Siyenpiler
Sien-pi 鮮卑 Xiānbēi Siyenpiler | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 315-618 | |||||||||
 Siyenpilerin en geniş sınırları (1.-3. yüzyıl) | |||||||||
| Resmî dil(ler) | Siyenpice | ||||||||
| Hükûmet | Konfederasyon | ||||||||
| Hakan | |||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
| Makale serilerinden |
 |
| Makale serilerinden |
 |
| Çin tarihi | |||
 İlk Çağ Orta Çağ Yeni Çağ Yakın Çağ | |||
Siyenpiler veya Sien-piler (Çince: 鮮卑, pinyin: Xiānbēi, Wade-Giles: Hsien-pi), Moğolistan ve Mançurya sınırı civarında yaşamış göçebe kabile.
Etnik yapısı konusunda Moğol tezi, Tunguz tezi, Moğol ve Türk boylardan oluşan bir konfederasyon olduğuna dair tez de vardır.[1] Wilhelm Barthold Siyenpilerin Şüphesiz Türk Kökenli bir kavim olduğunu belirtmiştir.[2]
Vu-Huan (烏桓 wū huán) konfederasyonu Hiung-nu'ların güneydoğusunda Sien-Pi'ler Hiung nu'ların kuzeydoğusunda oluşturmuşdur. Hiung-nu birliğinden kopan bu topluluklar eski ortaklarına saldırmıştır. Sien Pi'lerin kalkış dönemi Hiung-nu'ların yıkılma dönemine denk gelmektedir. 87 ile 93 yılları arasında Hiung-nu'ların iki Şanyu'sunu (hükümdarlarını) öldürmüşlerdir.
Sien-Pi'lerin en namlı hükümdarları 2. yüzyılın ortalarından 181 yılına kadar tahtta kalmış Tan Şıhuay (檀石槐 tán shíhuái, 136 - 181) olmuştur. Tan Şıhuay kuzey Hiung-nu'ları mağlup etmeyi başarmış ve topraklarını İli nehrine kadar genişletmiştir. Çok kez (158 yılında güney Hiung-nu'ları ile birlikte) Çin Seddi'ni aşmıştır. Oğulları ve yeğenleri kendi yerini tutamamış ve böylece Sien Pi konfederasyonu 233 yılında dağılmıştır.
Sien-Pi'lerin bir bölümü Liaotung (遼東)'dan Henan'a doğru hareket etmiş ve orada Han Tsun (Murong Jun (慕容皝 mùróng huàng, ? - 360) komutası altında 352 yılında güney Hiung nu'ları mağlup etmiştir. Orada kurdukları Yan Hanedanları (Çian Yan ve Hou Yan) fazla ayakta duramamış ve 370 yılında aynı kendileri gibi kısa ömürlü Çian Çin (前秦) hanedanını kuran Tibetli Di kavminden Fu Jian (苻健)'a yenik düşmüştür. Ancak 16 yıl sonra 386 yılında bu bölgede Tabgaçlar (Tuoba) Tuoba Gui (拓跋珪) Kuzey Vey Hanedanı'nı kurmuştur. Tabgaçlar da Sien Pi'lerin zamanında bir Sien Pi boyuydu.
Sien Pi'lerin başlıca kolları
[değiştir | kaynağı değiştir]Doğu Sien Pi: Duan (段), Murong (慕容), Yuwen (宇文)
Batı Sien Pi: Tuoba (拓跋) => Hanlaşma siyaseti => Yuan (元)
Kuzey Sien Pi: Muron Tuyuhun (慕容吐谷渾) 'Hunlar' çağında 'Sienpi' kavimlerinin başkanı, "Tanşihuai, 10 ayda doğmuştur".
Sien-Pi hanedanları
[değiştir | kaynağı değiştir]| Ülke adı | Kurucu | Dönem |
|---|---|---|
| Dai 代 | Tuoba Yilu 拓跋猗盧 | 315 - 376 |
| Çian Yan 前燕 | Murong Huang 慕容皝 | 337 - 370 |
| Hou Yan 後燕 | Murong Chui 慕容垂 | 384 - 409 |
| Batı Çin 西秦 | Çifu Guoren 乞伏國仁 | 385 - 431 |
| Güney Liang 南涼 | Tufa Wugu 禿髮烏孤 | 397 - 414 |
| Güney Yan 南燕 | Murong De 慕容徳 | 400 - 410 |
| Kuzey Vey 北魏 | Tuoba Gui 拓跋珪 | 386 - 534 |
| Doğu Vey 東魏 | Yuan Shanjian 元善見 | 534 - 550 |
| Batı Vey 西魏 | Yuan Baoju 元宝炬 | 535 - 556 |
| Kuzey Çi 北齊 | Yuwen Jue 宇文覚 | 550 - 577 |
| Kuzey Çov 北周 | Gao Yang 高洋 | 557 - 581 |
| Sui 隋 | Yan Çian 楊堅 | 581 - 618 |
