Veri kayıt ortamı

Veri kayıt ortamı, verilerin üzerine kaydedilip saklandığı ortamların genel adı.

Veri kayıt ortamları veya veri taşıyıcılar

dar anlamıyla

1. elektronik aygıtlar aracılığıyla okunan ve/veya kaydedilen müzik, ses, film gibi eğlence amaçlı kayıtlar için ve
2. bilgisayarlar veya çevresel birimler aracılığıyla okunup yazılabilen her türlü bilgi için

veri kaydı amacıyla kullanılan kayıt ortamları ya da veri taşıyıcılardır.

Veri kayıt ortamları

• Elektronik aygıtlar ile okunup yazılabilen veri kayıt ortamları
  • Elektronik aygıtlarla okunup yazılabilen veri taşıyıcısı ya da depolayıcısı
  • Elektronik aygıtların içinde bulunan ve veri kaydedilebilen elektronik parçalar (RAM, EPROM vb.)
• Diğer veri kayıt ortamları
  • Yazılı ve basılı ortam(Kitap, Gazete, Kağıt, Cam, Deri, Parşömen, ...)
  • Görsel ortamlar (Tual, Halı, Mikrofilm, Fotoğraf, ...)
  • Ses ortamları (Plak, Kaset)

Kayıt biçimi

• Verilerin bir dil ya da data olarak kodlanmasını sağlayan yazılar aracılığıyla
• Görüntü ya da kurgu biçiminde kaydedilmiş resimler aracılığıyla
  • analog: Fotoğraf, Resim (Tual, Çizim)
  • digital: Bitmap, digital Fotoğraf
• elektronik olarak okunabilir kodlamalar (analog veya digital)

Veri, verinin kaydedilebileceği bir materyalin üzerine insanlar tarafından elle kaydedilir. Kaydedilen bilgi herhangi bir teknik araç olmaksızın tekrar okunabilir. Veriyi kaydetmek için kullanılan bir bıçak ya da çivi benzeri bir alet dışında teknik bir araç kullanılmaz. Verinin işaretler, yazılar ve resimler biçiminde kaydedildiği ortamlar genellikle dayanıklı ortamlardır.

• Malzeme ve ortamlar
  • Kağıt (Yaprak, Kitap)
  • Folyo (İng. Transparency)
  • Çetele (İng. Tally stick)
  • Papirus ve Perşömen rulolar
  • Kil, Taş, Tahta ve Balmumu tabletler
  • Tekstil ürünleri (Resimler, Quipu düğümleri)

En ünlü tarihsel örnekler Sümer tabletleri, Bayeux işlemesi, Mağara resimleri ve Quipu düğümleridir.

Direkt olarak duyu organlarıyla (örneğin gözle veya elle) kaydedilip okunamayan her türlü veri kaydı ve kayıt ortamları teknik veri depolamadır. Bilgileri okumak ya da kaydetmek için teknik araçlara ihtiyaç duyulur.

Işığın hassas bir yüzeye bir takım kimyasal işlemler aracılığıyla kaydedilmesi işlemidir.

Mikrofilm üzerine yapılan veri depolama bugün dahi en güvenilir depolama yöntemi kabul edilir. Okuma araçları ve kayıt ortamlarının dayanıklılığı sorunu dışında sadece bir görüntü büyütme aracı okuma için yeteridir.

• Film (fotoğrafçılık)
• Fotoğraf kağıdı
• Mikrofilm
• Foto emülsiyon

Mekanik depolamada veriler mekanik bir yöntemle, örneğin taşıyıcıda fiziksel olarak çukurluklar ya da yükseklikler yaratarak, veri taşıyıcıya depolanırlar. İşlenmiş olan taşıyıcı sadece okunabilir. Örneğin, bir baskı işleminden geçen bir CD-ROM'un üzerine bir araç yardımıyla kazınır. Elektronik kayıt ortamları bilginin tutulma biçimine göre sınıflandırılabilir.

• Mekanik okuma işlemi
  • Analog ortamlar
    • Fonograf silindir (Gramafon silindiri)
    • Plak
    • Taş plak
  • Digital ortamlar
    • Delikli kart
    • Delikli bant
• Optik okuma işlemi (Lazer)
  • Digital veya Analog
    • Laserdisc
    • CD-ROM
    • DVD-ROM
    • Blu-ray Disc
    • HD DVD

Bilginin elektronik yapı elemanları temelli malzemelerin üzerine kaydedilmesi. Günümüzde elektronik kayıt pratik olarak Silisyum üzerine yerleştirilmiş olan entegre devreler aracılığıyla yapılır.

• Geçici bellek: Elektrik akımı kesildiğinde ya da yenilenmediğinde, bilgiler silinir.
• Kalıcı bellek: Bir defa kaydedilen ya da ortama gömülen bilgi bir daha değiştirilemez.
• Yarı kalıcı bellek: Kaydedilen bilgi, sonradan değiştirilebilir.

Elektronik kayıt ortamlarını okuyabilmek için teknik araçlar kullanılması gereklidir. Kayıt biçimlerine göre

• Geçici bellek
  • DRAM, Dinamik RAM ya da dinamik rastgele erişimli bellek (dynamic random access memory)
  • SRAM statik rastgele erişimli bellek (static random access memory)
• Kalıcı bellek
  • ROM Salt Okunur bellek (read only memory)
  • PROM programlanabilir sadece okunabilir bellek (programmable read only memory)
• Yarı kalıcı bellek
  • EPROM Silinip Programlanabilir Salt Okunur Bellek (erasable programmable read only memory)
  • EEPROM (electrically erasable programable read only memory)
  • Flaş bellek (USB-Stick)
  • FRAM Ferroelektrik rastgele erişimli bellek (Ferroelectric Random Access Memory)^[1]
  • MRAM Manyeto dirençli rastgele erişimli bellek (Magnetoresistive Random Access Memory)^[2]
  • Faz değişimli bellek Faz değişimli bellek^[3]

Ayrıca bakınız: Sanal bellek

Son kullanıcı elekronik bellekleri genellikle yalnız başına bir kayıt ortamı olarak değil, başka elektronik parçalarla kombine edilmiş olarak alır. Örneğin DRAM bellekleri bilgisayar ya da çevre aygıtlarının içine yerleştirilmiş bellek yuvalarına yerleştirilmiştir ve bu aygıtların ana bellekleri olarak kullanılır. Özellikle multi media dosyalarının kayıtlarında tercih edilen Flash bellekler ise küçük paketlerin için yerleştirilir ve bir kontrol devresi aracılığıyla çeşitli elektronik aletler tarafından veri kayıt ortamı olarak kullanılabilir.

Elektronik bellekler kullanım biçimine göre şöyle gruplanabilirler

• Bellek kartı
• Flaş bellek
• USB Stick
• SSD

Verilerin manyetiye edilebilen malzemeler üzerine manyetik biçimde kaydedilmesidir. Bunun için kâğıt, karton, bant, plak gibi malzemeler kullanılabilir. Manyetik ortamlara (manyetik çekirdek bellek dışındakilere) bir okuma/yazma kafası aracılığıyla okunup yazılabilir. Manyetik kayıt ortamları hareketli bir kafa aracılığıyla dönen plakaların okunması ya da sabit bir kafa ile dönmeyen manyetik ortamların okunması şeklinde bir sınıflandırma yapılabilir. Bunun dışında bir ayrım kriteri kaydın yapıldığı ortamın analog, digital ya da her ikisi birden olması temelinde yapılabilir.

• Manyeto-elektronik
  • Digital ortamlar
    • Manyetik Çekirdek Bellek
• Dönmeyen kayıt ortamları
  • Digital ortamlar
    • Manyetik bant, (örneğin DLT, Digital Audio Tape ve Ses Bandı (Alm. Tonband)
    • Manyetik kart
    • Manyetik şerit
    • Kaset (Commodore Dataset)
    • Manyetik kabarcık bellek (İng. Bubble memory)
  • Analog ortamlar
    • Tonband (Kaset)
    • Videoband (VHS)

• dönen kayıt ortamları
  • Digital ortamlar
    • Davul bellek (Ing Drum memory)
    • Sabit disk (hard disk)
    • Disket (floppy disk)
    • Taşınabilir disk örneğin Iomega Zip sürücüsü

Verileri okuyup yazmak için Laser ışını kullanılır. Optik kayıtta kayıt ortamının yansıtma ve eğilip bükülme özelliklerinden yararlanılır. Örneğin CD'lerde, kullanılan malzemenin yansıtma özelliğinden, holografik kayıtlarda ise malzemenin ışığı eğme özelliğinden yararlanılır. Kayıt biçimi digitaldir.

• Laserdisc
• PD (Phase-change Dual)
• CD, Alt biçimleri: Audio-CD, CD-ROM, CD-R, CD-RW, SVCD, Video-CD, MVCD
• DVD, Alt biçimleri: DVD-Video, DVD-Audio, DVD-ROM, DVD-RAM, DVD±R, DVD±RW
• DVD-Takipçileri: BD, HD DVD, UDO
• Holografischer Speicher, Formate: HVD (Alm. Holografischer Speicher)
• Dönmeyen kayıt ortamları
  • Optik teyp (Optical tape)
  • Tesa filmi

Manyeto-Optik kayıt, bazı materyallerin belli bir sıcaklığın üzerinde (Curie noktası) manyetik davranış göstermeleri özelliğinden yararlanılarak geliştirilmiştir. Örneğin üzerine kayıt yapabilmek için kullanılan materyal (genellikle laser yardımı ile) belli bir sıcaklığa kadar ısıtılır ve manyetik ortamlarda olduğu gibi yazım yapılır. Materyal soğuduğunda üzerine yapılan kayıt korunmuş olur. Bu sıcaklığın altında materyal manyetize edilemez. Kaydedilen veri yine genellikle lazer yardımı ile okunur (bunun için Magneto-optic Kerr etkisinden yararlanılır). Bu kayıt ortamlarında veri okuma sırasında sadece optik özellikler kullanılmasına karşın veri kaydı sırasında hem manyetizma hem optik kullanıldığı için bu ortamlara Manyeto-Optik denilir.

Şu örneklere bakılabilir.

• MiniDisc
• MO-Disk (Magneto-optical drive)

• Delay line bellek (Delay line memory)
• Deinococcus radiodurans

• Holografik Veri Depolama