Saksonyalı Albert (filozof)

Saksonyalı Albert (Latince: Albertus de Saxonia; y. 1320 - 8 Temmuz 1390), mantık ve fizik alanlarına yaptığı katkılarla tanınan bir Alman filozof ve matematikçiydi.^[2] 1366'dan ölümüne kadar Halberstadt piskoposu olarak görev yapmıştır.

Albert, Helmstedt yakınlarındaki Rickensdorf'da, küçük bir köyde bir çiftçinin oğlu olarak dünyaya geldi ancak yetenekleri nedeniyle Prag Üniversitesi ve Paris Üniversitesi'nde okumaya gönderildi.

Paris'te M.A. (profesör) derecesini aldı ve 1351'den 1362'ye kadar bu görevi sürdürdü. Ayrıca Sorbonne Koleji'nde teoloji eğitimi aldı, ancak derece alamadı. 1353 yılında Paris Üniversitesi'nde rektör oldu. 1362'den sonra Albert, Viyana Üniversitesi'nin kuruluşunu müzakere etmek için Avusturya Dükü Rudolf IV'ün elçisi olarak Avignon'daki Papa V. Urban'ın sarayına gitti. Görüşmeler başarılı oldu ve Albert 1365 yılında bu üniversitenin ilk rektörü oldu.

1366'da Albert, Halberstadt Piskoposu seçildi (Albert III olarak bilinir), piskoposluk bölgesi doğduğu Halberstadt idi. Halberstadt Piskoposu olarak, Hildesheim Piskoposu olan Bergli Gebhard'a karşı Brunswick-Lüneburg Dükü Magnus ile ittifak kurdu ve 1367'de Dinckler Savaşı'nda Gebhard tarafından esir alındı.

1390'da Halberstadt'da öldü.

Albert, Jean Buridan'ın^[1] öğrencisiydi ve Buridan'ın fizik ve mantık öğretilerinden çok etkilendi. Bir doğa filozofu olarak Paris'teki doğa felsefesi'nin İtalya ve Orta Avrupa'da yayılmasına katkıda bulundu. Buridan'a benzer şekilde Albert, dil'in eleştirel analizi ile epistemolojik pragmatizm'i birleştirmiştir. Albert, hocasının yaptığı gibi, kesinlikle imkânsız veya çelişkili olan ile "doğanın olağan akışında" imkânsız olan arasında ayrım yapar ve doğal olarak mümkün olmayan ancak Tanrı'nın mutlak gücü göz önüne alındığında hayal edilebilecek koşullar altındaki hipotezleri dikkate alır. Albert, fiziksel bir terimin referansını doğaüstü, tamamen hayali olasılıklara taşımayı reddetmiştir.^{[netleştirme gerekli]} Daha sonraları Paris'teki yakın çağdaşları Buridan ve Inghenli Marsilius ile birlikte nominalizm'in başlıca taraftarlarından biri olarak kabul edildi, eserleri genellikle birbirleriyle karıştırılacak kadar benzerdir. Albert'in çalışmalarının daha sonra geniş çapta dolaşıma girmesi, onu bazı bölgelerde Buridan ve Nicole Oresme gibi daha önemli çağdaşlarından daha iyi tanınan bir şahsiyet haline getirdi.

Albert'in mantık alanındaki çalışmaları, logica vetus (yani Porphyry (filozof) ve Aristoteles'in Categoriae ve De interpretatione) üzerine yorumları Albert tarafından Quaestiones adı verilen bir dizi çalışmanın konusu haline getirilen Ockhamlı William'ın da güçlü etkisini göstermektedir.

Saksonyalı Albert'in mantık ve metafizik üzerine öğretileri son derece etkili olmuştur. İmpetus teorisi, John Philoponus'un iki aşamalı teorisine üçüncü bir aşama getirmiştir.^[3]

1. İlk aşama (A-B): Hareket, yerçekimi önemsizken baskın olan itici güç yönünde düz bir çizgidedir.
2. Orta aşama (B-C): Hava direnci mermiyi yavaşlattıkça ve yerçekimi toparlandıkça, yol büyük bir dairenin parçası olarak düz çizgiden aşağıya doğru sapmaya başlar.
3. Son aşama (C-D): Tüm itici güç harcandığından yerçekimi tek başına mermiyi dikey olarak aşağı doğru çeker.

Bu teori, modern eylemsizlik teorisinin öncüsüdür.

Buridan, mantık alanınca baskın şahsiyet olarak kalsa da, Albert'in Perutilis logica (y. 1360) adlı eseri, sistematik doğası ve Ockhamcı pozisyonun temel yönlerini ele alıp geliştirmesi nedeniyle popüler bir metin olarak kalmaya mahkûmdu. Albert, Ockham'ın işaretin doğasına ilişkin anlayışını kabul etmiştir. Albert, anlamlandırmanın göstergenin tekil şeyle olan göndergesel ilişkisine dayandığına ve sözlü göstergenin anlamlandırılması için kavramsal göstergeye bağlı olduğuna inanıyordu. Albert, tümeller anlayışında ve varsayım teorisinde Ockham'ı takip etmiştir. Özellikle Albert, Ockham'ın bir terimin zihin dışı bir şeye işaret ettiğinde bağlı olduğu kavrama doğrudan gönderme yapması olarak anlaşılan basit varsayım kavramını korumuştur. Albert, Kategoriler teorisinde Ockham'ı takip etmiş ve Buridan'ın aksine, niceliği kendi başına gerçekliğin bir özelliği olarak ele almayı reddetmiş, bunun yerine onu madde ve niteliğin bir bileşimine indirgemiştir. Albert anlamlandırmayı, konuşulanın kavramsal işaretlerle ilişkisini bir tabiiyet ilişkisi olarak tanımlayan tekil bir şeyle göndergesel bir ilişki üzerinden kurdu. Albert'in ilişkiyi ele alışı oldukça özgündür. Ockham gibi, bağıntıları mutlak varlıklardan farklı şeyler olarak yorumlamayı reddetmesine rağmen, onları açıkça mutlak varlıkların karşılaştırıldığı ve birbirleriyle ilişki içine sokulduğu bir ruh eylemine atfetmiştir. Bu nedenle Ockham'ın geçerli kabul ettiği bazı önermeleri, kendisi aynı şekilde yorumlamasa bile, tamamen reddetmiştir.

Albert'in kapsamlı Sophismata derlemesi (y. 1359), niceleyiciler ve bazı edatlar gibi senkategorematik / bağlayıcı terimlerin varlığı nedeniyle yorumlama güçlüklerine yol açan çeşitli cümleleri incelemiştir; bu terimler, Orta Çağ mantıkçılarına göre, özel ve belirli bir anlama sahip olmayıp, içinde yer aldıkları önermelerdeki diğer terimlerin anlamını değiştirmektedir. Sophismata adlı eserinde William Heytesbury'inin fikirlerini takip etmiştir. Albert, epistemik fiilleri ya da sonsuzluk analizinde, bir önermenin terimlerinin değil, kendi anlamlandırmasına sahip olduğunu kabul etmiştir: tıpkı bağlayıcı bir terim gibi, bir önerme de "bir şeyin kipini" ifade eder. Albert, önermenin ayırt edilebilir anlamlılığı fikrini doğruluk tanımında ve "çözümsüzlükler" ya da öz-referans paradokslarıyla uğraşırken kullanmıştır. Bu çalışmasında, her önerme biçimi itibarıyla doğru olduğunu gösterdiğinden, çözümsüz bir önermenin hem doğru hem de yanlış olduğunu aynı anda göstereceği için yanlış olacağını gösterir.

Albert ayrıca Ars Vetus üzerine şerhler, semantik problemleri ve mantığın statüsünü içeren yirmi beş Quaestiones logicales (y. 1356) ve Posterior Analytics üzerine Quaestiones yazdı. Albert bir dizi tartışmalı soruda mantık ve anlambilim'in statüsünün yanı sıra referans teorisi ve doğruluk teorisi'ni araştırdı. Albert, İngiliz mantıkçılardan etkilenmiş ve terminist mantığın Orta Avrupa'da yayılmasında etkili olmuştur. Albert, Perutilis Logica adlı eserinde yer alan sonuçlar teorisine büyük katkıda bulunan kişi olarak kabul edilir. Albert Orta Çağ mantıksal çıkarım teorisinde önemli bir adım atmıştır.

Ancak özellikle yaygın olarak okunan Aristoteles'in Physics adlı eserine yaptığı yorumdu. Fransa ve İtalya'da, Erfurt ve Prag'da birçok el yazması bulunabilir. Albert'in Fizik'i temelde Paris geleneğinin İtalya'ya aktarılmasını sağlamış ve burada Heytesbury ve John Dumbleton'un eserleriyle birlikte bir otorite haline gelmiştir. Aristoteles'in De caelo adlı eserine yaptığı yorum da etkili olmuş ve sonunda Buridan'ın bu metne yaptığı yorumu gölgede bırakmıştır. Parmalı Blasius 1379 ve 1382 yılları arasında Bologna'da okumuştur. Kısa bir süre sonra Viyana'da geniş bir dinleyici kitlesine ulaştı. Oranlar Üzerine İnceleme (Treatise on Proportions), Thomas Bradwardine ve Oresme'nin metinlerine ek olarak, Oranlar teorisinin hareket'e uygulanmasını etkilediği İtalya'da sıklıkla referans gösterilen bir eser haline gelmiştir.

Albert'in Nicomachean Ethics ve Economics üzerine yorumları da günümüze ulaşmıştır (her ikisi de düzenlenmemiştir), ayrıca birkaç kısa matematiksel metin, özellikle de Tractatus proportionum (y. 1353). Albert Paris'te teoloji eğitimi almış olsa da, teolojik yazıları günümüze ulaşmamıştır.

Albert, Buridan'ın öğretilerinin izlerini taşıyan ama aynı zamanda Albert'in İngiliz yeniliklerini kavramasıyla net biçimde şekillenen Paris etkisindeki fikirlerin, İtalya ve Orta Avrupa'ya yayılmasında önemli bir rol oynamıştır. Albert, sadece başkalarının çalışmalarını derleyen biri değildi, aynı zamanda mantık ve fizik alanındaki pek çok konuda inkâr edilemez özgünlükte kanıtlar oluşturmayı biliyordu.

• Perutilis Logica Magistri Alberti de Saxonia (Very Useful Logic), Venice 1522 ve Hildesheim 1974 (reprodüksiyon)
• Albert of Saxony's Twenty-Five Disputed Questions on Logic. A Critical Edition of His Quaestiones circa logicam, by Michael J. Fitzgerald, Leiden: Brill, 2002
• Quaestiones in artem veterem critical edition by Angel Muñoz Garcia, Maracaibo, Venezuela: Universidad del Zulia,1988
• Quaestiones on the Posterior Analytics
• Quaestiones logicales (Logical Questions)
• De consequentiis (On Consequences) - atfedilmiş
• De locis dialecticis (On Dialectical Topics) - atfedilmiş
• Sophismata et Insolubilia et Obligationes, Paris 1489 ve Hildesheim 1975 (reprodüksiyon)
• Expositio et quaestiones in Aristotelis Physicam ad Albertum de Saxonia attributae critical edition by Benoit Patar, Leuven, Peeters Publishers, 1999
• Questiones subtilissime in libros Aristotelis de caelo et mundo, Venetiis, 1492. Questiones subtilissime super libros posteriorum, Venetiis 1497 Hildesheim 1986 (reprodüksiyon)
• Alberti de Saxonia Quæstiones in Aristotelis De cælo critical edition by Benoit Patar, Leuven, Peeters Publishers, 2008
• De latudinibus, Padua 1505
• De latitudinibus formarum
• De maximo et minimo
• De quadratura circuli - Question on the Squaring of the Circle
• Tractatus proportionum, Venice 1496 ve Vienna 1971: Hubertus L. Busard (ed.)

• Tractatus proportionum: Der Tractatus proportionum von Albert von Sachsen, Osterreichische Akademie der Wissenschaften, math.-nat. Klasse, Denkschriften 116(2):44–72. Springer, Vienna, 1971.
• Perutilis logica, Latince metin ve İspanyolca çeviri, A. Muñoz-Garcia tarafından, Universidad Nacional Autonoma de Mexico, 1988.
• Quaestiones in Artem Veterem, Latince metin ve İspanyolca çeviri, A. Muñoz-Garcia tarafından, Maracaibo, Universidad del Zulia, 1988.
• De proprietates terminorum (second tract of the Perutilis logica), C. Kann tarafından düzenlendi, Die Eigenschaften der Termini, Brill, Leiden, 1993.
• Quaestiones super libros Physicorum, B. Patar tarafından düzenlendi, Expositio et Quaestiones in Aristotelis Physicam ad Albertum de Saxonia attributae, Louvain, Peeters, 1999 (3 cilt).
• Quaestiones circa Logicam: Twenty-Five Disputed Questions on Logic, çev. Michael J. Fitzgerald, Dallas Medieval Texts and Translations 9, Louvain ve Paris: Peeters, 2010.

• John Buridan
• Roma Katolik bilim insanları-din adamları listesi

• Joel Biard (ed.), Itinéraires d’Albert de Saxe. Paris Vienne au XIVe siècle, Paris, Vrin, 1991.
• Grant, Edward, A Companion to Philosophy in the Middle Ages, In Gracia, J., J., E. & Noone, T. B. (Eds.), Blackwell Companions to Philosophy, Malden, MA: Blackwell, 2003.
• Moody, Ernest A. (1970). "Albert of Saxony". Dictionary of Scientific Biography. 1. New York: Charles Scribner's Sons. ss. 93-95. ISBN 0-684-10114-9. 
• Pasnau, Robert, The Cambridge History of Medieval Philosophy, Cambridge: Cambridge University Press, 2010.
• Thijssen, Johannes M. M. H. (2007). "Albert of Saxony". New Dictionary of Scientific Biography. 1. New York: Charles Scribner's Sons. ss. 34-36. ISBN 978-0-684-31320-7. 
• J.M.M. H. Thijssen, The Buridan School Reassessed. John Buridan and Albert of Saxony, Vivarium 42, 2004, pp. 18–42.

• Biard, Joël. "Albert of Saxony". Zalta, Edward N. (Ed.). Stanford Encyclopedia of Philosophy. 
• O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Saksonyalı Albert (filozof)", MacTutor Matematik Tarihi arşivi 
• Friedrich Wilhelm Bautz (1975). "Albert von Sachsen (eigentlich: Albert von Rickmersdorf; auch: Albert von Helmstedt; Albertus de Saxonia)". Bautz, Friedrich Wilhelm (Ed.). Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL) (Almanca). 1. Hamm: Bautz. cols. 83–84. ISBN 3-88309-013-1. 
• Zedlers Universal-Lexicon, vol. 1, p. 542
• Rochus von Liliencron (1875), "Albert, Bischof von Halberstadt", Allgemeine Deutsche Biographie (ADB) (Almanca), 1, Leipzig: Duncker & Humblot, ss. 182–183