Transplantacija

Transplantacija predstavlja zamjenu nefunkcionalnog organa putem hiruške intervencije. Ovakve procedure se najčešće izvode kod životno ugroženih osoba (npr. kardiomiopatija) i nešto rjeđe u cilju poboljšanja osnovnog kvaliteta života kod hroničnih bolesti koje se mogu tretirati na ovaj način.

Transplantacija je, dakle, (presađivanje) tkiva i organa (kalema, transplantata) isključivo se realizira u okviru ljudske (medicinske) djelatnosti, izuzimajući prirodno formiranje zigota (kome prethodi unošenje ili implantacija stranog genetičkog materijala – spermatozoida). Uspješnost transplantacijskih zahvata uveliko ovisi o poznavanju imunogenetičke konstitucije donora i recipijenta. Tumori su, također, strana tkiva za svoje nositelje, jer su van kontrole održavanja homeostaze, tj. organizaciono – funkcionalnog integriteta organizma.

U medicinskoj praksi se primjenjuje više oblika i obima presađivanja, koji se svode u četiri osnovne kategorije.

• Autotransplantacija je presađivanje tkiva sa jednog na drugi dio iste osobe.
• Izotransplantacija podrazumijeva zahvat pri kojem se transplantat prenosi genetički identičnim organizmima (jednojajnim blizancima).
• Alotransplantacija se obavlja između genetički (ne)srodnih jedinki iste vrste organizama.
• Ksenotransplantacija je takva operacija u kojoj se tkivo ili organ individue jedne biološke vrste presađuje pripadniku neke druge vrste.^[1]

Uspješna transplantacija je moguća samo u uvjetima pune imunološke tolerantnosti primatelja u odnosu na osobenosti transplantata. Reakcije odbacivanja, koje nastaju zbog inkompatibilnosti (nepodudarnosti) tkiva davatelja i primatelja, počivaju na sistemu ćelijskog imuniteta. Antigeni histokompatibilnosti su genetički determinirani i u genealoškim stablima se ponašaju po generalnim principima Mendelovske genetike. Pojava, intenzitet i brzina odbacivanja ovise o antigenoj aktivnosti transplantata na osnovu čega se diferenciraju jaki i slabi, odnosno glavni i sporedni antigeni. U prvoj kategoriji je glavni kompleks histokompatibinosti (MHC), a u drugoj niz ostalih gena, kao što su Ir, Bf, C itd.

Transplantaciona medicina zahtjeva posebnu edukaciju osoblja, specijalnu opremu i sveobuhvatno preoperativno i postoperativno nadgledanje pacijenta, kako bi se mogućnost odbacivanja organa svela na najmanju moguću mjeru.

Najveći broj presađivanja odnosi se na bubrege zbog zatajivanja bubrežne funkcije.^[2]

Donori organa za transplantaciju mogu biti žive ili preminule osobe (kadaverična transplantacija).

U odnosu na uzrok smrti i okolnosti pod kojim je ona nastupila, postoje tri različita tipa kadaveričnih donora:^[3]

• Donori s moždanom smrću (donori s kucajućim srcem, heart-beating donori),
• Donori koji su umrli od kardiopulmonalnog zastoja (CPA donors),
• Donori s nekucajućim srcem (non-heart-beating donori, NHB donori).

• Srce (samo od preminule osobe)
• Pluća (od preminule ili žive osobe)
• Bubreg (od preminule ili žive osobe)
• Jetra (od preminule ili žive osobe)
• Gušterača (samo od preminule osobe)
• Crijeva (od preminule ili žive osobe)
• Želudac (samo od preminule osobe)

• Rožnjača (samo od preminule osobe)
• Koža
• Langerhansova ostrvca
• Koštana srž (od žive osobe)
• Krv (od žive osobe)
• Krvni sudovi (samo od preminule osobe)
• Srčani zalisci (samo od preminule osobe)
• Kost (od preminule ili žive osobe)

• Autotransplantat je transplantat kojemu je donor ujedno i primatelj (npr. presađivanje kože sa jednog dijela tijela na drugi).
• Izotransplantat je transplantat čiji su donor i primatelj isti s obzirom na tkivne srodnosti što podrazumijeva transplantaciju između jednojajčanih blizanaca.
• Alotransplantat je transplantat koji se prenosi s jednog bića na drugo u istoj vrsti (npr. s jednog čovjeka na drugog), ali genetički različitih.
• Ksenotransplantat je transplantat čiji donor i primatelj pripadaju različitim vrstama (npr. prenošenje sa životinje na čovjeka).

Commons ima datoteke na temu: Transplantacija