Chalandamarz

Der Chalandamarz isch e tradizionelle Bruuch, wo me i teil bündnerromanische und iteliänischsproochige Gägende vom Bünderland könnt.

Dr Bruuch stoot uf dr Lischte vom Läbige Kulturguet vo dr Schwiiz.

Syn Name isch romanisch; me bruucht je nach Dialäkt au d Variante Calondamarsa oder Calentmarz und no anderi Forme. S Wort maanet a die uralti röömischi Wurzle; dr Bruuch isch all Joor am 1. März oder am ene Tag noch bi däm, und der Wortteil calanda chunt vom latynische kalendae, was der Afangstag vom ene Monet bedütet.^[1]

Dr Bruuch chunt hüt no im Engadin, im Münstertal, im Oberhalbstein, im Albulatal, im Puschlav, im Bergell und im Misox vor.

D Schuelchind, eigentlich bsunders d Buebe, lauffe dur d Döörffer und mache mit grosse Plumpe, Chueglogge, Schällen oder Trychle und mit Geisslechlöpfe Läärm und singe drzue. Mit all dene Grüüsch wott me dr Winter vrjaage. Zum Dank drfüür schänke d Lüüt i de Hüüser de Chind öppis Zässe, gäärn öppis Süesses so wie d Cheschtele mit Niidle, oder au Gält. Es git i de Döörffer verschideni Forme vom Bruuch. A teilnen Oort vrbrönnt men e Figuur us Schtrou, wo füre Winter stoot. De cha dr Früelig choo.

D Engadiner Autoorin Selina Chönz (1910–2000) het im Chinderbuech Uorsin e Gschicht vom Chalandamarz vrzellt, uf dütsch isch es dr Schällenursli, und vom Mooler Alois Carigiet (1902–1985) sind d Bildli drzue, wo me wytume könnt. Anne 1964 und nomol im Joor 2015 isch die Gschicht im ene Film choo.^[2]

• Atlas der schweizerischen Volkskunde, Band II, Karten 189, 194, 196; Kommentarband II, S. 216, 252, 273 f.
• Dicziunari Rumantsch Grischun, Band III, Seiten 164–172.
• Vocabolario dei dialetti della Svizzera italiana, Band III, Seiten 236–238.

 Commons: Chalandamarz – Sammlig vo Multimediadateie

• Brauchtum Chalandamarz Beschriib uf graubuenden.ch abgruefen am 28. Februar 2020
• Schellenursli lebt – der Chalandamarz in Zuoz Mundartsändig uf «DRS 2 aktuell» vom 8. März 2008

1. ↑ Lueg bim Vocabolario dei dialetti della Svizzera italiana, Band III, S. 232 ff., Lemma Calend.
2. ↑ Geschichten aus Tschlin. Chalandamarz – das erfolgreichste Engadiner Exportgut Beschriib uf buntschlin.ch, abgrüeft am 28. Februar 2020