Pljuvačka

Pljuvačka ili slina je vodena supstanca u ustima životinja, koju luče pljuvačne žlijzde. Sadrži 99,5% vode, dok se ostalih 0,5% sastoji od elektrolita, sluzi, glikoproteina, enzima , antibakterijskih supstanci i bakterijska jedinjenja kao što su sekretorni IgA i lizozim. Enzimi su u pljuvački bitni za početak procesa varenja škroba i masti. Također imaju ulogu i u sitnenju čestica hrane unutar usne šupljine, štite zube od bakterijskog propadanja. Osim toga, pljuvačka ima funkciju lubrikanta (podmazivača), vlaženja hrane i pomaže pokretanje gutanja, a štiti površinu sluznice usne šupljine od isušivanja. Različite vrste imaju pljuvačku posebne namjene čija funkcija prevazilazi varenje. Neki životinje koriste gumastu pljuvačke za izgradnju gnijezda. Gnijezda ptica roda Aerodramus su, u nekim kulturama, cijenjena za spravljanje delikatesne supe. Kobre i ostale zmije, kao i neke druge otrovnice, love plijen otrovnom pljuvačkom, ubrizganom iz očnjaka. Neki člankonožaca, kao što su pauci i gusjenice, pljuvačne žlijezde prave niti različitih funkcija.^[1][2][3][4]

Pljuvačka pomaže probavu hrane i održavanje oralne higijene. Bez normalne funkcije pljuvačke raste učestalost karijesa, bolesti desni (gingivitis), a učestaliji su i drugi oralni problemi.

Pljuvačka oblaže oralnu sluznicu i mehanički je štiti od povreda tokom jela, gutanja i govora. U ljudi s malo pljuvačke (kserostomija), bol u ustima je vrlo česta, a hrana (posebno suha) se zadržava u unutrašnjosti usta.

Probavne funkcije pljuvačke uključuju vlaženje hrane i pomoć u stvaranju kaše. Ova lubrikativna funkcija pljuvačke omogućava zalogaju hrane da bude lako primljen iz usta u jednjak. Pljuvačka sadrži enzim amilaza, koji se naziva ptijalin, koji razlaže škrob u jednostavnije šećere, kao što su maltoza i dekstrin koji se mogu dalje razložiti u tankom crijevu. Samo oko 30% probave skroba odvija u usnoj šupljini. Pljuvačne žlijezde također luče pljuvačnu lipazu (moćniji oblik lipaze) koja počinje razlaganje masti. Ova lipaza ima veliku ulogu varenju u masti kod novorođenčadi, jer za razvoj njihove gušteračine lipaze treba izvjesno vrijeme.

Pljuvačka je zasićena različitim ionima. Sprječava taloženje određenih proteina, što bi dovelo do formiranje njihovih soli. Ovi ioni djeluju kao tampon, održavajući kiselost usta unutar određenog raspona, obično pH 6,2-7,4. To sprječava rastvaranje minerala u tvrdim usnim tkivima.

Pljuvačka luči karbohidrazu (gustin), za koju se smatra da ima ulogu u razvoju nepca.

Pljuvačka je vrlo važna u oblikovanju osjećanja okusa. Ona je tečni medij u kojem hemikalije nadražuju receptorne ćelije za okus (uglavnom povezane sa jezičnim papilama). Osobe s malo sline se često žale na disgeuziju (tj. neuređeni okus, npr. smanjenu sposobnost da osjećanja, ili imaju loš, metalni okus svih supstanci).

Uobičajno je vjerovanje da pljuvačka ima prirodna sredstva za dezinfekciju, što dovodi ljude na pomisao da je korisno „lizati rane“. Istraživači na University of Florida u Gainesvilleu su otkrili protein zvani faktor rasta živca (Nervs Growth F: NGF) u pljuvački miševa. Polivene rane ovom supstancom su zarasla duplo brže od netretiranih. Zaključeno je da pljuvačka može pomoći u liječenju rana u nekih vrsta. NGF, međutim, nije pronađen u ljudskoj pljuvački, ali su istraživači našli da ona sadrži takve antibakterijske agense kao što su sekretorni IgA, laktoferin, lizozim i peroksidaza. Time nije dokazano da ljudsko lizanje rana njih dezinficira, ali lizanje vjerovatno pomaže u čišćenju rana, uklanjanjem većih zagađivača, kao i prljavštine i da se izravno uklone infektivna tijela. Stoga je lizanje jedan od načina brisanja patogena, ako čista voda nije dostupna za životinje ili osobe. Usta životinja su stanište mnogih bakterija, od koje su neke i patogene. Neke bolesti, kao što su herpes, mogu se prenijeti preko usta. Životinjski i ljudski ugrizi se rutinski tretiraju sistemskim antibioticima zbog opasnosti od sepse.

Mnoge ptica trkačica u porodici Apodidae, tokom sezone gnježđenja, proizvode viskoznu pljuvačku za lijepljenje materijala za izgradnju gnijezda. Dvije vrste čiope u roda Aerodramus grade gnijezda koristeći samo svoju pljuvačku, a služi i kao osnovica za gnijezda nekih drugih ptica.

Proizvodnja pljuvačke je putem simpatičkog i parasimpatičkog nervnog sistema.

Pljuvačke podstaknuta simpatičkom inervacijom je gušća, a parasimpatički stimulirana je više vodenasta. Simpatičke stimulacije pljuvačke se luči kako bi se olakšalo disanje, dok je parasimpatička olakša probavu.

Parasimpatička stimulacije dovodi do otpuštanja acetilholina (ACH) u pljuvačku. ACH se veže za pečurkaste (muskarinske) receptore, konkretno M3, a uzrokuje povećanu unutarćelijsku koncentraciju kalcijevih iona (preko IP3 / DAG drugih sistema informacije). To uzrokuje spajanje ćelijskih vezikula sa apikalnom ćelijskom membranom, što dovodi do lučenja. Acetilholin izaziva pljuvačne žlijezde da oslobode kalikrein, enzim koji pretvara kininogen u lizill-bradikinin. On stimulira vazodilataciji krvnih sudova i kapilara u pljuvačnim žlijezdama, što povećava njihovu propustljivost, rezultirajući povećanim protokom krvi i omogućuje proizvodnju više pljuvačke. Pored toga, supstanca P se može vezati za tahikininska NK-1 receptor i dovesti do povećane koncentracije i unutarćelijskog kalcija i naknadnog povećanja lučenja pljuvačke. Konačno, i parasimpatička i simpatička nervna stimulacija mogu dovesti do kontrakcije mijoepiteila koja uzrokuje izbacivanje sekreta iz sekretorne kesa u kanale i na kraju u usnu šupljinu.

Simpatičke stimulacije rezultira u oslobađanju norepinefrina. Norepinefrinsko vezivanje za α-adrenergičk receptor će izazvati povećanje unutarćelijske razine kalcija, što dovodi do više tekućine u odnosu na lučenje proteina. Ako norepinefrin vezuju β-adrenergički receptori, to će rezultirati u lučenju više proteina ili enzima. Stimulacija norepinefrin u početku smanjuje dotok krvi u pljuvačne žlijezde zbog suženja krvnih sudova, ali ovaj efekat je zahvaćen vazodilatacijom uzrokovanom različitim lokalnim vazodilatatorima. Proizvodnja pljuvačke može biti ljekovita, kada stimuliše tzv. sialagoge. Također je mogu potisnuti tzv. antisialagzi.^[5][6]

Postoji mnogo rasprava o količini sline koju zdrava osoba dnevno proizvede. Procjene se kreću od 0 ,75-1,5 litara dnevno, a općeprihvaćeno je da za vrijeme spavanja ta količina iznos pada gotovo na gotovo nulu. Kod ljudi, submandibularne žlijezde doprinose oko 70-75% ukupnog sekreta, dok parotidne žlijezde dodaju oko 20-25%, a male količine se izlučuju iz drugih pljuvačnih žlijezda.

Proizvedena u pljuvačnim žlijezda, ljudska pljuvačka sadrži oko 99,5% vode, ali i mnoge važne tvari, uključujući i elektrolite, sluz, antibakterijske spojeve i razne enzime.

To je tečnost koja sadrži sljedeće komponente:

• Voda,
• Elektroliti:
  • 2-21 mmol/L natrija (manje od krvne plazme)
  • 10-36 mmol/L kalija (više od krvne plazme)
  • 1,2-2,8 mmo/L kalcija (slično plazmi)
  • 0,08-0,5 mmol/L magnezija
  • 5-40 mmol/L hlorida (niže od plazma)
  • 25 mmol/L bikarbonata (veći od plazma)
  • 1,4-39 mmol/L fosfata
  • Jod (mmol/L koncentracija je obično veća od plazme, ali je zavisna varijable, prema unosu joda)
• Sluz (sluz u pljuvački se uglavnom sastoji od mukopolisaharida i glikoproteina)
• Antibakterijska jedinjenja (tiocijanat, vodik-peroksid, i sekretorni imunoglobulin A)
• Epidermski faktor rasta (EGF)
• Različiti enzimi; U pljuvački postoje tri glavna enzima:
  • α-amilaza (EC3.2.1.1), ili ptijalin, koji luči ćelije parotidne i submandibularne žlijezde; počinje probavu skroba prije nego što se hrana i proguta; ima pH optimum od 7,4
  • Jezična lipaza, koja se luči iz acinusnih ćelije sublingvalne žlijezde; ima pH optimum oko 4,0 tako da se ne aktivira do ulaska u kiselu sredinu želuca
  • Kalikrein, enzim koji cijepa kininogen proteolitičkom visoko-molekulskom težinom za proizvodnju bradikinina, koji je vazodilatator; luče ga acinusne ćelije sve tri velike pljuvačne žlijezde
  • Antimikrobna enzime koji ubijaju bakterije
    • Lizozim
    • Pljuvačke laktoperoksidaza
    • Laktoferin
    • Imunoglobulin A
    • Prolin - bogati proteini (funkcija u Ca 2+ vezujućpj formaciji; ubijanje mikroba i podmazivanje)
  • Minor enzimi uključuju pljuvačne kisele fosfataze A + B, N-acetilmuramoil-L-alanin amidazu, NAD (P) H dehidrogenazu (kinon), superoksid dismutazu, glutation transferazu, klasa 3 aldehid dehidrogenazu, glukoza-6-fosfatizomerazu i tkivni kalikrein (funkcija nepoznata)
• Ćelije: možda čak 8 miliona ljudskih i 500 miliona bakterijskih ćelija po ml. Prisutnost bakterijskih produkata (male organske kiseline, amini, i tiol) izaziva slinenje, a ponekad imaju neprijatan miris
• Opiorfin, supstanca bolova koja se nađe u ljudskoj pljuvački
• Haptocorin, protein koji se veže za vitamin B12 za zaštitu od degradacije u želucu, prije nego što se vezuje za unutrašnji faktor.

• Pljuvačna žlijezda
• Usta
• Žlijezda
• Varenje