyi bir nem bariyeri sağlar. HDPE, asit ve kostik dahil olmak üzere çok çeşitli ürünlerle uyumludur ancak çözücüler ile uyumlu değildir. FDA onaylı gıda sınıfında tedarik edilir..[8] HDPE doğal olarak yarı saydam ve esnektir. Renk eklenmesi HDPE'yi opak yapar ancak parlak yapmaz. HDPE, serigrafi baskıya uygundur. HDPE, donma noktasının altındaki sıcaklıklarda iyi koruma sağlarken, 190 °F (88 °C) üzerindeki sıcaklıklarda doldurulmuş ürünlerle veya hermetik (vakumlu) sızdırmazlık gerektiren ürünlerle kullanılamaz.[9][10]
Plastik şişe (pet)
Florürle işlenmiş HDPE
Bu şişeler ikincil bir işlemde florür gazına maruz bırakılır, HDPE'ye benzer görünür ve hidrokarbonlara ve aromatik çözücülere karşı bir bariyer görevi görür. Florürle işlenmiş şişeler böcek öldürücüler, pestisitler, herbisitler, fotoğraf kimyasalları, tarım kimyasalları, ev ve endüstriyel temizleyiciler, elektronik kimyasallar, tıbbi temizleyiciler ve çözücüler, narenciye ürünleri, d-limonen, tatlar, kokular, uçucu yağlar, yüzey aktif maddeler, cilalar, katkı maddeleri, grafiti temizleme ürünleri, ön çıkış maddeleri, taş ve fayans bakım ürünleri, mumlar, tiner, benzin, biyodizel, ksilen, aseton, gazyağı ve daha fazlasında kullanılır.[11]
Düşük yoğunluklu polietilen (LDPE)
LDPE, HDPE'ye benzer bileşime sahiptir. HDPE'den daha az serttir ve genellikle daha az kimyasal dirençlidir, ancak daha yarı saydamdır. LDPE, öncelikle sıkma uygulamaları için kullanılır. LDPE, HDPE'den çok daha pahalıdır.[12]
Polietilen tereftalat (PET, PETE) / Polyester
Bu reçine genellikle karbonatlı içecekler, su şişeleri ve gıda ambalajları için kullanılır. PET, çok iyi alkol ve uçucu yağ bariyer özellikleri, genellikle iyi kimyasal direnç (asetonlar ve ketonlar PET'e etkilese de) ve yüksek derecede darbe direnci ve çekme mukavemeti sağlar.[13] Yönlendirme işlemi, gaz ve nem bariyer özelliklerini ve darbe mukavemetini iyileştirir. Bu malzeme yüksek sıcaklıklara dayanıklı değildir. Maksimum sıcaklığı 200 °F (93 °C)'dur.[14][15]
Polikarbonat (PC)
PC, süt ve su şişeleri yapmak için kullanılan şeffaf bir plastiktir.[16] Beş galonluk su şişeleri PC'nin yaygın bir uygulamasıdır.[17]
Polipropilen (PP)
PP öncelikle kavanoz ve kapak imalatında kullanılır. Serttir ve neme karşı engeldir. Polipropilen, 220 °F (104 °C)'a kadar sıcaklıklarda kararlıdır. Otoklavlanabilir ve buhar sterilizasyonu için potansiyel sunar.[18] PP'nin yüksek doldurma sıcaklıklarıyla uyumluluğu nedeniyle sıcak doldurma ürünlerinde kullanılır. PP mükemmel kimyasal dirence sahiptir, ancak soğukta darbe direnci azdır.
Polistiren (PS)
PS şeffaf ve katıdır. Genellikle vitaminler, petrol reçelleri (vazelinler) ve baharatlar dahil olmak üzere kuru ürünlerle kullanılır. Polistiren iyi bariyer özellikleri sağlamaz ve darbe direnci zayıftır.[19][20]
Polivinil klorür (PVC)
PVC doğal olarak berraktır. Yağlara karşı çok dirençlidir ve çok az oksijen iletir. Çoğu gaza karşı sağlam bir engeldir ve düşmeye karşı dayanıklılığı da çok iyidir.[21] Bu malzeme kimyasal olarak dirençlidir, ancak bazı çözücülere karşı hassastır. PVC yüksek sıcaklıklara karşı direnci azdır ve 160 °F (71 °C) sıcaklıkta bozulur. Bu yüzden sıcak doldurulan ürünlerle uyumsuzdur.[22] Olası sağlık riskleri nedeniyle son yıllarda ünlenmiştir.
Tüketici sonrası reçine (PCR)
PCR, geri kazanılmış doğal HDPE'nin (esas olarak süt ve su kaplarından) ve saf reçinenin bir karışımıdır. Geri dönüştürülmüş malzeme temizlenir, öğütülür ve özellikle çevresel stres çatlama direncini oluşturmak için tasarlanmış birinci sınıf saf malzeme ile birlikte tekdüze peletler halinde yeniden birleştirilir.[23] PCR'nin kokusuzdur ancak doğal halinde hafif sarı renk tonundadır. Bu renk tonu boya eklenerek gizlenebilir. PCR kolayca işlenebilir ve ucuzdur. Ancak, gıda veya ilaç ürünleriyle doğrudan temas edemez. PCR, %100'e kadar çeşitli geri dönüştürülmüş içerik yüzdelerinde üretilebilir.[24]
K-Reçine (SBC)
SBC, son derece şeffaf, çok parlak, darbeye dayanıklı bir reçinedir. Bir stiren türevi olan K-Reçine, polietilen ekipmanlarda işlenir. Özellikle yağlar ve doymamış yağlar veya çözücülerle uyumsuzdur..[25] Bu malzeme sıklıkla teşhir ve satış noktası ambalajı için kullanılır.[26]

Diğer malzemeler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Biyoplastik
Biyoplastik, petrokimyasallardan ziyade işlenmiş biyolojik malzemelere dayanan bir polimer yapıdır. Biyoplastikler genellikle nişasta, bitkisel yağ ve daha az yaygın olarak tavuk tüyleri gibi yenilenebilir kaynaklardan yapılır. Biyoplastiğin ardındaki fikir, biyolojik olarak parçalanma yeteneğine sahip bir plastik yaratmaktır.[27]
Bisfenol A (BPA):
BPA, polikarbonatlar ve epoksi reçineler gibi plastiklerin üretiminde ham madde olarak kullanılan sentetik bir bileşiktir. Genellikle yeniden kullanılabilir içecek kaplarında, yiyecek saklama kaplarında, konserve yiyeceklerde, çocuk oyuncaklarında ve kasa fişlerinde bulunur. BPA, BPA ile yapılmış kaplardan yiyecek veya içeceklere sızabilir.[28][29]

Sağlık ve çevre sorunları

[değiştir | kaynağı değiştir]
PET plastik ürünler için reçine tanımlama kodu.

Tüketici gıda ambalajlama çözümlerinde plastik kullanımı, bu ürünlerin bertarafının çevresel etkileri ve tüketici güvenliğiyle ilgili endişeler devam etmektedir. Harvard Tıp Fakültesi'nde Doçent olan Karin Michaels, plastiklerden sızan toksinlerin insanlarda endokrin bozulması (kısırlık) ve kanser gibi hastalıklarla ilişkili olabileceğini öne sürmektedir.[30] İncelenen örneklerde eser element olarak alüminyum ve siyanür bulunmuş olup bu maddeler ABD Gıda ve İlaç Dairesi'ne (FDA) göre toksik elementlerdir.

Amerika Birleşik Devletleri'nde plastik su şişeleri, şişelenmiş su fabrikalarını periyodik olarak denetleyen ve numune alan FDA tarafından düzenlenir. Plastik su şişesi tesisleri, sürekli iyi güvenlik kaydı nedeniyle denetim için az önceliklidir.[31][32] Geçmişte FDA, plastiklerin sağlık sorunlarına yol açtığını gösteren insan verilerinin eksikliği olduğunu ileri sürmüştür. Ancak FDA, Ocak 2010'da artık sağlık riskleri konusunda endişeleri olduğunu söyleyerek görüşünü değiştirmiştir.[33]

6 Kasım 2017'de Water Research'te yayınlanan bir makalede, plastik veya cam şişelerde veya içecek kartonlarında paketlenmiş maden sularındaki mikroplastik içeriği bildirildi.[34] 2018'de Fredonia'daki New York Eyalet Üniversitesi'nden Sherri Mason tarafından yürütülen araştırma, plastik şişelerde polipropilen, polistiren, naylon ve polietilen tereftalat mikropartiküllerinin varlığını ortaya koydu. Polipropilenin en yaygın polimerik malzeme (%54) ve naylonun ikinci en bol polimerik malzeme (%16) olduğu bulundu. Çalışmada ayrıca polipropilen ve polietilenin genellikle plastik şişe kapakları yapmak için kullanılan polimerler olduğu belirtildi. Ayrıca, geri kazanılan plastik parçacıkların %4'ünün polimeri kaplayan endüstriyel yağlayıcıların izlerini taşıdığı bulundu.[35] Araştırma, Doğu Anglia Üniversitesi (UEA) Kimya Okulu'ndan Andrew Mayes tarafından incelendi[36] Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi, mikroplastiklerin çoğunun vücut tarafından atıldığını öne sürdü, ancak BM Gıda ve Tarım Örgütü, en küçük parçacıkların (< 1,5 μm) bağırsak duvarı yoluyla kan dolaşımına ve organlara girebileceği konusunda uyardı.[37][38]

Dünyanın birçok ülkesinde PET şişenin geri dönüşümü yaygın yapılmaktadır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Sandra Laville and Matthew Taylor, "A million bottles a minute: world's plastic binge 'a climate change'" 13 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Guardian, 28 June 2017 (page visited on 20 July 2017).
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  3. ^ Birkby, David (Mayıs 2014). "PET bottle handle—N.A. success story". Canadian Packaging. 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2018. 
  4. ^ Widiyati, Khusnun (2013). "The Ease of Grasping to Evaluate Aesthetically Pleasing PET Bottle Design". Journal of Advanced Mechanical Design, Systems, and Manufacturing. 7 (5). ss. 849-861. Bibcode:2013JAMDS...7..849W. doi:10.1299/jamdsm.7.849. 30 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2019. 
  5. ^ "The History of Plastic Bottles". 14 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 3 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  13. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  14. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  16. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  17. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  18. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  19. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  20. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  21. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  22. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  23. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  24. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  25. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 31 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  26. ^ https://www.nevicolor.it/Apps/WebObjects/Nevicolor.woa/wa/viewFile?id=5133&lang=ita[ölü/kırık bağlantı]
  27. ^ "Bioplastics and biodegradability | plasticisrubbish". 7 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  28. ^ "Tips to reduce your exposure to BPA". Mayo Clinic. 11 Mart 2016. 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2018. 
  29. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  30. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  31. ^ "February/March 2002 Ask the Regulators -- Bottled Water Regulation and the FDA". www.fda.gov. 26 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  32. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  33. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; thehindubusinessline isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  34. ^ Schymanski, Darena; Goldbeck, Christophe; Humpf, Hans-Ulrich; Fürst, Peter (2018). "Analysis of microplastics in water by micro-Raman spectroscopy: Release of plastic particles from different packaging into mineral water". Water Research. Cilt 129. ss. 154-162. Bibcode:2018WatRe.129..154S. doi:10.1016/j.watres.2017.11.011. ISSN 0043-1354. PMID 29145085. 
  35. ^ "SYNTHETIC POLYMER CONTAMINATION IN BOTTLED WATER" (PDF). 6 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2018. 
  36. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 6 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  37. ^ "Full Presence of microplastics and nanoplastics in food, with particular focus on seafood". doi:10.2903/j.efsa.2016.4501. hdl:2164/6217. 
  38. ^ Wright, Stephanie L.; Kelly, Frank J. (2017). "Plastic and Human Health: A Micro Issue?". Environmental Science & Technology. 51 (12). ss. 6634-6647. Bibcode:2017EnST...51.6634W. doi:10.1021/acs.est.7b00423. PMID 28531345. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Plastik_şişe&oldid=33951508" sayfasından alınmıştır