İkinci Nügədi

İkinci Nügədi
İkinci Nügədi kəndində yerləşən Çənlibel gölü
41°18′54″ şm. e. 48°35′09″ ş. u.
Ölkə	Azərbaycan
Tarixi və coğrafiyası
Mərkəzin hündürlüyü	523 m
Saat qurşağı	UTC+04:00
Əhalisi
Əhalisi	8.774 nəf. (2009)
Xəritəni göstər/gizlə İkinci Nügədi

İkinci Nügədi — Azərbaycan Respublikasının Quba rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Eyniadlı bələdiyyənin tərkibindədir^[1].

Kolxozlaşma dövrünə qədər vahid kənd olan Nügədi, idarəetmənin asanlaşdırılması üçün 1-ci və 2-ciyə bölünmüşdür. Hal-hazırda da 1-dən 5-ə qədər məhəllələr 1-ci Nügədi ərazisində 6-dan 9-a qədər məhəllələr 2-ci Nügədinin ərazisindədir. 2-ci Nügədinin məhəllələri 6-cı, 7-ci, 8-ci və 9-cu məhəllələrdir. Kəndin əsl adı Nügdi olmuş, daha sonradan Nügədi kimi səsləndirilmişdir. 1970–80-ci illərə qədər yaşlı adamlar bu kəndi Nügdi (1-ci və 2-ci Nügədilər birlikdə) adlandırmışlar. Kəndin əhalisinin əsasən Dərbənd yaxınlığındakı Nügdi kəndindən köçərək gəldiyi hesab edilir.

Yerli qocaların rəvayətlərinə görə, keçmişdə indiki kəndin ərazisində Quba sakinlərinin alma bağları var idi və nəticədə Nügədini əsasını qoymuşlar.  Nügədi adı tat dilindən "yeni kənd" deməkdir və ətraf kəndlərdə yaşayan tatdilli əhali tərəfindən verilmişdir.  Əvvəlcə Nügədi kəndi vahid bir bütöv təşkil edirdi.  Sonradan Nügədi, Birinci (Birinci) Nügədi və İkinci (İkinci) Nügədi[3][4]dən iki ayrı inzibati vahid təşkil edildi, hər iki kəndi Qaraçay çayı ayırır[5].^[2]

F. A. Şnitnikov "1832-ci il Quba əyalətinin təsviri"ndə  Nügədi haqqında yazır: “  Suyu bütün əyalətdə sağlamlıq üçün ən yaxşı hesab edilən Qaraçay çayında Nügədi, iqlimi Qubadan daha təravətlidir və böyük qarlı dağlardan təpələrlə qorunur, iqlim havada nəzərəçarpacaq dəyişikliklərə məruz qalmır. , buna görə də sakinlər arasında xəstəliklər daha az nəzərə çarpır”[6].

Nügədi uzun müddət bağçılıq rayonu kimi tanınır.  19-cu əsrə aid bir mənbə deyirdi: “Şəhərlilər[7] xüsusilə bağçılıqla məşhur olan böyük şəhərətrafı Nügədi kəndində çoxlu bağlar əldə etdilər”[8].

1831-ci ildə kollegial registrator Xotyanovski tərəfindən tərtib edilmiş “Quba vilayətinin kameral təsviri”nə əsasən, Taib bəy Hacı Çələbi oğluna məxsus Nyuqedi kəndində əhali əkinçilik və bostançılıqla məşğul olan sünni azərbaycanlılardan ibarət idi.  Kəndin Kəndxudası Hacıməd Tanrıverdi oğlu idi[9].

1857-ci il üçün Qafqaz təqvimində əhalisi azərbaycanlıların (mənbədə tatarların) yaşadığı Quba qəzasının Nügədi qəsəbəsinin adı çəkilir, danışıq dili azərbaycancadır və sünni məzhəbinə mənsub dindar müsəlmanlardır[10].

Kənd Qaraçayın sahilində, dağətəyi ərazidədir. Yaşayış məntəqəsi r-nun ərazisində nisbətən yeni salınan kəndlərdəndir. Nügədi tat dilində "yeni kənd" deməkdir. Oykonimin birinci komponenti fərqləndirici xüsusiyyətə malikdir.^[3]

3 məktəb, 2 məscid, 1 şadlıq sarayı var. Əhalinin bir çoxu dövlət işlərində çalışır. Əsasən müəllimlik sahəsində irəliləyiş güclüdür. Kənddə üç orta məktəb və bir məktəbəqədər təhsil müəssisəsi fəalliyyət göstərir.

İçməli su əsasən arteizan quyularından alınır. Hava qışda soyuq, nəm, rütubət yüksək, yayda sərin olur. Yaz və payız aylarında çoxlu yağışlar yağır.

2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kəndə 8774 nəfər əhali yaşayır.^[4]

• Rahim Mikayılov — II Qarabağ Müharibəsi şəhidi
• Cəlil Xeyrullayev — II Qarabağ Müharibəsi şəhidi
• Eynulla Lətifov — II Qarabağ Müharibəsi şəhidi
• Əfsan Salıyev — II Qarabağ müharibəsi şəhidi
• Zümrüd Məmmədova — Xalq artisti
• Məcnun Hacıbəyov — əməkdar artist
• Azad Nəbiyev — professor (1981)
• İlkin Məhərrəmov — polkovnik, Quru Qoşunlarının Mühəndis Şöbəsinin qurucusu, I Qarabağ müharibəsi iştirakçısı və II Qarabağ müharibəsi iştirakçısı.

İkinci Nügədi kəndi Qubanın ən qədim meyvəçilik ənənələri olan kəndlərindəndir. Əhali əsasən meyvəçilik (alma, armud, gaval, gilas və digər çəyirdəkli meyvələr, heyva, əzgil, qoz, fındıq) ilə məşğul olur.

İkinci əsas sahə turizmdir. Kənddə çoxlu səfalı bulaqlar, göllər var. Əsasən Bakı əhalisinin sevimli istirahət guşəsidir. Kənddə cınqıl karxanaları da mövcuddur. Bu karxanalar kəndin əsas su mənbəyi olan Qaraçayın yatağını dərinləşdirməklə minilliklərlə formalaşmış ekosistemə dağıdıcı zərbə vurmaqdadırlar. Bunun nəticəsi olaraq Quba rayonunun ən böyük torpaq ərazisinə malik bu kəndin təsərrüfatlarının qidalandığı suvarma sistemi də təhlükə altındadır. Yəqin ki, yaxın gələcəkdə kənd həm suvarma , həm də içməli su cəhətdən çox ciddi problemlərlə üzləşəcək. Az sayda iri və xırda buynuzlu mal-qara da saxlanılır. Şəxsi maldar təsərrüfatları yaradılıb.

Quba rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.