Simko
 | Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Ocak 2024) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Simko Şikaki سمکۆی شکاک Simkoyê Şikak | |
|---|---|
 | |
| Doğum | İsmail Ağa Şikaki 1887 Çehrik, Urmiye, İran |
| Ölüm | 30 Haziran 1930 Uşnu, İran |
| Ölüm sebebi | İran tarafından suikast |
| Milliyet | Kürt |
Simko ya da İsmail Ağa Şıkaki (Farsça: سمکو, Simko, اسماعیل اقای سمکو, Isma'īl Agha-ye Simko, اسماعیل سیمیتقو Isma'īl Simitqo; 1887? - 26 Temmuz 1930, Uşnu), Kaçar döneminin sonları ve Pehlevi döneminin başlangıcında İran Kürdistanı'nda hakimiyeti sürdürmüş Şikaki aşiretinin reisi, Kürt lideri.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Bugünkü İran'ın Batı Azerbaycan Eyaleti'nin Salmas (Şapur) bölgesinde Salmas ve Urmiye'nin güneybatısında Kotur, Mergaver, Bradost ve etrafındaki en büyük aşireti olan Şıkak Aşiretinin reisinin oğlu olarak doğmuştur.
1910'da Kotur'un bir kısmını elde eden Osmanlı Devleti, Simko'ya Kotur, Çehrik ve Soma'nın yönetimini vadedip Osmanlı tebaasına geçmesini önermiştir. Fakat Simko bu öneriyi kabul etmemiş ve İran hükûmetine bağlılığını ilan ederek Osmanlı'ya karşı direniş hareketi başlamıştır.
I. Dünya Savaşı sırasında Alman İmparatorluğu ve Osmanlı Devleti'nin ajanları İran'a karşı harekete geçmesini önerdiğinde Simko bunu kabul etmiştir. Ancak İran'a karşı hareketin başladığında hareketin başına geçemediği için safını değiştirerek Rus İmparatorluğu'na bağlanmış ve Rus ordusuyla birlikte Şark Cephesinde Osmanlı'ya saldırmıştır. Rusların çekilmesinden sonra İran'da Osmanlı sınırı ile Urmiye Gölü arasındaki Savucbulak (Mahabad), Maku, Hoy, Kotur, Dilman, Sakkız, Serdeşt, Bane ve Bukan gibi Kürt bölgesi nin hakimiyetini elde etmiş ve Uremiye ve Selmas kentlerine de yayılmaya çalışmıştır. Aynı dönemde Tebriz'de kurulan Azadistan'ın lideri Muhammed Hiyabani ile ilişki kurmuştur.
Bu sırada eski dostu Seyit Taha (Şeyh Ubeydullah Nehri'nin torunu)'nın etkisiyle "Bağımsız Kürdistan" fikrini benimsemiş ve 1922'de "Bağımsız Kürdistan"ın kralı ilan edip hükûmetini kurmuştur. Ancak kısa sürede başkenti Çehrik düşmüştür ve Simko Türkiye topraklarına kaçmak zorunda kalmıştır. 1922 kışın Şeyh Mahmut Berzenci'nin hakimiyeti altındaki Süleymaniye'ye geçmiş ve Kürt reislerinin toplantıya katılmıştır. Bu toplantıda Türkiye'ye yakınlaşarak İngilizlere karşı mücadele etme kararı alınmıştır.
1924'te İran hükûmeti tekrar ayaklanmayacağı koşuluyla affedildiği için İran'a dönmüştür. Fakat 1926'da tekrar ayaklanmış ve Selmas'a saldırmıştır. 1925'te yeni hanedanı kuran Rıza Han tarafından yenilince Türkiye'ye kaçmış Van'ın Başkale ilçesinde tam sınırda bulunan khaskol, keşkol (kaşkol gelenler) de saklanmıştır. bir süre sonra buraya İran göçmeni Sıddık Ağa (Molla Tevfik'in oğlu) gelmiştir. Simko ağayı buradan sürgün etmiştir. Kuzey Irak'a gitmiştir.
Suikast
[değiştir | kaynağı değiştir]1928'de Pehlevi Hanedanı tekrar affedeceğini söz ederek Simko'nun İran'a dönmesini istemiştir. Temmuz 1930'da Simko birkaç atlı ile birlikte Tebriz'e gitmiş ve törenle karşılanmıştır. Fakat İran hükûmeti Simko ve oğlu Hüsrev'i öldürmüş ve cesetlerini Urmiye'ye götürüp sallandırmıştır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]İlgili kitaplar
[değiştir | kaynağı değiştir]- M.S. Lazarev (Çev.: Mehmet Demir), Emperyalizm ve Kürt Sorunu (1917-1923), Öz-Ge Yayınları, Ankara, ISBN 975-7861-00-6
- Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi Doğu Bilimleri Enstitüsü ile Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bilimler Akademisi Doğu Bilimleri Enstitüsü Kürt Komisyonu (Çev.: M. Aras), Yeni ve Yakın Çağda Kürt Siyaset Tarihi, Pêrî yayınları, İstanbul, Temmuz 1998, ISBN 975-8245-06-6
