Sosyal zekâ

Sosyal zekâ, kendini ve başkalarını tanıma kapasitesi, nesne veya sesleri bilme kapasitesi gibi insani koşulların vazgeçilmez parçasıdır ve pek çok yönüyle araştırılmaya değerdir.[1] Sosyal bilimci Ross Honeywill'e göre sosyal zekâ, kendinin ve toplumsal farkındalığın, gelişen sosyal inançların, tutumların ve karmaşık sosyal değişimi yönetme kapasitesin toplu bir ölçüsüdür.[2] Psikolog Nicholas Humphrey, insan olarak kim olduğumuzu tanımlayanın, niceliksel zekâdan ziyade sosyal zekâ olduğunu öne sürmüştür.

Edward Thorndike 1920'de sosyal zekâ kavramını “insan ilişkilerinde akıllıca davranmak için yetişkin erkekleri ve kadınları, genç erkekleri ve kızları anlama ve yönetme yeteneği” şeklinde tanımlamıştır.[3] Bu, Howard Gardner'ın çoklu zekâ kuramında tanımlanan kişilerarası zekâya eşdeğerdir ve zihin teorisi ile yakından ilişkilidir.[4] Bazı yazarlar, yalnızca sosyo-psikolojik reklamcılık ve pazarlama stratejileri ile ilgisine bakarak, sosyal zekânın tanımını sadece sosyal durumlar hakkında bilgi sahibi olmak şeklinde daraltmışlardır. Sean Foleno'ya göre sosyal zekâ, çevreyi en iyi şekilde anlamak ve başarılı bir sosyal davranışa yönelik uygun tepkiyi vermek için bireyin yetkinliğidir.[4] Sosyal zekânın yetenek, sözlü ve sözsüz işaretleri okuma, bilgileri kullanma, insanlari bilgilendirme gibi birçok farklı bileşenleri oldugu gözlenmiştir.[5] Sosyal etkileşimlerde başarılı olan bireylerin aynı zamanda duyguları kontrol etme becerisinde başarılı oldukları belirtilmiştir.[5] Ayrıca empati, sosyal zekâ yapısı içeriğinin bir parçası olarak ortaya çıkmaktadır. Sosyal zekânın operasyonel tanımı konusunda henüz tam bir fikir birliği bulunmadığından, yukarıda sıralanan çoklu tanımları göz önünde bulundurmak önemlidir.[6]

Sosyal Zeka Hipotezi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sosyal zeka hipotezi, sosyal zekânın, yani siyaset, romantizm, aile ilişkileri, çekişmeler, işbirliği, karşılıklılık ve özgecilik gibi karmaşık sosyalleşmenin, insan beyninin boyutunu geliştirmede itici güç olduğunu ve bugünkü karmaşık sosyal ortamlarda bu büyük beyinleri kullanım yeteneğimizi sağladığını belirtir.[7]

Bu hipotez, zekaya duyduğumuz ihtiyaca yönlendiren şeyin, birlikte yaşama gereksinimi olduğunu iddia eder. Arkeolog Steven Mithen 14 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., sosyal zeka hipotezini bağlamsallaştıran iki beyinsel büyüme döneminin olduğunu öne sürmüştür. Bunlardan ilki, beyin boyut olarak iki kat fazla büyüdüğü iki milyon yıl öncesidir. Mithen, bu büyümenin, insanların daha büyük, daha karmaşık gruplarda yaşamasından ve daha fazla insanı ve ilişkileri takip etme zorunluluğundan kaynaklandığına inanıyor. Bu değişiklikler daha büyük bir zihinsel kapasite ve daha büyük bir beyin boyutu gerektiriyordu.[8]

İnsan beyni için ikinci kritik büyüme dönemi, beyin modern boyutuna ulaştığı 600.000 ila 200.000 yıl önce meydana geldi. Bu büyüme hala tam olarak açıklanmamıştır. Mithen bu değişimin dilin evrimi ile ilgili olduğuna inanır. Dil, üstlendiğimiz en karmaşık bilişsel görev olabilir. Sosyal zeka ile doğrudan ilgilidir çünkü temel olarak sosyal ilişkilerimize aracılık etmek için dili kullanırız.[8]

Ölçüm

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sosyal zeka bölümü (SQ), geleneksel IQ testlerinde kullanılan “standart puan” yaklaşımına benzer istatistiksel bir soyut terimdir ve ortalama olarak 100 puandır. 140 veya üstü puanlar çok yüksek olarak kabul edilir. Standart IQ testinden farklı olarak, sabit bir model değildir.[9] Jean Piaget’in teorisine göre zeka, sabit bir özellik değildir ve birey ile çevre arasındaki uyumsal bir dengenin altında yatan karmaşık bir bilgi işlem becerisi hiyerarşisine dayanır.[10] Bu nedenle, bireyler kendi SQ düzeyini karmaşık sosyal çevrelerine yönelik tutum ve davranışlarını değiştirerek ayarlayabilir.[9]

SQ yakın zamana kadar soru ve cevap oturumları gibi tekniklerle ölçülmüştür. Bu oturumlar, bireyin belirli özel eğitim alanlarındaki niteliğini test etmek için pragmatik yeteneklerini değerlendirir. Ancak son zamanlarda sosyal zekayı ölçmek için bazı istatistiksel testler geliştirilmiştir. Bu testler otizm ve Asperger sendromu da dahil olmak üzere otizm spektrum bozukluklarını teşhis ederken kullanılabilir. Ayrıca,semantik pragmatik bozukluk, şizofreni, dyssemia ve DEHB gibi otistik olmayan veya yarı otistik bazı durumları ölçmek için de kullanılabilir.

Öz-bildirime dayanan bazı sosyal zeka ölçümleri vardır.[11] Uygulanması kolay olmakla birlikte, öz-bildirime dayanan sosyal zeka ölçümlerinin sosyal özyeterlilik (yani kişinin sosyal bilgilerle başa çıkabilme becerisine olan güveni) açısından daha iyi yorumlanıp yorumlanmayacağı sorusu akla gelmektedir.
Düşük SQ'lu kişiler, müşteriler veya diğer çalışanlarla başarıya ulaşmak için gerekli kişilerarası iletişim ve sosyal becerilere sahip olamayabildikleri için, müşteri ilişkilerinde çalışmaya daha az uygundur veya daha küçük gruplarla veya ekiplerle, çalışmaya daha uygundur.[7] 120'den fazla SQ'su olan insanlar sosyal olarak yetenekli kabul edilir ve diğer insanlarla doğrudan temas ve iletişim içeren işlerde son derece iyi çalışabilirler.[7]

George Washington Üniversitesi Sosyal Zeka Testi: Sosyal zekayı değerlendirmek için mevcut olan tek beceri ölçüsüdür ve 1928 Haziran'ında George Washington Üniversitesi'nde bir psikolog olan Dr.Thelma Hunt tarafından geliştirilmiştir.[12] Başlangıçta, bireyin diğerleriyle ve sosyal ilişkilerle ilgilenme kapasitesinin bir ölçüsü olarak önerilmiştir. Test, insan davranışlarını, sosyal durum değerlendirmelerini, isim ve yüz hafızasını ve yüz ifadelerinden gelen zihin teorisini gözlemlemeye dayanan çeşitli sosyal yetenekleri değerlendirmek için tasarlanmıştır.[12] George Washington Üniversitesi Sosyal Zeka Testi ikinci baskısında revize edilen şu ğelerden oluşmaktadır:[13]

  • İnsan davranışlarının gözlemlenmesi[13]
  • Konuşmacının zihinsel durumunun tanınması[13]
  • İsimler ve yüzlere yönelik hafıza[13]
  • Sosyal durumlarda yargı[13]
  • Mizah duygusu[13]

Geleneksel Zeka ile Farklılıkları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Nicholas Humphrey 21 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., IQ testleri ve sosyal zeka ile ölçülen zeka arasındaki bir farklılığa işaret eder. Bazı otistik çocuklar son derece zekidir, çünkü bilgi birikimlerini gözlemleme ve ezberleme becerilerini geliştirmişlerdir, ancak sosyal zekaları düşüktür. Benzer şekilde şempanzeler gözlem ve ezberlemede çok ustadırlar, fakat Humphrey'e göre, kişilerarası ilişkileri ele alma konusunda becerikli değillerdir. Onların eksikliği, başkalarının zihinlerinin bir teorisine sahip olmamalarıdır. Uzun bir süre boyunca, davranışçılık disiplini alana hakimdi, yani insan ve hayvan davranışlarının yalnızca gözlemleme ve korelasyonlar bulma yoluyla anlaşılacağı düşünülüyordu. Ancak son teoriler, kişinin içsel yapısının davranışı değerlendirirken dikkate alınması gerektiğini gösterir.[14]

Hem Nicholas Humphrey hem de Ross Honeywill, insanı insan yapanın niceliksel zekamızdan ziyade, sosyal zeka ya da niteliksel yaşamımızın zenginliği olduğuna inanırlar. Örneğin, insan olmak, bilinçliliğin merkezinde yaşamak, kokular, tatlar, hislerle çevrili olmak ve fiziksel dünyaya pek benzemeyen olağanüstü bir metafizik varlık olmaktır. İşte bu sosyal zeka olarak belirtilir.[2]

Ek Görüşler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sosyal zeka, biliş ve duygusal zeka ile yakından ilişkilidir. Sosyal biliş ve sosyal nörobilim alanında çalışan araştırmacı psikologlar, insan sosyal zekasının işlediği birçok ilkeyi keşfettiler. Psikolog Nancy Cantor ve John Kihlstrom bu konudaki ilk çalışmasında, insanların sosyal ilişkilerini anlamlandırmak için kullandıkları kavram türlerini (örneğin, “Nasıl bir durumdayım?”. Bu nasıl bir kişidir ?, Benimle kim konuşuyor?), çıkarımları yapmak için kullandıkları kuralları (“ Ne demek istedi?”) ve eylem planlarını (“ Bu konuda ne yapacağım? ”) belirtmişlerdir.[15]

Sameer M. Babu, sınıf iklimi ve sosyal zeka hakkında çalışmalar bir profesördür. Babu, sosyal zekâyı “kişinin kendi kimliğini koruyarak ve empatik işbirliğini göz önünde bulundurarak, sosyal çevreyi daha geniş bir anlayışta birleştiren sosyal girdilerden yararlanması ve etkili, düşünceli bir şekilde başa çıkabilme yeteneği” olarak tanımlamaktadır.[16]

Son zamanlarda, ünlü bilim yazarı Daniel Goleman sosyal zekanın, sosyal farkındalıktan (örneğin, empati, uyum ve sosyal biliş) ve sosyal becerilerden (eşzamanlılık, benlik sunumu 14 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., etkilenme ve kaygı) oluştuğunu öne sürmek için sosyal nörobilim araştırmaları gerçekleştirmiştir. Goleman’ın araştırması, sosyal ilişkilerimizin fiziksel sağlığımız üzerinde doğrudan bir etkiye sahip olduğunu ve daha derin ilişkilerin daha derin fiziksel etkilelerinin olduğunu göstermektedir. Kan akışının düşmesi, nefes almada zorluk, yorgunluk ve depresyon gibi duygudurum bozuklukları ve bağışıklık sisteminin zayıflaması, bu etkiler arasında yer alır.[17]

Maalesef, sosyal zekaya yapılan çoğu referans bireyin sosyal becerileri ile ilgilidir. Daha önce değinilmeyen ve daha önemlisi, sosyal zekânın dünya hakkında bilgiyi nasıl işlediği ve bunu gruplardaki katılımcılarla paylaştığıdır. Sosyal yapılar var mıdır, yoksa bilgi biriktirmek ya da bireye ve diğer gruplara göstermek için sonradan tasarlanabilirler mi? Daha büyük soru, grupların ve toplumların çevreyi (ekolojik, sosyal ve kişisel) bir sosyal yapıya nasıl yerleştirdikleridir. Bu yapı, nasıl bir dünya görüşü içerir ve bu görüşü katılımcılara nasıl açıklayabilir? Kararlar nasıl verilir? Tüm bu sorular cevaplanmayı beklemektedir.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ The Man Problem: destructive masculinity in Western culture, Palgrave Macmillan, New York.
  2. ^ a b "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2018. 
  3. ^ Thorndike, E.L. (1920). Intelligence and its use. Harper's Magazine, 140, 227–235.,
  4. ^ a b Ganaie, MY & Mudasir, Hafiz, 'A Study of Social Intelligence & Academic Achievement of College Students of District Srinagar', Journal of American Science 2015; 11(3)
  5. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 10 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2018. 
  6. ^ Grieve, Rachel; Mahar, Doug (2013-03-01). "Can social intelligence be measured? Psychometric properties of the Tromsø Social Intelligence Scale – English Version". The Irish Journal of Psychology. 34 (1): 1–12. doi:10.1080/03033910.2012.737758. ISSN 0303-3910.
  7. ^ a b c "Arşivlenmiş kopya". 28 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020. 
  8. ^ a b Steven Mithen Professor in Archaeology, School of Archaeology, Geography and Environmental Science, University of Reading – http://www.reading.ac.uk/archaeology/about/staff/s-j-mithen.aspx 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  9. ^ a b "Social Intelligence Lab". Social Intelligence Lab. Retrieved 2012-09-29.
  10. ^ "Piaget's developmental theory". Learningandteaching.info. 2010-02-10. Retrieved 2012-09-29.
  11. ^ Grieve, Rachel; Mahar, Doug (2013-03-01). "Can social intelligence be measured? Psychometric properties of the Tromsø Social Intelligence Scale – English Version". The Irish Journal of Psychology. 34 (1): 1–12. doi:10.1080/03033910.2012.737758. ISSN 0303-3910
  12. ^ a b "THE MEASUREMENT OF SOCIAL INTELLIGENCE". connection.ebscohost.com. Retrieved 2016-02-12.
  13. ^ a b c d e f "George Washington University Social Intelligence Test – Revised Form, 2nd Edition (GWSIT) | Psychology Resource Centre – Hebblab". psycentre.apps01.yorku.ca. Retrieved 2016-02-12.
  14. ^ Honeywill, Ross 2015, Social intelligence is also being able to make important social decisions which can change your life The Man Problem: destructive masculinity in Western culture, Palgrave Macmillan, New York.
  15. ^ "Social Intelligence". ist-socrates.berkeley.edu. Retrieved 2015-12-20.
  16. ^ Babu M, Sameer. (2013). Social Intelligence and Aggressive Behaviour in relation to Classroom Climate in relation to Classroom Climate among Upper Primary School Students of Delhi and Kerala. Unpublished Ph D Thesis. Faculty of Education, Jamia Millia Islamia, India
  17. ^ Goleman, Daniel (2006). Social Intelligence: The New Science of Human Relationships. Bantam Books. ISBN 0-553-80352-2.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sosyal_zekâ&oldid=33124717" sayfasından alınmıştır