Čičak
| Čičak | |
|---|---|
 | |
| Sistematika | |
| Carstvo | Plantae |
| Red | Asterales |
| Porodica | Asteraceae |
| Rod | Arctium |
| Vrsta | A. lappa |
| Dvojno ime | |
| Arctium lappa L. | |
Čičak (lat.Arctium lappa) je dvogodišnja ljekovita i jestiva biljka iz porodice glavočika.
Drugi nazivi: lopuh, lapušina, veliki čičak, veliki ripanj.
| Hranjiva vrijednost po 100g | |
|---|---|
| Energija | 302 kJ |
| Ugljikohidrati | 17.34 g |
| Šećeri | 2.9 |
| Vlakna | 3.3 g |
| Masnoće | 0.15 g |
| Bjelančevine | 1.53 g |
| Tiamin (Vit. B1) | 0.01 mg (1%) |
| Riboflavin (Vit. B2) | 0.03 mg (2%) |
| Niacin (Vit. B3) | 0.3 mg (2%) |
| Vitamin B5 | 0.321 mg (6%) |
| Vitamin B6 | 0.24 mg (18%) |
| Folna kiselina (Vit. B9) | 23 μg (6%) |
| Vitamin C | 3 mg (5%) |
| Vitamin E | 0.38 mg (3%) |
| Vitamin K | 1.6 μg (2%) |
| Kalcij | 41 mg (4%) |
| Željezo | 0.8 mg (6%) |
| Magnezij | 38 mg (10%) |
| Mangan | 0.232 mg (12%) |
| Fosfor | 51 mg (7%) |
| Kalij | 308 mg (7%) |
| Natrij | 5 mg (0%) |
| Cink | 0.33 mg (3%) |
| Link to USDA Database entry Procenti su relativni u odnosu na američke preporuke za dnevne potrebe odraslih osoba. Izvor: USDA baza podataka za namirnice | |
Karakteristike
[uredi | uredi izvor]Čičak može da naraste i do 2 metara visine. Postoje i niže vrste koje se u latinskom jeziku označavaju drugim imenom (Arcitum minus, Hill, Bernh). Sve vrste čička su po karakteristikama vrlo slične. Otporan je na mraz i dobro podnosi hladnu klimu. Cvijeta od jula do septembra. Sjeme sazrijeva od septembra do oktobra. Cvjetovi su hemafrodični, to jest sadrže i tučak i prašnike (muške i ženske organe potrebne za razmnožavanje).
Hemijski sastav
[uredi | uredi izvor]Čičak, odnosno kroijen, sadrži najviše inulina, čak i do 50%. Zatim nekih gorkih materija, amara. Sadrži brojne isparljive i neisparljive organske kiseline: sirćetne, propionskbuterne, izovalerijanske, laurinske, miristinske, sarinske, palmitinske. U ljekovite svrhe se koristi i sjeme čička (Semen Bardanae ili Fractus Bardanae) koje sadrži dosta i tanina, lignina, sitosterola, stigmastirola. Treba navesti i aminokiseline, te minerale kalcija, magnezija, kalijuma, fosfora, selena, cinka, bakra, hroma, željeza, mangana i silicija. Od vitamina sjeme sadrži: B1, B2, B3 i C. Sjeme, odnosno plodovi sadrže i oko 25% ulja. Listovi, pored ostalog sadrže i taraksasterola, po čemu su slični maslačku.
Upotreba
[uredi | uredi izvor]Pored ljekovitih svojstava i upotrebe u klinarstvu, ulje iz sjemena čička se koristi u nekim kozmetičkim proizvodima protiv čelavosti.
Upotreba u medicini
[uredi | uredi izvor]Sintetički proizvodi farmaceutske industrije su gotovo poptpuno potisnuli primjenu čička u medicini. Čičak djeluje kao antioksidant, zatim stimulator imunog i digestivnog sistema, te jetrenih funkcija žuči, drugim riječima kao holagozi i holeretici. Droga djeluje kao antimutageni agent kod kanceroznih oboljenja, na taj način što kontroliše mutaciju ćelija. Treba znati da droga pročišćava krv, te pokazuje i antitoksične aktivnost, antihepatotoksične aktivnosti konkretno kod trovanja jetre uljenotetrahloridom, djeluje kao diuretik, naročito kod eliminacije mokraćne kiseline iz bubrega. Izraziti je antidiabetik, posebno sjeme koje normalizuje sadržaj glukoze u krvi. Indikacije čička: Dugotrajna hronična oboljenja jetre, posebno kod hepatitisa B i C. Smatra se za jednu od najljekovitih biljaka za hepatitis C[1]. Intoksikacija jetre, posebno organskim rastvaračima. Diabetes. Povišeni LDL holesterol. Bubrežni kamenci.
Upotreba u narodnoj medicini
[uredi | uredi izvor]Upotreba čička u narodnoj medicini svodi se na liječenje bolesti jetre kao što su ciroza hepatitis, žutica i masna jetra. Čaj od čička[2], upotrebljava se i kod dijabetesa i za oboljenja vezana za urinarni trakt.
Jestivost
[uredi | uredi izvor]Mladi korijen čička može se jesti svijež dok je za stariji preporučljivi kuhanje. Korijen nema neki izražajan ukus, ali ima osobinu prihvatanja ukusa drugih dodataka koji se kuhaju sa njim. Korijen sadrži inulin koje je jedna vrsta skroba koju ljudski organizam ne vari te može izazvati nadimanje, medjutim inulin se može preraditi i dobtit zasladjivać koji mogu koristiti i diabetičari. Pržen korijen se može koristiti kao zamjena za kafu. Mladi listovi se mogu jesti sirovi ili kuhani. Izvor su proteina, bjelančevina i nešto masnoće. Mlade stabljike i grane se mogu pripremati kao špargla ili špinat. Ukus je bolji ako se ogule. Sjeme se može prikupiti i ostaviti na vlažnoj podlozi do početka klijanja i tako koristiti kao dobar izvor vitamina.[3]. Rani proljetni listovi se mogu upotrijebiti za salate kao i listovi maslačka.
Dodatna literatura
[uredi | uredi izvor]- Dr. Enes Hasanagić, Ljekovito bilje i jetra, Svjetlost, Sarajevo, 1984. str.184,185
- Richard Willfort, "Gesundheit durch Heilkräuter"(njemački), June 1, 2010
- British Herbal Pharmacopoeia, 1983.
- The Complete German Commission E Monographs, Američko izdanje 1998). Str. 318.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Čičak i hepatitis C, jetra.org; pristupljeno: 26. 1. 2015.
- ^ Čaj od ćička, e-ljekarna.net Arhivirano 5. 3. 2016. na Wayback Machine; pristupljeno: 26. 1. 2015.
- ^ Čičak u ishrani, pfaf.org; pristupljeno: 26. 1. 2015. (en)
Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]-
Čičak stabljika -
Čičak list prije cvjetanja -
Čičak pupoljci -
Čičak cvijet -
Osušen plod čička -
Sjeme čička -
Ljekoviti i jestivi korijen čička -
Veliki list čička
