Έντομα
| Έντομα Χρονικό πλαίσιο απολιθωμάτων: 396–0Ma | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 Ξυλούργημα: 41 έντομα | ||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||
| ||||||
| Υποδιαίρεση της ομοταξίας | ||||||
| Υφομοταξία Απτερυγωτά (Apterygota)
Υφομοταξία Πτερυγωτά (Pterygota)
| ||||||
Τα έντομα (λατινικά Insecta, σε αντιστοιχία με το ελληνικό ἔντομον = σε τομές) είναι η πολυπληθέστερη και πιο πολυποίκιλη ομοταξία των αρθροπόδων αλλά και ολόκληρου του ζωικού βασιλείου, με τουλάχιστον ένα εκατομμύριο καταγεγραμμένα είδη (υπολογίζεται πως ο πραγματικός αριθμός είναι πολλαπλάσιος) - υπάρχουν περισσότερα είδη εντόμων απ' ό,τι το σύνολο όλων των υπόλοιπων ειδών. Ο κύκλος ζωής τους ποικίλλει ωστόσο τα περισσότερα εκκολάπτονται από αυγά. Στα πρώτα στάδια του σχηματισμού τους μπορεί να διαφέρουν αρκετά από την τελική μορφή του ενήλικα εντόμου, και μπορούν να περάσουν μέσα από διαδοχικά στάδια μεταμόρφωσης ως νύμφες.[1] Κατά την Παλαιοζωική περίοδο φαίνεται πως είχαν ιδιαίτερα μεγάλο μέγεθος, καθώς έχουν ανακαλυφθεί απολιθώματα δρακόμυγων όπου η έκταση των φτερών του έφτανε τα 55 με 70 εκατοστά. Τα περισσότερα είδη εντόμων φαίνεται πως αναπτύχθηκαν παράλληλα με την εξέλιξη των άνθεων. Ορισμένες φορές αναφέρονται και ως «εξάποδα», επειδή αποτελούν τη μοναδική ομοταξία της διαίρεσης των εξαπόδων στο υποφύλλο των μονοσκελών. Το υπόφυλο των μονοσκελών αποτελείται, εκτός των εντόμων, από τα διπλόποδα, τα χειλόποδα, τα παυρόποδα και τα σύμφυλα. Αυτά ισχύουν στην παραδοσιακή ταξινόμηση η οποία ωστόσο θεωρείται ξεπερασμένη.
Οι διαφορές τους από τα άλλα αρθρόποδα είναι κυρίως οι δύο:
- έχουν τρία ζεύγη ποδιών
- έχουν συνήθως δύο ζεύγη πτερύγων στη θωρακική περιοχή (αν και ορισμένα έχουν ένα ζεύγος ή κανένα
Τα έντομα είναι τα ευρύτερα εξαπλωμένα ζώα στην ξηρά, όχι όμως και στη θάλασσα. Μόνο λίγα θαλάσσια είδη υπάρχουν. Είναι όμως κοινά σε υφάλμυρα νερά και σε παραλίες όπως και άφθονα στα γλυκά νερά. Κυμαίνονται σε μήκος από 0,2 χιλ. έως και 30 εκ. αλλά η πλειονότητα έχει μήκος μεταξύ ενός και είκοσι χιλιοστών. Υπάρχει ολόκληρος επιστημονικός κλάδος, η Εντομολογία, που ασχολείται με αυτήν την ομάδα και τον ρόλο της στο βιολογικό σχέδιο της ζωής.
Ορισμένα είδη εντόμων θεωρούνται από τους ανθρώπους ως παράσιτα, όπως οι κατσαρίδες, τα κουνούπια, και οι μύγες, και συνήθως ελέγχουν τους πληθυσμούς τους μέσω εντομοκτόνων και άλλων τεχνικών. Ιδιαίτερα σε ότι αφορά τις καλλιέργειες, κάποιοι τύποι εντόμων μπορούν να αποβούν ιδιαίτερα καταστροφικοί για τις σοδειές, ενώ άλλα είδη, υπό συγκεκριμένες περιστάσεις, είναι επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία καθώς μπορεί να μεταφέρουν παθογόνους μικροοργανισμούς, όπως τα κουνούπια να είναι φορείς της ελονοσίας. Ωστόσο τα έντομα γενικώς έχουν και χρήσιμη συμβολή, όπως τη γονιμοποίηση των άνθεων με τη μεταφορά της γύρης τους, ή ακόμα και την παραγωγή αγαθών όπως το μέλι των μελισσών ή το μετάξι των μεταξοσκώληκων.[2]
Ετυμολογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η λέξη έντομο προέρχεται από τον ονομασία ἔντομος που δημιούργησε ο Αριστοτέλης, και ως όρο τον οποίο χρησιμοποίησε για να περιγράψει αυτόν τον τύπο έμβιων όντων, καθώς παρατήρησε πως συχνά τα σώματα τους ήταν χωρισμένα σε πολλά διακριτά τμήματα/τομές.[3]Στη λατινική γλώσσα, και κατά επέκταση με διάφορες παραλλαγές και στις υπόλοιπες ρομανικές αλλά και γερμανικές γλώσσες, η λέξη insecta δημιουργήθηκε από τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο κατά αντιστοιχία με την ελληνική, μεταφέροντας την έννοια των τομών.[4] Και στις σλαβικές γλώσσες όμως η σημασιολογία αυτή μεταφέρθηκε επίσης, όπως στα σερβοκροάτικα όπου το zareznik (έντομο) προκύπτει από το rezati (τομή), και τα ρώσικα όπου το насекомое (νασεκόμογιε) προκύπτει από την αντίστοιχη ρωσική λέξη για το κόψιμο.[4]
Εξωτερική μορφή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σε όλα τα έντομα η ταγμάτωση είναι η ίδια.Τα τάγματα των εντόμων είναι το κεφάλι, ο θώρακας και η κοιλιά
Διαθέτουν έναν εξωσκελετό που αποτελείται από ένα σύστημα πλακών, τους σκληρίτες, που συνδέονται με κρυμμένες εύκαμπτες αρθρώσεις. Ο ίδιος ο εξωσκελετός είναι άκαμπτος. Αυτό οφείλεται στις μοναδικές σκληροπρωτεΐνες και όχι στα χιτινώδη συστατικά όπως εθεωρείτο (στα έντομα η χιτίνη δεν υπερβαίνει το 40% του προεπιδερμιδίου).
Οι σκληρίτες του εξωσκελετού δεν μπορούν να αλλάξουν το σχήμα και το μέγεθός τους. Γι' αυτό και τα έντομα (όπως και όλα τα αρθρόποδα) μπορούν να αυξήσουν το μέγεθός τους μόνο εάν αποβάλουν το κάλυμμά τους για να κατασκευαστεί ένα μεγαλύτερο. Ο παλαιός εξωσκελετός διαρρηγνύεται κοντά στο κεφάλι, και από εκεί βγαίνει το έντομο. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται έκδυση. Μετά, ο νέος εξωσκελετός που είναι ακόμα χαλαρός, αρχίζει να εκτείνεται και να τεντώνει πριν αρχίσει και πάλι να σκληραίνει.
Το επιδερμίδιο του κάθε σωμίτη αποτελείται από τέσσερις σκληρίτες: ένα ραχιαίο νώτο, ένα κοιλιακό στέρνο και ένα ζεύγος πλευρικών πλακών.
Στο κεφάλι φέρει τα στοματικά εξαρτήματα, ένα ζεύγος κεραιών, ένα ζεύγος σύνθετων οφθαλμών και, συνήθως, τρία οφθαλμίδια.
Κεφάλι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα στοματικά εξαρτήματα σχηματίζονται από ιδιαίτερα σκληροποιημένο επιδερμίδιο. Αποτελούνται από ένα άνω και ένα κάτω χείλος, ένα ζεύγος άνω κι ένα κάτω γνάθων κι έναν υποφάρυγγα που μοιάζει με γλώσσα.
Είναι ειδικά προσαρμοσμένα για κάθε διαφορετικό τρόπο διατροφής.
Τα μυζητικά στοματικά εξαρτήματα σχηματίζουν ένα σωλήνα και μπορούν να τρυπήσουν τους ιστούς των φυτών ή των ζώων. Τα κουνούπια νύσσουν το δέρμα των θυμάτων με βελονοειδή μαχαιρίδια και ροφούν μέσω ενός τροφικού αγωγού το αίμα. Στις πεταλούδες οι άνω γνάθοι συνήθως απουσιάζουν και οι κάτω γνάθοι μια μακρυά μυζητική προβοσκίδα με την οποία ροφούν το νέκταρ από τα άνθη.
Τα μασητικά στοματικά εξαρτήματα πολλών φυτοφάγων εντόμων, είναι προσαρμοσμένα για τη σύλληψη και σύνθλιψη της τροφής. Τα εξαρτήματα των σαρκοφάγων εντόμων είναι αιχμηρά για να τρυπούν το θύμα τους. Οι άνω γνάθοι των μασητικών εντόμων είναι ισχυρές οδοντωτές πλάκες με τις οποίες δαγκώνουν, ενώ οι κάτω γνάθοι συγκρατούν την τροφή.
Οι μύγες έχουν σφογγιστικά και λειχητικά στοματικά εξαρτήματα με τα οποία γλύφουν την υγρή τροφή ή την υγροποιούν πρώτα με σιελικές εκκρίσεις.
Εάν τα στοματικά μόρια σε δυο έντομα διαφορετικών τάξεων ανήκουν στον ίδιο τύπο, συνήθως η συμμετοχή των βασικών τμημάτων στην όλη λειτουργία του στοματικού μηχανισμού δεν είναι η ίδια.
Οι κεραίες ποικίλουν σε μέγεθος και σε σχήμα και λειτουργούν ανάλογα με το είδος, ως όργανα αφής και όσφρησης (σε ορισμένες περιπτώσεις και ως ακουστικά όργανα). Στην τάξη των κολεοπτέρων η ποικιλία των κεραιών έχει ταξινομική σημασία για τις οικογένειες.
Οι οφθαλμοί καθρεφτίζουν την εξέλιξη των εντόμων. Ανήκουν σε δύο τύπους, τους απλούς και τους σύνθετους. Οι απλοί οφθαλμοί εμφανίζονται σε μερικές νύμφες και προνύμφες καθώς και σε πολλά ενήλικα άτομα. Τα περισσότερα έντομα έχουν τρία οφθαλμίδια στο κεφάλι. Οι πιο εξελιγμένες τάξεις έχουν και τους σύνθετους οφθαλμούς που αποτελούνται από χιλιάδες ομματίδια και μπορεί να καλύπτουν μεγάλο μέρος του κεφαλιού. Η εργάτρια μέλισσα λ.χ. έχει δυο σύνθετους οφθαλμούς στις πλευρές του κεφαλιού καθένας εκ των οποίων αποτελείται από περίπου 5.000 ομματίδια. Ένα τέτοιο έντομο μπορεί να δει ταυτόχρονα προς όλες, σχεδόν, τις κατευθύνσεις γύρω από το σώμα του.
Θώρακας και κοιλιά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο θώρακας αποτελείται από τρεις σωμίτες: τον προθώρακα, τον μεσοθώρακα και τον μεταθώρακας. Κάθε σωμίτης φέρει ένα ζεύγος ποδιών. Στα περισσότερα έντομα ο μεσοθώρακας και ο μεταθώρακας φέρουν, ο καθένας, από ένα ζεύγος πτερύγων. Οι πτέρυγες είναι προεκτάσεις του επιδερμιδίου που σχηματίζονται από την επιδερμίδα. Ο αριθμός και η μορφή των πτερύγων είναι μέσο ταξινόμησης και προσδιορισμού. Η νευρώσεις των πτερύγων, οι οποίες δημιουργούν ποίκιλα σχέδια στις πτέρυγες, έχουν επίσης μεγάλη σημασία στην ταξινόμηση.
| A – κεφαλή | B – θώρακας | C – κοιλία | |
|---|---|---|---|
| 1. κεραία | 2. οφθαλμίδιο | 3. οφθαλμίδιο | 4. σύνθετος οφθαλμός |
| 5. εγκέφαλος | 6. προθώρακας | 7. αορτή | 8. τραχείες |
| 9. μεσοθώρακας | 10. μεταθώρακας | 11. α' ζευγάρι πτερύγων | 12. β' ζευγάρι πτερύγων |
| 13. μεσέντερο | 14. καρδιά | 15. ωοθήκη | 16. ορθόν |
| 17. έδρα | 18. κόλπος | 19. νευρικό σύστημα με γάγγλια | 20. μαλπιγγιανά σωληνάρια |
| 21. ταρσομερές | 22. προταρσός | 23. ταρσός | 24. κνήμη |
| 25. μηρός | 26. τροχαντήρας | 27. προσθέντερο | 28. θωρακικό γάγγλιο |
| 29. ισχίο | 30. σιελογόνος αδένας | 31. υποοισοφαγικό γάγγλιο | 32. στοματικά εξαρτήματα |
Τα πόδια αποτελούνται από 5 μέρη, το ισχίο, τον τροχαντήρα, τον μηρό, την κνήμη, και τον ταρσό, που συνήθως αποτελείται από τρία μέχρι πέντε ταρσομερή. Τα πόδια είναι συνήθως τροποποιημένα για να εξυπηρετούν ειδικούς σκοπούς: στις ακρίδες τα πισινά ποδιά είναι αλτικού τύπου, τα μπροστινά πόδια του μάντεως (Αλογάκι της Παναγίας) είναι αρπακτικού τύπου, αυτά της γρυλλοτάλπας σκαπτικού τύπου, αλλά η ποικιλία δεν περιορίζεται σε αυτούς τους τύπους.
Η κοιλία αποτελείται από εννέα έως δέκα μεταμερή. Όταν υπάρχει ενδέκατο, έχει μετατραπεί σε ζεύγος κεραιών. Η κοιλία μπορεί να έχει εξαρτήματα, τους κέρκους. Στην άκρη της φέρει γεννητικά όργανα.
Αναπνοή και κυκλοφορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το αναπνευστικό και το κυκλοφορικό σύστημα που εκτελούν τη μεταφορά των μορίων που είναι ουσιαστική για τη λειτουργία του οργανισμού, δε μοιάζουν πολύ με τα αντίστοιχα συστήματα στα σπονδυλωτά. Ο αέρας εισέρχεται στο σώμα από τα «στίγματα», τα οποία είναι ανοίγματα στο εξωτερικό του σώματος των εντόμων που μπορούν να ανοιγοκλείνουν. Συνήθως είναι δύο ζεύγη στον θώρακα και επτά ή οχτώ ζεύγη στην κοιλιά. Από τα στίγματα ο αέρας διανέμεται στο σώμα μέσα από τις τραχείες.
Οι τραχείες είναι σωλήνες από χιτίνη, που βρίσκονται ανά ζεύγη σε κάθε μεταμερές του σώματος. Αυτές διακλαδίζονται σε μικρότερα τραχειόλια και σχηματίζουν μαζί με αυτές το τραχειακό σύστημα, το οποίο εκτείνεται κατά μήκος του σώματος του εντόμου. Τα τραχειόλια φτάνουν στα όργανα και έτσι ο αέρας που μεταφέρεται από το τραχειακό σύστημα, αποδίδει οξυγόνο στα κύτταρα των οργάνων χωρίς να χρειάζεται η μεσολάβηση του αίματος. Οι τραχείες μπορούν να εκτελούν μόνο μικρές αναπνευστικές κινήσεις με τον σκοπό να κινείται ο αέρας στις τραχείες.
Τις άλλες λειτουργίες του αίματος και αυτές της λέμφου στα έντομα της πραγματοποιεί η αιμολέμφος, η οποία αποτελείται από πλάσμα και αμοιβαδοκύτταρα. Αυτή δεν κυκλοφορεί σε αγγεία, αλλά ελεύθερα σε όλο το σώμα. Δεν είναι υπό πίεση, έτσι άμα κόβεται λ.χ. ένα πόδι, δεν χύνεται στο εξωτερικό. Έχει μόνο μία σωλήνα κάτω από τη ράχη, που το μπροστινό μισό λέγεται αορτή και το πισινό καρδιά. Η καρδιά επεκτείνεται σε όλη την κοιλιά, και έχει πολλά ανοίγματα, που λέγονται όστια και που λειτουργούν σαν βαλβίδες. Η αιμολέμφος μπορεί να μπει από την κοιλιά, όχι όμως και να βγει. Μετά η καρδιά με περισταλτικές κινήσεις μεταφέρει την αιμολέμφο δια της αορτής στο κεφάλι. Από κει επανέρχεται πίσω στο σώμα και στα όστια.
Το πεπτικό σύστημα των εντόμων αποτελείται από τον πεπτικό σωλήνα ο οποίος έχει τρία τμήματα:
- το προσθέντερο που αποτελείται από τον φάρυγγα, τον οισοφάγο, πρόλοβο για αποθήκευση και έναν προστόμαχο για λειοτρίβιση (σε ορισμένα είδη)
- το μεσέντερο, (στόμαχος και γαστρικές θηλές) όπου αναμιγνύονται γαστρικά υγρά και εκτελείται η πέψη και η απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών των τροφών στην αιμολέμφο και
- το οπισθέντερο, (έντερο, ορθό και έδρα) όπου μπορεί να υπάρχουν συμβιωτικοί μικροοργανισμοί που συμβάλλουν στην πέψη. Στην αρχή του οπίσθιου εντέρου εκβάλλουν οι Μαλπίγγιοι σωλήνες, που στα έντομα έχουν τη λειτουργία των νεφρών.
Η κύρια περιοχή πέψης και απορρόφησης είναι το μεσέντερο, ενώ οι θηλές μπορούν να αυξήσουν την πεπτική και απορροφητική επιφάνεια.
Νευρικό σύστημα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το νευρικό σύστημα αποτελείται από το σύνολο των νευρώνων. Όπως σε όλα τα ζώα οι νευρώνες συνθέτουν άμεσα η έμμεσα τα αισθητήρια κύτταρα με κάποιο μυϊκό ή αδενικό κύτταρο. Για να επικοινωνούν καλά μεταξύ τους, συγκεντρώνονται σε ομάδες που ονομάζονται γάγγλια. Το πιο μεγάλο γάγγλιο είναι ο εγκέφαλος, που βρίσκεται πάνω από τον οισοφάγο. Επίσης αρκετά μεγάλο είναι το υποοισοφαγικό γάγγλιο. Σε κάθε μεταμερές υπάρχει από ένα γάγγλιο σε κάθε πλευρά. Όλα τα γάγγλια αυτά συνθέτονται μεταξύ τους με κορδέλες από νευράξονες, τα λεγόμενα νεύρα, έτσι που το όλο σύστημα φαίνεται σαν ανεμόσκαλα. Βέβαια πέρα από το κεντρικό νευρικό σύστημα υπάρχει και το περιφερειακό.
Αισθητήρια όργανα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα έντομα έχουν μια ασυνήθιστα έντονη ικανότητα αισθητήριας αντίληψης. Τα αισθητήριά τους όργανα είναι μικροσκοπικά και βρίσκονται κυρίως στο σωματικό τοίχωμα.
Τα ερεθίσματα που περιλαμβάνουν την αφή, την πίεση και τις δονήσεις, δηλ. τα μηχανικά ερεθίσματα, προσλαμβάνονται από αισθητίδια. Αυτά τα όργανα είναι διεσπαρμένα πάνω στις κεραίες, στα πόδια και στο σώμα.
Τριχοειδή αισθητίδια ή τυμπανικά όργανα μπορούν να εντοπίσουν ήχους που μεταδίδονται μέσω του αέρα. Τα τυμπανικά όργανα υπάρχουν σε ορισμένα Ορθόπτερα, Ομόπτερα και Λεπιδόπτερα. Δεν αντιλαμβάνονται όλα τα έντομα ήχους μεταφερόμενους μέσω του αέρα.
Οι χημειοϋποδοχείς για την πρόσληψη χημικών ερεθισμάτων, δηλ. για τη γεύση και την όσφρηση, είναι συνήθως δέσμες προεκβολών αισθητήριων κυττάρων που βρίσκονται σε αισθητήρια βοθρία στα στοματικά εξαρτήματα. Στα μυρμήγκια, στις μέλισσες και στις σφήκες βρίσκονται και στις κεραίες, ενώ στις μύγες, στις πεταλούδες και στις νυχτοπεταλούδες βρίσκονται και στα πόδια. Η όσφρηση είναι γενικά πολύ οξεία. Κάποια είδη μπορούν να εντοπίσουν ορισμένες οσμές από αποστάσεις πολλών χιλιομέτρων. Μια μέλισσα μπορεί να διακρίνει μέσω της όσφρησης εάν μια άλλη μέλισσα είναι από την ίδια κυψέλη.
Αναπαραγωγή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στο αρσενικό γένος οι αγωγοί από τους δύο όρχεις και οι βοηθητικοί αδένες καταλήγουν στον κοινό εκσπερματικό αγωγό, που εκβάλλει στον φαλλό στο 9ο κοιλιακό μεταμερές. Στο θηλυκό οι δύο ωοθήκες με τους βοηθητικούς αδένες καταλήγουν στον κόλπο. Από τον κόλπο ξεκινάει η σπερματοθήκη, όπου μετά τη σύζευξη αποθηκεύεται το αρσενικό σπέρμα. Ο κόλπος καταλήγει στο γονοπόρο κάτω από τον ωοθέτη. Τα αρσενικά αποθέτουν, συνήθως, το σπέρμα τους στον κόλπο του θηλυκού. Σε μερικές τάξεις, όπως στα Θυσάνουρα, το σπέρμα αφήνεται σε σπερματοφόρα για να παραληφθούν από το θηλυκό.
Τα περισσότερα έντομα γεννούν πάρα πολλά αυγά, αν και υπάρχουν μερικά ζωοτόκα είδη που γεννούν μόνο ένα άτομο τη φορά. Τα έντομα, των οποίων τα ανώριμα στάδια είναι υδρόβια, γεννούν τα αυγά τους στο νερό.
| Πίνακας 2: Τύποι ανάπτυξης | ||||
| Αμετάβολη ανάπτυξη | Μεταμόρφωση | |||
|---|---|---|---|---|
| ημιμετάβολη μεταμόρφωση | ολομετάβολη μεταμόρφωση | |||
| Παράδειγμα: ψαράκι Lepisma saccharina | Παράδειγμα: κοριό Pyrrhocoris apterus | Παράδειγμα: λιβελλούλη Libellula quadrimaculata | Παράδειγμα: πεταλούδα Anthocharis cardamines | Παράδειγμα: κολεόπτερο Oryctes nasicornis |
 |  |  |  |  |
| χωρίς μεταμόρφωση, δεν έχει μορφολογική διαφορά μετά τις εκδύσεις | Η διαφορά μεταξύ νύμφης και ακμαίου φαίνεται μόνο στα φτερά, στα αναπαραγωγικά όργανα και στο μέγεθος. | Η διαφορά μεταξύ νύμφης και ακμαίου είναι μεγάλη, αλλά δεν υπάρχει πλαγγόνα και η νύμφη έχει πια μικρά φτερά. | Το ακμαίο βγαίνει από την πλαγγόνα (σκεπασμένου τύπου Puppa obteca) | ωόν, προνύμφη, πλαγγόνα (ελεύθερου τύπου, Puppa libera) και ακμαίο |
Μεταμόρφωση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σε όλα τα ζώα κατά την ανάπτυξη παρουσιάζεται μια σχετική μεταμόρφωση, όμως σε καμιά άλλη ταξινομική ενότητα είναι τόσο δραματική όπως στα έντομα. Υφίστανται διάφορα τύποι ανάπτυξης (Πίνακας 2).
Αφού ελευθερωθεί το εκκολαπτόμενο έντομο από το αυγό, κατα τη διάρκεια της μετεμβρυϊκής ανάπτυξης, αλλάζει μορφή και υφίσταται μεταμορφώσεις. Στην περίοδο αυτή θα υποστεί μια σειρά από εκδύσεις του εξωσκελετού προκειμένου να αυξηθεί σε μέγεθος.
Η συντριπτική πλειονότητα των εντόμων υφίσταται μια ολομετάβολη μεταμόρφωση : εκκολάπτεται η σκωληκόμορφη προνύμφη, η γνωστή Κάμπια(κάμπια αποκαλείται μόνο η προνύμφη των λεπιδόπτερων). Μετά από μια σειρά εκδύσεων, η προνύμφη σχηματίζει μια θήκη ή ένα κουκούλι γύρω από τον εαυτό της και μετατρέπεται σε χρυσαλλίδα ή πλαγγόνα, Σε αυτό το στάδιο δεν τρέφεται. Τέλος, από τη χρυσαλλίδα εξέρχεται το πλήρως αναπτυγμένο ενήλικο έντομο, το ακμαίο.
Μερικά έντομα υφίστανται ημιμετάβολη μεταμόρφωση (ή σταδιακή ή ατελή μεταμόρφωση), όπως τα εφημερόπτερα, τα πλεκόπτερα, οι λιβελλούλες, τα τζιτζίκια, οι ακρίδες κ.ά. Τα νεαρά άτομα ονομάζονται νύμφες και οι πτέρυγες αυξάνουν σε μέγεθος μαζί με το άτομο μέσα από διαδοχικές εκδύσεις, ώστε αυτό να καταλήξει σε πτερωτό ενήλικο.
Τα Θυσάνουρα και τα Κολλέμβολα και τα πρωτογενώς άπτερα έντομα (δηλαδή η παραφυλετική ομάδα Απτερύγωτα), υφίστανται άμεση ανάπτυξη: τα νεαρά μοιάζουν με τα ενήλικα, εκτός του μεγέθους, και δεν μεταμορφώνονται.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Πίνακας 3: Δενδρόγραμμα |
Σύστημα και ταξινόμηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα έντομα περιλαμβάνουν πολλές τάξεις, που διαφέρουν μεταξύ τους ανάλογα με τη μορφή και τον αριθμό των φτερών, τη μορφή των στοματικών μορίων, τον τύπο της μεταμόρφωσης τους και με πολλά άλλα χαρακτηριστικά. Στόχος της συστηματικής ταξινόμησης είναι να οργανώνεται η ποικιλία.
Η Κλασσική Ταξινόμηση των εντόμων η οποία αναφέρεται στο ταξινομοπλαίσιο, προσπαθεί να περιορίζεται σε ελάχιστα χαρακτηριστικά. Βασίζεται μόνο σε λιγοστά χαρακτηριστικά
- η παρουσία ή απουσία πτερύγων
- ο τύπος της κίνησης των πτερύγων
- ο τύπος της μεταμόρφωσης.
Αντίθετα η Φυλογενετική Ταξινόμηση θέλει να καθρεφτίζει την πορεία της εξέλιξης. Γι´αυτό τον σκοπό βασίζεται σε όλα τα διαθέσιμα κριτήρια. Σήμερα γενικά δεκτό είναι, πως τα Οδοντόγναθα σχετίζονται περισσότερα με τα Νεόπτερα παρά με τα Εφημερόπτερα. Επίσης τα Θυσάνουρα (Thysanura στη στενή έννοια) έχουν περισσότερα κοινά με τα Εφημερόπτερα παρά με τα Αρχαιόγναθα. Συμπερασματικά τα παλαιά τάξα «Απτερυγωτά» και «Παλαιόπτερα» σήμερα δεν θεωρούνται ταξινομικές ενότητες, αλλά τα λεγόμενα «ταξα καλαθιού» που περιέχουν όλα αυτά, που δεν ανήκει αλλού. Τα αποτελέσματα των ερευνών για την εξέλιξη των εντόμων - που βέβαια πάντοτε θα μείνει κατά μέρος υποθετικό - απεικονίζονται σε κλαδογράμματα. Μια ευρέως αποδεκτή γνώμη για τις συγγενικές σχέσεις των εντόμων δίνει το κλαδόγραμμα του πίνακα 3.[5]
Ρεκόρ
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το μακρύτερο έντομο στον κόσμο, μήκους 56,5 εκατοστών, ανακαλύφθηκε στη Βόρνεο της Ινδονησίας και είναι το Phobaeticus chani.[6]
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Alfred Kühn Grundriss der Allgemeinen Zoologie Georg Thieme Verlag Stuttgart 1957
- Michael Chinery Pareys Buch der Insekten Verlag Paul Parey. Hamburg und Berlin ISBN 3-490-23118-X
- dtv-Atlas zur Biologie Deutscher Taschenbuchverlag GmbH München ISBN 3-423-03012-7
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ "insect physiology" McGraw-Hill Encyclopedia of Science and Technology, Ch. 9, p. 233, 2007
- ↑ Vincent Brian Wigglesworth. «Insect». Insect. http://www.britannica.com/EBchecked/topic/289001/insect. Ανακτήθηκε στις 19 April 2012.
- ↑ «Λεξικό της κοινής νεοελληνικής». www.greek-language.gr. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2016.
- ↑ 4,0 4,1 Harper, Douglas· Dan McCormack (Νοεμβρίου 2001). «Online Etymological Dictionary». Online Etymological Dictionary. LogoBee.com. σελ. 1. Ανακτήθηκε στις 1 Νοεμβρίου 2011.
- ↑ Σύμφωνα με τον Bernhard Klausnitzer 1996 λίγο απλουστευμένο από τη Γερμανική ΒΠ
- ↑ Καθημερινή[νεκρός σύνδεσμος],Ανακαλύφθηκε το μακρύτερο έντομο του κόσμου, 17 Οκτωβρίου 2008.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Overview of Orders of Insects- bugguide.net
- Fossil Insect Database Αρχειοθετήθηκε 2016-09-12 στο Wayback Machine. - Διεθνής Παλαιοντολογική Εταιρεία
- InsectImages.org - 24.000 φωτογραφίες υψηλής ευκρίνειας
- BBC Nature: Αρχειοθετήθηκε 2015-05-16 στο Wayback Machine. - Σελίδα του BBC αφιερωμένη στα έντομα