Türk dizileri

Türk dizileri, Türkiye'de çekilen dizilerdir. Türk dizileri dünyanın en popüler dizilerindendir. Türkiye, Amerika'dan sonra en çok dizi ihraç eden ikinci ülkedir. Türkiye, 146 farklı ülkeye dizi ihraç etmektedir. Türk dizileri Balkanlar, Orta Doğu, Asya, Latin Amerika ve Avrupa ülkelerinde oldukça popülerdir. Türkiye'de yurt dışına ilk ihraç edilen dizi, o dönem çekilen Fransa'ya ihraç edilen 1975 yapımı Aşk-ı Memnu dizisidir. Türk dizileri, 2000'li yıllardan sonra büyük çıkış yakalamıştır. Hem özel kanallar hem de devlet kanalları sayısız dizi çekip yurt dışına ihraç etmiştir. Türkiye'de dizi sektörü her yıl gelirini artırmaktadır. Yurt dışına ihraç edilen Türk dizileri 2008'de 10 milyon dolar gelir elde etti.^[1] 2018'de bu rakam 350 milyon dolara 2019'da 500 milyon dolara yükseldi. Sektörün hedefi 2023 yılında 1 milyar dolar gelir elde etmektir.^[2]

Bugün Türkiye'de 45'e yakın yapım şirketi ve 150 aktif film yönetmeni var. Bir dizinin üretim maliyeti 250 bin lira ile 1 milyon lira arasında değişmektedir.^[3] Türkiye de dizi yayınlayan başlıca TV kanalları arasında atv, FOX/NOW, Star TV, Show TV, Kanal D, TV8, Kanal 7, teve2 ve devlet televizyonu TRT 1 bulunmaktadır. Bunun yanında yerli GAİN, puhutv, Exxen, tabii, BluTV, TV+, Mubi ve yabancı Dijital platformları Netflix, Disney+, Amazon Prime'da dizi çekmektedir.

Türkiye'de televizyon kanalları RTÜK tarafından denetlenmektedir. RTÜK eğer herhangi bir kanalın müstehcen, yasadışı, toplumsal düzeni bozucu veya bölücü içerik yayınladığını tespit ederse kanala para cezası, yayın durdurma cezası verebilir hatta kanalın lisansı iptal edilerek kanal kapatılabilir. Dolayısıyla TV kanalları içeriklerinde dikkat etmek zorundadır. Genellikle yasak olan şeyler ya televizyonda gösterilmemekte ya da sansürlenerek gösterilmektedir.

• Dizilerde küfür sansürlenir. Küfür ya bip sesi ile bastırılır ya da ses kısılır eğer küfür uzun ise sahne tamamen kesilebilir.
• Dizilerde erkek ve kadının cinsel organlarının gösterilmesi yasaktır. Bu yüzden dizilerde seks sahneleri kısadır ve sadece baş tarafı ile sonu çekilir.
• Dizilerde alkol, uyuşturucu ve sigara sansürlenerek gösterilir ve bu maddelerin özendirerek kullanılması ya da reklamının yapılması yasaktır.^[4]
• Dizilerde eşcinsel ilişki yasaktır.^[5]
• Dizilerde kan sansürlenir, kanlı ve vücut parçalanma gibi sahneler ile aşırı şiddet içeren sahneler yasaktır.^[6]
• Dizilerde dine, millete, milli değerlere, devlet yöneticilerine hakaret ve aşağılama yasaktır.^[7]
• Dizilerde Terör örgütlerinin bayrakları ve sembollerini kullanmak yasaktır.

Genelde diziler İstanbul'da çekilir. Bugün ortalama bir Türk dizisinin bir sezonu 35-40 bölüm civarındadır. Zorlu prodüksiyon programına ayak uydurmak için yeni bölümler haftanın 6 günü çekiliyor ve ekipler günde 18 saate kadar çalışabiliyor.

Bugün popüler bir Türk dramasının her bölümü genellikle 120 ila 150 dakika (reklamlar hariç) arasında olup, bu, ortalama 30 ila 60 dakika olan tipik bir Amerika veya Batı Avrupa dizisinin bir bölümünden çok daha uzundur. Bununla birlikte, Balkanlar ve Güneydoğu Avrupa'da gösterildiğinde, Türk dramalarının bölümleri genellikle daha kısa bölümlere ayrılarak gösterilir.

Türkiye'de ilk diziler devlete ait olan TRT tarafından çekilmiştir. Türkiye'nin ilk yerli dizisi 1974 yılında çekilen Halid Ziya Uşaklıgil'in aynı adlı eseri olan Aşk-ı Memnu'dur. Dizi, Türkiye'nin kamu yayın kuruluşu TRT'de yayınlandı. Sadece TRT'de yayınlanan dizilerin Türkiye'de tek kanal dönemi olarak anılan ve dizilerin kendilerine "eski TRT dizileri" olarak anılan sadece TRT'deki diziler dönemi 1986'ya kadar devam etti. TRT, klasik Türk romanlarını tarihi mini dizilere uyarlamasıyla tanınıyordu. TRT'de en çok izlenen diziler: Kaynanalar, Kuruntu Ailesi, Çalıkuşu, Dudaktan Kalbe, Hanımın Çiftliği, Yaprak Dökümü, Bugünün Saraylısı, Küçük Ağa, Samanyolu, Dokuzuncu Harciye Koğuşu, Acımak, Ateşten Günler, Kuruluş "Osmancık", Gençler, İstanbul, Türkmen Düğünü, Başka Olur Ağaların Düğünü, Necip Fazıl Kısakürek, IV. Murat, Üç İstanbul, Mardin Münih Hattı, Kartallar Yüksek Uçar.^[8]

Türk Yeşilçam filmleri 1970'lerde daha popülerdi. 1970'ler Yeşilçam'ın altın çağıydı. Yeşilçam dünyanın 4. büyük sinemasıydı. Bir oyuncu bir günde 3 filmde oynayabiliyordu. Yeşilçam filmleri unutulmayan ikonik şarkılarla tanınır. Yeşilçamın ünlü oyuncuları: Emel Sayın-Tarık Akan, Fatma Girik-Cüneyt Arkın, Türkan Şoray-Kadir İnanır, Gülşen Bubikoğlu-Tarık Akan, Kemal Sunal-Şener Şen-Halit Akçatepe, Adile Naşit-Münir Özkul, Metin Akpınar-Zeki Alasya, Filiz Akın-Ediz Hun, Ayhan Işık-Belgin Doruk. Yeşilçam'ın öne çıkan aktrisleri Emel Sayın, Adile Naşit, Itır Esen, Filiz Akın, Fatma Girik, Hülya Koçyiğit, Gülşen Bubikoğlu, Türkan Şoray, Belgin Doruk, Hülya Avşar, Oya Aydoğan, Perihan Savaş, Necla Nazır, Çolpan İlhan, Ayşen Gruda, Nevra Serezli, Müjde Ar, Perran Kutman ve Yeşilçam'ın aktörleri Tarık Akan, Şener Şen, Cüneyt Arkın, Kemal Sunal, Kadir İnanır, Müşfik Kenter, Münir Özkul, Halit Akçatepe, Hulusi Kentmen, Zeki Alasya, Metin Akpınar, Ediz Hun, Kartal Tibet, Ayhan Işık, Sadri Alışık, Zeki Müren, Ekrem Bora, Metin Serezli, Hüseyin Peyda, Ahmet Mekin, Tamer Yiğit, Göksel Arsoy, Kenan Pars, Rüştü Asyalı, Kamran Usluer, Erol Taş, Önder Somer, Müjdat Gezen, Salih Güney, Sertan Acar, Yılmaz Güney, Orhan Gencebay.^[9]

1990'larda diğer Türk TV kanalları da ortaya çıktı ve bunun sonucunda dizi üretimi arttı. En çok izlenen diziler: Bizimkiler (1989-2002), Perihan Abla (1986-1988), Bizim Mahalle (1994-2001), Mahallenin Muhtarları (1992-2002), Süper Baba (1993-1997), Şehnaz Tango (1994-1997), Ferhunde Hanımlar (1993-1999), Yılan Hikâyesi (1999-2002), Ayrılsak da Beraberiz (1999-2004), Kara Melek (1997-2000), Kaygısızlar (1994-1998), Çiçek Taksi (1995-2003), Sıdıka (1997-2003), Deli Yürek (1998-2002), Çarli (1998), Çılgın Bediş (1996-2001), Yedi Numara (2000-2003), Kurtlar Vadisi (2003-2005) ve Gülbeyaz (2002-2003).^[10]

2000-2005 yılları arasında üretilen Türk dizilerinin uzunluğu 60 ile 80 dakika arasındaydı. Senaryo yazarları senaryoları zamanında bitiremedi. Daha fazla film müziği yapılmaya başlandı. Film müziği büyük ölçüde başarılıydı. Bu dönem de çekilen diziler Türkiye'de çok izlense de yurt dışına ihraç edilme potansiyeline sahip değildi. En çok izlenen diziler ise, Avrupa Yakası, Kurtlar Vadisi, Yeditepe İstanbul, Koçum Benim, Bizim Evin Halleri, Çemberimde Gül Oya, Kadın İsterse, Asmalı Konak, Haziran Gecesi, Ekmek Teknesi, En Son Babalar Duyar, Ayrılsak da Beraberiz, Hırsız Polis, Hayat Bilgisi, İkinci Bahar oldu, Çocuklar Duymasın, Yılan Hikâyesi, Belalı Baldız, Evdeki Yabancı, Acı Hayat, Yabancı Damat, Dadı, Gümüş, Gülbeyaz, Ihlamurlar Altında, Yarım Elma, Deli Yürek, İyi Aile Robotu, Kırık Kanatlar, Sahra, Serseri, Çapkın, Davetsiz Misafir ve Kurşun Yarası bulunmaktadır.

2005-2010 yılları arasında Türk dizileri ortalama 90 dakika uzunluğundaydı. Diziler, çoğunlukla festival filmleri ve komedi filmlerinden oluşan Türk sinemasından daha popüler hale geldi. Klasik Türk romanlarından uyarlamalar yapılmaya başlandı. Eserleri yaygın olarak uyarlanan yazarlar arasında Reşat Nuri Güntekin, Orhan Kemal, Halid Ziya Uşaklıgil, Peyami Safa, Ayşe Kulin, Ahmet Ümit, Nermin Bezmen, Hande Altaylı ve Elif Şafak yer aldı. Bununla birlikte, bu uyarlamalar genellikle hikâyeleri 18. yüzyılın sonlarından 20. yüzyıla kadar olan ortamlardan çağdaş zamanlara dönüştürdü. Kitap satışları 10 kat arttı, ancak bu uyarlamalar yazarlar ve edebiyat eleştirmenleri arasında popüler değildi.^[11]

2006-2009 yılları arasında en çok izlenen diziler listesinde; Hatırla Sevgili, Elveda Rumeli, Avrupa Yakası, Kavak Yelleri, 1 Erkek 1 Kadın, Hanımın Çiftliği, Adanalı, İki Aile, Dudaktan Kalbe, Aşk-ı Memnu, Acemi Cadı, Genco, Arka Sokaklar, Bebeğim, Binbir Gece, Doktorlar, Ezo Gelin, Fırtına, Kaybolan Yıllar, Küçük Kadınlar, Yalancı Romantik, Pulsar, Yol Arkadaşım, Bir Bulut Olsam, Bu Kalp Seni Unutur mu?, Es Es, Ezel, Geniş Aile, Haneler, Kapalıçarşı, Melekler Korusun, Kızlar Yurdu, Köprü, Sağır Oda, Sahte Prenses, Selena, Sıla, Yalancı Yarim, Yaprak Dökümü, Annem, Arka Sıradakiler, Asi, Bıçak Sırtı, Elveda Derken, Eşref Saati, Hepsi 1, Kurtlar Vadisi Pusu, Menekşe ile Halil, Aşkım Aşkım, Baba Ocağı, Bahar Dalları, Benim Annem Bir Melek, Canım Ailem, Cesaretin Var Mı Aşka, Deniz Yıldızı, Doludizgin Yıllar, Emret Komutanım, Gece Gündüz, İpsiz Recep, Gece Sesleri, Kayıp Prenses, Ömre Bedel, Papatyam, Ramazan Güzeldir, Benden Baba Olmaz, Bez Bebek, Sakarya Fırat, Parmaklıklar Ardında, Pusat, Sevgili Dünürüm, Tatlı Bela Fadime, Tek Türkiye, Zoraki Koca, Akasya Durağı, Aşk Yakar, Unutulmaz, Samanyolu, Aşk Bir Hayal, Pars: Narkoterör, Prenses Perfinya, Kollama, Hakkını Helal Et, Yeşeren Düşler ve Sevda Çiçeği bulunmaktadır. Arka Sokaklar adlı dizi ise, hâlen yayın hayatına devam etmektedir.

2010'larda diziler ortalama 120 ila 150 dakika arasında değişiyordu. Türk dizilerinin bir bölümü film gibidir. Dönem draması, modern-absürt komedi, suç, romantik-komedi tarzı diziler bu dönemde çok sık çekilmiştir. En çok izlenen komedi dizileri ise Avrupa Yakası (2004-2009), Leyla ile Mecnun (2011-2013), Kardeş Payı (2014-2015), İşler Güçler (2012-2013), 1 Erkek 1 Kadın (2008-2015), Yalan Dünya (2012-2014), Tatlı Hayat (2001-2004) ve Belalı Baldız (2005-2006).^[12][13]