Zaragoza
| Zaragoza | |
|---|---|
Belediye | |
 | |
 Bayrak  Arma | |
  Zaragoza Zaragoza'nın İspanya'daki konumu | |
| Ülke |  İspanya |
| Özerk topluluk |  Aragon Özerk Bölgesi |
| İl | .svg){kind=small} Zaragoza ili |
| İlçe | Zaragoza |
| Alt idari birimler | Liste
|
| İdare | |
| • "Alcalde" | Jorge Azcón (PP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 1062.64 km² |
| Rakım | 199 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 666.880 |
| • Yoğunluk | oto/km² |
| Zaman dilimi | UTC+01.00 (OAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+02.00 (OAYS) |
| Posta kodu | 50001 - 50018 |
| Alan kodu | 34 (İspanya) + 976 |
Resmî site www.zaragoza.es | |
Zaragoza (eskiden; Latince: Caesaraugusta; İngilizce: Saragossa), Aragon Özerk Bölgesi'nin başkenti ve Zaragoza ili'nin merkezidir.
Zaragoza Ebro Nehri ve onunla birleşen "Huevra Çayı" ve "Gallego Çayı" nun geniş vadisinde ve bu vadi bölgesinin hemen hemen ortasında kurulmuştur. Bu vadi arazisi Los Monegros adı verilen çöl tarzından, yeşil meralar, sık ormanlar ve yüksek tepeler ve dağlar gibi çok değişik arazi tarzı gösterir.
Zaragoza'nın en ünlü binaları Arap yapısı olan "Aljaferia Sarayı", "Catedral del Salvador" yahut "La Seo Katedrali" ve "Basílica de Nuestra Señora de El Pilar" yahut "Basilica del Pilar" Bazilikası ile şehirdeki bulunan birkaç diğer binalar, Arap ve Hristiyan mimarı stilleri karışımından ortaya çıkartılan Aragon tipi "Müdejar Mimarı Stili"'nin en güzel örnekleri olduğu kabul edilmektedir. Bu binalar İspanya için UNESCO Dünya Mirası listesi listesine konulmuşlardır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk dönemler
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik "İberler"in bir kabilesi olan "Sedatanı"'nın günümüzdeki Zaragoza mevkiinde "Salduie" adlı bir köyde oldukları bildirilir. Antik Romalı kaynakları bu yerleşkeyi "Salduba" olarak anmıştırlar. Augustus "Kantabriya Savaşı" sonunda ordusunda bulunan askerlere bir mükafat olarak bu yerleşkeyi koloni yapmalarını finanse etmiş ve bu yeni Romalı kolonisine kendi adına atıfla Caesaraugusta adi verilmiştir. Bu koloninin tam ne tarihte kurulduğu belirli değilse de bu tarihin MÖ. 25 ile M.12 arasında bir yılda olduğu kabl edilmektedir. Roma İmparatorluğu'nun devam ettiği yüzyıllarda bu Roma şehri olağanüstü olaylarla karşılaşmadığı için belgelerde görülmemektedir. 5. yy. da batı Roma barbar kavimler göçleriyle karşılaştığı zaman Caesaraugusta İspanya'ya göç eden "Visigotlar"'ın eline geçti.
Arap Sarakusta
[değiştir | kaynağı değiştir]Emeviler devrinde, "Caesaraugusta" olarak biline şehre Arapça telaffuz ile "Sarakusta" dediler. Sarakusta, Araplar'ın Pireneler'i doğudan geçmeleri için bir üs oldu. Kurtuba Emirliği hakimiyetindeki Srakusta, Kuzey İspanya'da Müslüman hakimiyetindeki en büyük şehir hüviyetini aldı.
777'de Frankların Kralı Şarlman Pireneler'in kuzeyinde de bulunan ve daima isyan eden Baskları tamamen bastırmak için İspanya'ya girerek Sarakusta şehrini eline geçirmek için şehri kuşattı. Fakat sert savunma ve Basklar'ın Franklar'ın gerisinde devamlı baskınları dolayısıyla bundan vazgeçerek Pireneler'in kuzeyine geri çekilmek zorunda kaldı. Avrupa edebiyatının ilk edebi eserlerinden biri olan "La Chanson de Roland" bu geri çekilmedeki zorlukları konu alır.
Zaragoza Taifa Emirliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Sarakusta, 1018-1116 yılları arasında Sarakusta Taifa Emirliği'nin başkenti oldu.
Endülüs kaynaklarında Sarakusta'dan, Romalılar’dan kalma surları ile evlerin o yörede bol bulunan kireç taşından yapılması ve evlerin beyaz kireç boyası ile badana edilmesi nedeniyle "Medînet-ül beyzâ" (beyaz şehir) olarak bahsedilmektedir.
Son Sarakusta Emiri Abdülmelik İmâd el Devle, Sarakusta'dan çekildikten sonra askerleri ile Hristiyan Aragon Kralı I. Alfonso Savaşçı'nın emrine girdi.
Aragon va İspanya krallıklar dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]1118'de Aragon kralı I. Alfonso Savaşçı Zaragoza'yı Murabitler'den alıp eline geçirdi ve bu şehri Aragon Krallığı başkenti yaptı. Fakat I. Alfonso 1134'te çocuksuz ölünce krallık karıştı. Zaragoza "Leon ve Kastilya Kralı" VII. Alfonso tarafından zapt edildi. Bu kral Zaragoza'yı 1137'de terk etti; ama şehrin hakimiyeti Kastilya'ya bağlı olan Barselona Kontu olan IV. Ramon Berenguer eline geçti.
İspanya Engizisyonu döneminde Zaragoza iki çok gizemli ölüme sahne oldu. Bunlar Dominquite del Val adlı Bazilika korosunda şarkı söyleyen bir genç çocuk ve Pedro de Arbues adlı bir engizisyon sistemi görevlisi idi. Özellikle bu ismi taşıyan bir genç çocuğun nasıl ve kim tarafından öldürüldüğü ve hatta böyle bir kişinin yaşayıp yaşamadığı hala tartışılmaktadır. Fakat "kıskanç bir Yahudi" tarafından "katil" edildiği rivayetleri koyu Katolikler tarafından şehirde yüzyıllarda yaşamış olan Yahudilere hücum etmeye bir fırsat olarak kabul edildiği gerçektir. Bütün Yahudileri genç Hristiyan çocuk düşmanı olmakla itham ederek şehirdeki tüm Yahudilere (yüzyıllar sonra "pogrom" olarak adlandıracak) antisemitik hücumlar başladı. Pek çok Yahudi öldürüldü; çok sayıda Yahudi Zaragoza'dan kaçtı ve kalanlar da din değiştirip Katolik olmaya zorlanıp Zaragoza'da "Yahudi Sorunu" güya çözülmüş oldu.[1]
Zaragoza Napolyon'un İspanya istilasına karşı yapılan Yarımada Savaşı (1807-1814) sırasında iki defa kuşatmaya uğradı. "Birinci Zaragoza Kuşatması" Haziran-Ağustos 1808'de oldu. "İkinci Zaragoza Kuşatması" ise Aralık 1808'den Şubat 1809'a kadar sürdü. Bu kuşatma Fransız ordularının ilerleyişini durdurmakla beraber, Şubat'ta şehir teslim olduğu zaman şehir savunucuları 60.000 kadar ölü zayiat vermişlerdi ve Zaragoza tamamıyla harabeye dönmüştü.[2]
Modern çağlar
[değiştir | kaynağı değiştir]19. ve 20.yy başlarında ta "İspanya İç Savaşı" başlayana kadar İspanya'da kırsal köy ekonomisi büyük bir çekilme gösterdi. Buna karşılık sanayi geliştiren şehirler, özellikle Zaragoza şehri, hızla iktisadi gelişme gösterdi. İspanya Iç Savaşı;ndan sonra II. Dünya Savaşı'nda "tarafsız" İspanya ve harpten sonra General Franko'nun muhafazakâr tutumuna rağmen Zaragoza gittikçe hızlanarak büyümeye devam etti. Aragon bölgesi ve Zaragoza, hızla sanayileşen İspanyol ekonomik mucizesinin başını çeken bölge ve şehirlerden başta gelenlerden oldu.
20.yy üçüncü çeyreğinde Zaragoza bir seri felakete sahne oldu. 1979'de çıkan "Hotel Corona" yangınında en az 80 kişi öldü. Buna Bask ülkesinden gelen ayrımcı Bask milliyetçilerinin sebep olduğu iddia edilmekle beraber resmen bunun bir kaza olduğu kabul edilmiştir. Yine de bu yangını kimin ne için çıkardığı bilinmediği iddia edilmektedir. 1987'de Basklı ayrımcı milliyetçiler Zaragoza askeri kışlasında bomba patlatıp içlerinde çocuklar da bulunan 11 kişinin ölmesine neden oldular. Bu küstah hücumu protesto olarak 250.000'den daha fazla sayıda İspanyol şehirde yürüyüşler yaptılar.
Coğrafi konum
[değiştir | kaynağı değiştir]Zaragoza'in coğrafi koordinatları 42°51′K, 2°41′B olur. Şehrin önemli Aragon Bölgesi ve İspanya şehirlerinden uzaklıkları şunlardır:Alicante: 512 km; Barselona: 296 km; Bilbao: 303 km; A Coruña: 802 km; Madrid: 324 km; Pamplona: 179 km; Sevilla: 853 km; Valensiya: 325 km; Valladolid: 441 km; Huesca: 71 km; Teruel: 175 km
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir] Zaragoza iklimi  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 20,6 | 25,5 | 28,3 | 32,4 | 36,5 | 41,0 | 44,5 | 42,8 | 39,2 | 32,0 | 28,4 | 22,0 | 44,5 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 10,5 | 13,1 | 17,3 | 19,6 | 24,1 | 29,3 | 32,4 | 31,7 | 27,1 | 21,4 | 14,8 | 10,8 | 21,0 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 6,6 | 8,2 | 11,6 | 13,8 | 18,0 | 22,6 | 25,3 | 25,0 | 21,2 | 16,2 | 10,6 | 7,0 | 15,5 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 2,7 | 3,3 | 5,8 | 7,9 | 11,8 | 15,8 | 18,3 | 18,3 | 15,2 | 11,0 | 6,3 | 3,2 | 10,0 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −10,4 | −11,4 | −6,3 | −2,4 | 0,5 | 1,6 | 8,0 | 8,4 | 4,8 | 0,6 | −5,6 | −9,5 | −11,4 |
| Ortalama yağış (mm) | 21,0 | 21,5 | 19,1 | 39,3 | 43,7 | 26,4 | 17,3 | 16,6 | 29,5 | 36,4 | 29,8 | 21,4 | 322 |
| Kaynak: İspanyol Devlet Meteoroloji Enstitüsü[3] | |||||||||||||
Demografi
[değiştir | kaynağı değiştir]Zaragoza belediye sınırları içinde nüfus (2010 tahmini) itibarıyla 701.090 kişi olup nüfus yoğunluğu 659,8 kişi/km² olur.[4] Böylelikle Zaragoza, nüfus itibarıyla İspanya'da şehir sıralamasında 5. sırayı alır. Fakat şehrin etrafında belediye sınırları dışında şehir varoşları bulunur ve bunlarla bir büyük metropoliten Zaragoza oluşur. Metropoliten Zaragoza'nın nüfusu (2006 tahmini ile) 783.763 kişidir.
Zaragoza belediye sınırları içinde nüfusun gelişmesi şu gösterimde izlenebilir:
1.000 Kişi
- Kaynak: INE - Instituto Nacional de Estadística, İspanya
Şehir idare bölgeleri ve semtleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Temmuz 2005'ten itibaren Zaragoza belediye idaresi yerel idareyi halka indirmek amacıyla şehir yerel idaresi için 15 bölge (distirito) kurmuştur.[5] Bunlar ve bunların altında bulunan semt ve köyler şöyledir:
- Bölge 1: Centro
- Bölge 2: Casco Histórico: San Pablo, El Gancho, La Magdalena, San Miguel, Tenerías, San Agustín
- Bölge 3: Delicias: La Bombarda, La Bozada, Delicias, Monsalud, Parque Roma
- Bölge 4: Universidad: Romareda, Ciudad Jardín, Casablanca, Rosales del Canal, Montecanal, Valdespartera, Arcosur
- Bölge 5: San José
- Bölge 6: Las Fuentes
- Bölge 7: La Almozara
- Bölge 8: Oliver-Valdefierro: Valdefierro, Oliver
- Bölge 9: Torrero: Torrero, La Paz, Venecia, San Antonio
- Bölge 10: Actur-Rey Fernando
- Bölge 11: El Rabal: Arrabal, Cogullada, Jesús, La Jota, Picarral, Vadorrey, Zalfonada
- Bölge 12: Casablanca
- Bölge 13: Santa Isabel
- Bölge 14: Miralbueno
- Bölge 15: Kırsal: Alfocea, Casetas, Garrapinillos, Juslibol, La Cartuja Baja, Montañana, Monzalbarba, Movera, Peñaflor, San Gregorio, San Juan de Mozarrifar, Torrecilla de Valmadrid, Venta del Olivar, Villarrapa
Etkinlikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Zaragoza etkinlikleri ile de çok popüler olmuştur. Her yıl 12 Ekim'de yapılan "Pilar'lı Bakire Meryem" adına yapılan "Fiesta el Pilar" şenliği İspanya'nın her tarafından katılıcı bulmaktadır. Bu festival ayın 12'inden önceki ilk hafta sonu başlayıp ertesi Pazar bittiği için tahminen 10 gün kadar sürmektedir. Bu festival etkinliklerinden biri olan "Çiçek Sunma" resmigeçidine 2009'da 400 kadar grup ve 450.00 kişi iştirak ettiği ve bu geçidin 8 saatten uzun sürdüğü bildirilmektedir. Bundan başka "Meyve Sunma" geçidi ve "Rosario de Krital" adlı camdan yapılma içi aydınlatılmış dini heykel taşıyan 30 kadar vasıtadan oluşan dinsel resmi geçitler vardır. Bunların yanında özel kıyafetler giyinmiş "devler" ve "cabezudos" adı verilen 9 karakter çocukları eğlendirir; daha yaşlılar için geçici lunaparklar kurulur; bira festivalleri yapılır. Şehirde bulunan iki tane birinci kategori boğa güreşi arenası da dolup taşar.
Kardeş şehirler
[değiştir | kaynağı değiştir]Zaragoza'nın şu kardeş şehirleri bulunmaktadır:
Pau, Fransa
Üsküp, Kuzey Makedonya[6]- Biarritz, Fransa
Móstoles, İspanya
Beytüllahim, Filistin[7][8][9]
León, Nikaragua, Nikaragua
La Plata, Arjantin
Zaragoza, Chimaltenango, Guatemala
Tijuana, Meksika
Ponce, Porto Riko, Amerika Birleşik Devletleri
Coimbra, Portekiz[10]
Zamboanga City, Filipinler
Kyoto, Japonya
Tiran, Arnavutluk, Arnavutluk[11][12]
La Paz, Bolivya
Cúcuta, Colombia- Toulouse, Fransa
Barnaul, Rusya
Dalian, Liaoning, Çin- Yulin, Guangxi, Çin
Mdina, Malta- Córdoba, Arjantin), Arjantin
Resimler
[değiştir | kaynağı değiştir]
-
Zaragoza - "Catedral del Salvador" yahut "La Seo Katedrali" geceleyin -
Zaragoza - "Basılıca del Pilar" ve Ebro Nehri -
Zaragoza - "Basilica del Pilar" -
Zaragoza - Aljaferia Sarayı geceleyin -
Zaragoza - Katedral Meydanı'nda Katedral ve Lonca binası -
Zaragoza - Cesaraugusta Roma şehri anfitiyatrosu -
Zaragoza - Roma surları kalıntıları -
Zaragoza - 2008 Expo Sergisinde "Torre del agua" -
Zaragoza - 2008 Expo'da Aragon Pavyonu -
Zaragoza - Magdalena Kulesi -
Zaragoza - Aljaferia Sarayı cephesi -
Zaragoza - Modern "Üçüncü Binyıl Köprüsü" -
Zaragoza - Ebro Nehri üzerinde yaya köprüsü -
Zargoza'lı heykelci Pablo Gargallo: El Profeta (1933) -
Zaragoza Tren Garı
.jpg)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Jewish Community of Zaragoza". Aragonguide.com. 7 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2011.
- ^ "Napoleon's Total War". Historynet.com. 6 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2011.
- ^ "Standard Climate Values. Zaragoza Aeropuerto". 2015-07-07 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2019.
- ^ "Zaragoza supera los 700.000 habitantes". Heraldo.es. 1 Ocak 2006. 30 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2011.
- ^ Cf. Reglamento de órganos territoriales y de participación ciudadana de Zaragoza 1 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ "Official portal of City of Skopje - Skopje Sister Cities". © 2006-2009 City of Skopje. 30 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2009.
|yayımcı=dış bağlantı (yardım) - ^ "Bethlehem Municipality::". www.bethlehem-city.org. 13 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2009.
- ^ "Twinning with Palestine". © 1998-2008 The Britain - Palestine Twinning Network. 28 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2008.
- ^ The City of Bethlehem has signed a twinning agreements with the following cities 28 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Beytüllahim Belediyesi.
- ^ "Acordos de Geminação" (Portekizce). © 2009 Câmara Municipal de Coimbra - Praça 8 de Maio - 3000-300 Coimbra. 17 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2009.
|yayımcı=dış bağlantı (yardım) - ^ "Twinning Cities: International Relations" (PDF). Municipality of Tirana. www.tirana.gov.al. 24 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2009.
- ^ Twinning Cities: International Relations. Municipality of Tirana. www.tirana.gov.al. Retrieved on 2008-01-25.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Zaragoza Belediyesi Resmi İnternet Sitesi11 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| 1 000 000 + şehirler | |
|---|---|
| 500 000 + şehirler | |
| 300 000 + şehirler | |
| 150 000 + şehirler | Albacete · Alcalá de Henares · Alcorcón · Almería · Badalona · Burgos · Cartagena · Castellón de la Plana · Elche · Fuenlabrada · Getafe · Gijón · Granada · Jerez de la Frontera · A Coruña · Leganés · Hospitalet de Llobregat · Logroño · Móstoles · Oviedo · Pamplona · Sabadell · San Sebastián · Salamanca · Santa Cruz de Tenerife · Santander · Terrassa · Vigo · Vitoria-Gasteiz |
