Mirvarid Dilbazi

Mirvarid Dilbazi
Doğum tarixi	19 avqust 1912(1912-08-19)
Doğum yeri	Musaköy, Qazax qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi	12 iyul 2001(2001-07-12) (89 yaşında)
Vəfat yeri	Bakı, Azərbaycan
Dəfn yeri	Yasamal qəbiristanlığı
Fəaliyyəti	yazıçı, şair
Fəaliyyət illəri	1927-ci ildən
Əsərlərinin dili	Azərbaycan dili
İstiqamət	romantizm
Janrlar	şeir, şeir
Üzvlüyü	Azərbaycan Yazıçılar Birliyi
Mükafatları
Mirvarid Dilbazi Vikimənbədə
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Mirvarid Paşa qızı Dilbazi (19 avqust 1912, Musaköy, Qazax qəzası – 12 iyul 2001, Bakı) — azərbaycanlı şairə, tərcüməçi, 1934-cü ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Azərbaycan SSR ilk xalq şairəsi (1979), Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı (1986). "Şərəf Nişanı" (iki dəfə), "Qırmızı Əmək Bayrağı" və "İstiqlal" (1997) ordenləri ilə təltif olunub.

XX yüzillik Azərbaycan şeirinin görkəmli yaradıcılarından biri — Xalq şairi Mirvarid Dilbazi 70 ildən artıq yaradıcılıq yolu keçmiş, lirikamızın rəngarəng və kamil nümunələrini yaratmışdır.^[1] Mirvarid Dilbazi 1912-ci il avqust ayının 19-da Qazax qəzasının Musaköy (indiki Xanlıqlar) kəndində anadan olmuşdur. APİ-nin dil və Ədəbiyyat-İctimayyət fakültəsində təhsil almışdır (1929). İnstitutu bitirdikdən sonra gənc şairə Quba Partiya Məktəbinə ədəbiyyat müəllimi təyin olunmuşdur. İki ildən sonra Bakıya qayıdan Mirvarid xanım Azərbaycan EA-nın Əlyazmaları fondunda şöbə müdiri (1934–1938), Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatında tərcüməçi (1938–1940) vəzifələrində çalışmışdır. Xatirə Dilbazi adında yeganə qız övladı var. 2001-ci il iyulun 12-də^[2] vəfat etmişdir.

Şairənin əsas yaradıcılıq fəaliyyəti xalqa, onun həyatında baş verən böyük inqilabi dəyişikliklərlə bağlı olmuşdur. "Qadınların hüriyyəti" adlı ilk şeiri 1927-ci ildə "Oktyabr alovları" adlı məcmuədə dərc edilmişdir. Bu dərgidə, o cümlədən şairənin keçən əsrin 20-ci illərinin axırlarında yazılmış, Azərbaycan qadınlarının yeni həyat yollarını tərənnüm edən "Zəhra", "Qurtuluş", "Qadın" kimi şeirləri dərc olunmuşdur. Onun əsəslərinin ana xətlərindən biri məhz şərq qadının taleyi ilə bağlı idi. Böyük Vətən müharibəsi illərində bir çox sənətkarlarımızda olduğu kimi, M. Dilbazi yaradıcılığında da vətəni müdafiə mövzusu əsas yer tutmuşdur. Mirvarid Dilbazi əmək adamlarını, onların həaytını təsvir edən şeirlərinə örnək olaraq "Xəzər üstə şəhərim var", "Abşeronda gün doğanda", "Günəş kimi", "Çiçəklər şəhəri", "Qoçağım Zeynəb" və s. göstərmək olar^[3] Bu illərdə şairənin yeddi kitabı çap olunmuşdur ki, bunların altısı Vətən müharibəsinə həsr edilmişdir. "Məhsəti" (1945), "Əlcəzairli qız" (1961), "Partizan Aliyə" (1972) poemalarının müəllifidir.

Şairin "Məhsəti" poeması süjetinin genişliyi, məzmun zənginliyi baxımından seçilən əsərlərindəndir. "Məhsəti" poeması məşhur rübai ustası M. Gəncəvinin həyatı, ədəbi və ictimai fəaliyyətindən bəhs edir. "Əlcəzairli qız" əsəri real faktlar əsasında yazılmışdır. İkinci Dünya müharibəsindən sonra Şərqdə genişlənən azadlıq hərəkatı, müstəmləkəçiliyə qarşı mübarizə yeni mərhələyə daxil olmuşdur. Bu illərin siyasi mənzərəsini diqqətlə izləyən şairə Əlcəzair hadisələrinin mərkəzində dayanan Cəmiləni və onunla bağlı azadlıq hərəkatını poeması üçün mövzu seçmişdir.

M. Dilbazinin şeirləri yalnız mövzu rəngarəngliyi ilə deyil, həmçinin forma müxtəlifliyi və fikrin bədii ifadəsi baxımından da yetkin sənət nümunəsi səviyyəsinə qalxmış, şeir xəzinəmizi zənginləşdirmişdir. M. Dilbazinin 70–80-ci illərdə "Bənövşələr üşüyəndə" (1970), "Ana qanadı" (1972),"Dağ çiçəyi" (1977), "Yasəmən fəsil", "Seçilmiş şeirlər" (1979) şeir kitabları və nəhayət, 3 cilddə "Seçilmiş əsərləri" (1982–84) çap olunmuş, ona Azərbaycanın Xalq şairi fəxri adını qazandırmışdır.^[1]

Bəstəkarlardan Süleyman Ələsgərov, Tofiq Quliyev, Fikrət Əmirov, Şəfiqə Axundova, Ağabacı Rzayeva və başqaları şairənin sözlərinə mahnılar, romans və oratoriyalar bəsləmişlər.^[4]

Nizami Gəncəvi, Xaqani Şirvani, Əlişir Nəvai, Aleksandr Puşkin, Taras Şevçenko, N. Tixonov, Samuil Marşak, Sergey Mixalkov və başqa şairlərin əsərlərini, Evripidin "İppolit" faciəsini tərcümə etmişdir. Əsərləri xarici dillərə tərcümə olunmuşdur.

• "Azərbaycan SSR xalq şairi" fəxri adı — 23 fevral 1979^[⇨]
• "Azərbaycan SSR əməkdar mədəniyyət işçisi" fəxri adı — 21 oktyabr 1967^[⇨]
• Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı — 26 aprel 1986 ("Qar çiçəkləri" kitabında və "Azərbaycan" jurnalında dərc edilmiş şeirlərinə görə)^[⇨]
• 2 dəfə "Şərəf nişanı" ordeni — 31 yanvar 1939; 9 iyun 1959
• "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni — 17 avqust 1982^[5]
• "Əmək igidliyinə görə" medalı
• "İstiqlal" ordeni — 18 avqust 1997

Müharibəyə qədər işıq üzü görən kitabları

• Bizim səsimiz (1934)
• İlk bahar (1937)

Müharibə mövzusuna həsr olunmuş kitabları

• Döyüş mahnıları (1941)
• Kamal (1942)
• Ağarzayev (1942)
• Neft (1942)
• Vətən eşqi (1942)
• Qoçaq ataların qoçaq övladlarına (1942)
• Xatirələr (1945)

Sonrakı dövrlərdə çap olunan kitabları

• Sənətkarın xəyalı (1948)
• "Seçilmiş şerlər" (1957)
• Məhəbbət bizimlə qoşa doğulur. Bakı: Gənclik, 1959, 227 səh.
• Şerlər. Bakı: Azərnəşr, 1962, 22 səh.
• Xatirələr olan yerdə (1964)
• Həyat lövhələri (1967)
• Bənövşələr üşüyəndə (1970)
• Ana qanadı (şeirlər, poemalar və hekayələr). Bakı: Gənclik, 1972, 489 səh.
• Yasəmən fəsli (1976)
• Dağ çiçəyi. Bakı: Gənclik, 1977, 320 səh.
• Seçilmiş əsərləri (üç cilddə) (1981–1983). Bakı: Yazıçı, I cild, 324 s.; II cild, 336 s.; III cild, 218 səh.
• Qar çiçəkləri (şeirlər, poemalar, pyeslər). BakıI Gənclik, 1984, 280 səh.
• Durnalar ötüşəndə. Bakı: Yazıçı, 1989, 272 səh.
• Çiçəkdən-çiçəyə. Bakı: Gənclik, 1991, 287 səh.
• Seçilmiş əsərləri. Bakı: Lider, 2004, 278 səh.

Uşaqlar üçün yazdığı kitablar

• Nağıllar (1940)
• Şerlər (1951)
• Kiçik dostlarıma (1956)
• Gülbahar (1957)
• Yaz gəlir (Bahar nəğmələri) (1968)
• Lalənin ağacları (1970)
• Abşeron bağlarında (hekayələr, kiçik və orta yaşlı məktəblilər üçün). Bakı: Gənclik, 1984, 96 səh.

• Ə. Əhmədova. Bu ellərə vurulmuşam. Bakı: Yazıçı, 1978, 79 səh.
• H. Həmidova. Mirvarid Dilbazi: Biblioqrafik göstəricilər. Bakı: M. F. Axundov kitabxanasının nəşriyyatı, 1990, 130 s.
• B. Nəbiyev. Söz ürəkdən gələndə. Bakı: Yazıçı, 1984, 282 s.
• H. Əliyev. Xalq şairi Mirvarid Dilbazinin 85 illiyinə həsr olunmuş təntənəli yubiley gecəsində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin nitqi//Azərbaycan qəzeti, 1998, 25 aprel, səh.2–4.
• Son mənzil: (Xalq şairi Mirvarid Dilbazi ilə vida mərasimi)//Azərbaycan qəzeti, 2001, 13 iyul, səh.3.
• Z. Şahsevənli. Gözü yaşlı bənövşə: (Xalq şairi Mirvarid Dilbazi haqqında)//Günay qəzeti, 2005, 3 sentyabr, səh.10.
• Zamanla üz — üzə Südabə Ağabalayeva

• Вспоминаю вас (стихи). Баку: Азернешр, 1964, 51 стр.
• Яблоневая ветка. Москва:, 1965, 151 стр.

• Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı. II cild, Bakı-2007,561 s.

Bu məqalədəki istinadlar müvafiq istinad şablonları ilə göstərilməlidir.