Teodor Kasap

Teodor Kasap
Teodor Kasap
Doğum10 Kasım 1835,
Tavlasun, Kayseri, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm5 Haziran 1897 (61 yaşında)
İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
MeslekYazar, yayıncı, çevirmen
MilliyetRum
Diyojen'in ilk sayısı, 24 Kasım 1870

Teodor Kasap (Yunanca: Θεόδωρος Κασάπης Theodoros Kasapis, d. 10 Kasım 1835, Kayseri, Tavlasun – ö. 5 Haziran 1897, İstanbul), Rum kökenli Osmanlı gazeteci, yazar ve çevirmen.

Teodor Kasap, Osmanlı basın tarihinde Türkçe olarak çıkarılan ilk siyasi mizah dergisi Diyojen'i yayımlamıştır. Türk okurunun tanıdığı ilk Batılı roman örneklerinden biri olan Monte Cristo Kontu adlı hacimli romanı çevirmiş; ayrıca Moliere’den yaptığı çeviri ve uyarlamalarla Türk tiyatrosunun ilk çeviri ve adaptasyon (uyarlama) yazarlarından birisi olmuştur.

Yaşamı

[değiştir | kaynağı değiştir]

1835 yılında Tavlasun’da dünyaya geldi. Kayseri’nin ünlü Kasapoğulları ailesine mensup olan babası Serefaim, yörenin ünlü kumaşçılarındandı.[1] On üç yaşında iken babasını kaybetti ve ailesi ile Kostantiniyye'ye (İstanbul’a) taşındı. Kapalıçarşı’da bir kumaşçının yanında çıraklık yaparak Kuruçeşme Rum Okulu’nda öğrenimini sürdürdü. Kendi kendine Fransızca öğrendi.[1]

Bir alışveriş sırasında tanıştığı bir Fransız subayının yardımıyla 1856’da Fransa’ya gitti ve Paris’te öğrenim gördü. Tanıştığı subay, ünlü Fransız yazar Alexandre Dumas’nın kuzeni idi. Fransa’da gazeteci ve yazar muhiti içine giren Teodor Kasap, Alexandre Dumas’nın özel sekreterliğini yaptı ve onunla birçok seyahate katıldı.[1]

1870 yılında İstanbul’a dönüp Kurtuluş Rum Mektebi’nde Fransızca dersleri vermeye başladı. Okulda tanıştığı "Iuliya" adlı hanımla evlendi.[1] Galata Yenicami caddesindeki Zincirli Han’da matbaa kurup yayımcılığa başladı. Fransızca “Diogène” ve Rumca “Momos” adında birer mizah dergisi çıkardıktan sonra Türkçe "Diyojen"i yayımlamaya başladı (24 Kasım 1870). Bu üç derginin yazarları ile makale ve fıkraları aynı idi.[2] Osmanlılığa son derece bağlı olan Teodor Kasap, o yıllarda Rum ve Yunanlarla diğer azınlıkların ayrılıkçı hareketleri ve Osmanlı düşmanlıklarına karşı şiddetle mücadele etti.[2]

Diyojen, Osmanlı basın tarihinde Türkçe olarak çıkarılan mizah dergilerinin dördüncüsü idi ancak birkaç ay önce çıkmaya başlayan diğer yayınlar (Terakkî Mizah, Asır Eğlence, Terakkî Küçük Mizah) gündelik gazetelerin paralı ilâveleri idi ve siyasi içerikli değillerdi.[2] Diyojen ise Osmanlı basın tarihinin Türkçe yayımlanan ilk siyasi içerikli dergisi oldu. Âli Bey, Recaizade Ekrem ve Namık Kemal’in yazılarıyla gazete, dönemin ilgiyle izlenen muhalefet organlarından biri oldu. Teodor Kasap, Fransa’da edindiği mizah kültürü ve gazetecilik tecrübesiyle, çevresine maaşlı olarak topladığı o yılların en kuvvetli kalemleri sayesinde Diyojen’in devrin en yüksek tirajına ulaşmasını sağlamıştı.[2] Yayımlanan makale ve fıkralarının hemen hepsi, memleketin siyasî ve sosyal hayatı hakkında mizahî üslûpta eleştirilerdi.

1871’de Alexandre Dumas’nın Monte Cristo Kontu romanını çevirmeye başladı. Otuz kadar kişinin yardımıyla üç yılda tamamlanan bu çeviri, büyük bir okur kitlesi buldu; çünkü Türk okurunun tanıdığı ilk Batılı roman örneği idi.[3]

Daha önce Hükümet tarafından dört defa geçici olarak kapatılan Diyojen’in imtiyazı, 183. sayısında Rus Çarı ve Mısır Hidivi ağzından yazılan mizahî mektuplardan dolayı iptal edildi ve yayımı durduruldu.[4] Teodor Kasap bunun üzerine Çıngıraklı Tatar, o da kapatılınca Hayal ve İstikbal adlı mizah gazetelerini çıkardı. Ayrıca “Zvınçatiy glumço” (Zilli Avanak) (1873); “Şutos” (Şakacı) (1873-1874), “Kosturka” (Paslı Bıçak, 1874) adlı Bulgarca mizah gazetelerinin de sahibi idi.[1]

II. Abdülhamid döneminde 1877'de yasaklanmadan önce- Hayal Dergisi'nde (Sayı: 319, 8 Şubat 1292 (20 Şubat 1877)) yayınlanan ve basında ifade özgürlüğünü hicveden Teodor Kasap'ın mahkumiyetine neden olan mizahi karikatür (İngilizce versiyonu- Orjinal alt yazıları Osmanlı Türkçesi'dir.). Burada elleri ayakları zincirlenen Karagöz; "Nedir bu hal ya Karagöz?" diye soran Hacivat'a "Kanun dairesinde serbesti" yanıtını vermektedir. Yine bu karikatürden 5 ay sonra Hayal Mizah Dergisi; Çaylak Mizah Dergisi ile birlikte yasaklanacaktır, 2.Meşrutiyet'e kadar Osmanlı topraklarının içinde tek bir mizah dergisi bile çıkmamış, çıkarılmasına da 2.Abdülhamid'çe izin verilmemiştir. Mizah dergileri kaçak olarak ülkeye yurtdışından sokulmuştur.[5].

Teodor Kasap, Diyojen ve Hayal gazetelerinde tiyatro üzerine de yazılar yazdı. Güllü Agop’un sahnelediği oyunları Fransız ahlak ve anlayışını yansıtması, kötü çevrilmiş olması ve oyuncuların telaffuz bozuklukları nedeniyle eleştirdi.[1] Orta oyunu geleneği türünde yerli eserler yazılmasını savundu ve İşkilli Memo (1874), Pinti Hamit (1875) adlı eserleri Moliere oyunlarından, Para Mesleği (1875) oyununu ise Alexandre Dumas'ın bir oyunundan uyarladı. Bir rivayete göre, Moliere’in Cimri eserinden uyarladığı oyuna Pinti Hamit adını vermesinden ötürü Abdülhamid, şehzadeliği döneminde kendisine kinlenmiştir.[6]

Hayal beş defa kapatıldı ve değişik sayılarında imtiyaz sahibi değiştirildi.[1] Elleri zincirle bağlı Karagöz’ün “Kanun dairesinde serbestî” alt yazılı karikatürü nedeniyle II. Abdülhamid'in iradesiyle hakkında dava açıldı. Mart 1877’de üç yıl hapse mahkûm edildi. Türkçe konuştuğu halde yazı yazamayan Teodor Kasap, yazı yazmayı hapishanede öğrendi.[1] Kefaletle tahliye edilmesinden sonra tekrar tutuklanmaktan korkup bir gemiyle Fransa’ya kaçtı. Paris’te yazdığı Lettres à S. E. Said Pacha adlı kitapta Sultan Abdülhamid’i ve devlet yönetim sistemini ağır bir dille eleştirdi. Paris, Cenevre, Napoli ve Londra arasında sürekli dolaştı. Ali Şefkati ile birlikte 1879-1881 yılları arasında İstikbal adlı gazeteyi yeniden çıkardı. Ebüzziya Tevfik Bey’in II. Abdülhamid’e yazdığı bir yazı sonucu affa uğradı ve 1881’de İstanbul’a döndü.[5]

“Kitâbî-i Hazret-i Şehriyârî” (Mabeyn kütüphanecisi) olarak saray kütüphanesine alındı; hayatının sonuna kadar bu görevde kaldı. Sultan için polisiye romanlar çevirdi. Monte Kristo tarzında Sarı Yûsuf’u yazdı. 5 Haziran 1897'de İstanbul'da hayatını kaybetti.[7]

Eserleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Telif Eserler

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • La question des réformes et des garanties (İstanul, 1876).
  • Lettres à S. E. Said Pacha (Paris, 1877).
  • Sarı Yûsuf (Haydut Yûsuf).

Adapte ve Çevirileri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Monte Kristo; Alexandre Dumas'ın “Le comte de Monte Cristo” adlı romanının çevirisi
  • Pinti Hamid; Molière’in "L’Avare" (1668) adlı komedisinden adapte
  • İşkilli Memo; Molière’in "Sganarelle ou le Cocu imaginaire" (1660) adlı bir perdelik manzum oyunundan adapte
  • Para Meselesi; Alexandre Dumas'ın "Fils’in La Question d’argent" (1857) adlı komedisinin çevirisi

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d e f g h Turgut, Kurt (2011). "Teodor Kasap" (PDF). Türk Diyanet Vakfı. s. Cilt 40 473-475. 24 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2015. 
  2. ^ a b c d Ziyad, Ebuzziya (1994). "Diyojen" (PDF). Türk Diyanet Vakfı. s. Cilt 9 479-480. 24 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2015. 
  3. ^ Er, Ayten (1995). "Türk Yazınında Batı Tekniğiyle Yazılmış İlk Roman: Hasan Mellah (Denizci Hasan". Atatürk Üniversitesi. 24 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2015. 
  4. ^ Erdoğan, Mehemt (Güz 2014). "Milli Mücadele Döneminde Bir Mizah Dergisi:Âyine" (PDF). Alko Djital Baskı Merkezi. s. 169-177. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2015. 
  5. ^ a b Topuz, Hıfzı (1978), 100 soruda Türk Basın Tarihi, Gerçek Kitabevi, ss. 51,58-73 
  6. ^ Necip Fazıl Kısakürek, Ulu Hakan:II. Abdülamid Han, Büyük Doğu Yayınları
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Teodor_Kasap&oldid=33815366" sayfasından alınmıştır