Ακοντισμός

Στίβος Ακοντισμός
Ακοντιστής στην Αρχαία Ελλάδα
Ρεκόρ ανδρών
Παγκόσμιο	Γιαν Ζελέζνι  Τσεχία 98,48 μέτρα (1996)
Ολυμπιακό	Αρσάντ Ναντίμ  Πακιστάν 92,97 μέτρα (2024)
Ρεκόρ γυναικών
Παγκόσμιο	Τσεχία Μπάρμπορα Σποτάκοβα  Τσεχία 72,28 μέτρα (2008)
Ολυμπιακό	Οσλέιδις Μενέντες  Κούβα 71,53 μέτρα (2004)

Ο ακοντισμός είναι ένα από τα αγωνίσματα ρίψεων του στίβου, με μεγάλη ιστορία καθώς είναι γνωστό ήδη από την Αρχαία Ελλάδα. Σκοπός του αθλήματος είναι η ρίψη ενός ακοντίου σε μεγάλη απόσταση (δεκάδων μέτρων). Νικητής είναι ο αθλητής που θα ρίξει το ακόντιό του πιο μακριά.^[1]

Ο Όμηρος αναφέρει ότι Αχαιοί όταν δεν πολεμούσαν έξω από τα τείχη της Τροίας διασκέδαζαν ρίχνοντας δίσκο και ακόντιο. Στην Οδύσσεια οι μνηστήρες της Πηνελόπης περνούσαν τον καιρό τους ρίχνοντας δίσκο και ακόντιο και μάλιστα σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο.

Προστάτη του ακοντισμού οι αρχαίοι θεωρούσαν τον θεό Απόλλωνα, γι'αυτό τον βλέπουμε σε αγγειογραφείες και γενικά στην "Πλαστική" να κρατά δόρυ και τόξο "λόγχην δε εν ταις χερσίν και τόξον".

Το ακόντιο στην Αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν στον πόλεμο και στο κυνήγι. Για την εκπαίδευση τόσο των νέων όσο και των στρατιωτών οργανώνονταν αγώνες ακοντίου. Υπήρχαν δύο ειδών αγώνες. Εκτίναξη του ακοντίου σε μήκος, που ονομαζόταν «εκηβόλος ακοντισμός», και εκτίναξη του ακοντίου σε στόχο, που ονομαζόταν «Στοχαστικός ακοντισμός».

Κατά την προπόνηση στο εστοχαστικό ακόντιο οι αθλητές χρησιμοποιούσαν ακόντιο με την αιχμή, ενώ στη ρίψη του εκηβόλου, χωρίς αιχμή. Κατά τους επίσημους αγώνες πρέπει να χρησιμοποιούσαν αιχμηρό ακόντιο, ίσως με μεταλλική αιχμή αφού η βολή ήταν έγκυρη όταν το ακόντιο χτυπούσε στο έδαφος με την αιχμή του για να είναι δυνατή η μέτρηση της ρίψης.^[2]

Σαν αγώνισμα στις Ολυμπιάδες επικράτησε ο ακοντισμός σε μήκος και ήταν ένα από τα πέντε αγωνίσματα του πένταθλου.

Το αρχαίο ακόντιο είναι ένα ξύλινο κοντάρι, μήκους περίπου 1,70 μ. και διαμέτρου περίπου 3,5 εκατοστών. Στη μια άκρη είναι μυτερό. Στις αγγειογραφιές μάλιστα βλέπουμε ότι το μήκος του ακοντίου πλησιάζει και υπερβαίνει το ύψος του ακοντιστή. Για το βάρος και το πάχος του δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίες. Το αγωνιστικό ακόντιο θα πρέπει να ήταν ελαφρύτερο από το δόρυ των πολεμιστών.

Το ακόντιο χρησιμοποιήθηκε στο Βυζάντιο, όπως και στις προηγούμενες εποχές ως όπλο πολεμικό, ως όργανο για το κυνήγι μεγάλων άγριων ζώων και ως αθλητικό όργανο. Στα Τακτικά το ακόντιο αναφέρεται ως "ρικτάριν" και το έριχναν μακριά. Οι Ρωμαίοι το ακόντιο το έφτιαχναν από ξύλο κρανιάς καιτο μήκος του ποικίλει από 1,10-2,40μ. και στους Βυζαντινούς χρόνους 2,30 μ.^[3][4]

Στο πένταθλο χρησιμοποιούσαν ακόντιο χωρίς μεταλλική αιχμή. Το ακόντιο αυτό λεγόταν «αποτομεύς ή αποτομάς». Στις παραστάσεις που υπάρχουν σε αγγεία ή σε ανάγλυφα, απεικονίζονται ακόντια και με μεταλλική αιχμή. Τα ακόντια αυτά χρησιμοποιούνταν στο αγώνισμα ακοντισμού σε στόχο και η μεταλλική αιχμή (από σίδερο ή ορείχαλκο) βοηθούσε για να στερεωθεί το ακόντιο στον στόχο. Στο μέσο του ακοντίου υπήρχε δερμάτινη λωρίδα διπλωμένη σε θηλιά η «αγκύλη», δεμένη περίπου στο κέντρο βάρους του ακοντίου. Το ακριβές σημείο του δεσίματος της αγκύλης το ρύθμιζε ο κάθε αθλητής κατά τη δική του αντίληψη και την τεχνική που χρησιμοποιούσε. Οι αθλητές έδεναν την αγκύλη και την τύλιγαν στο κέντρο βάρους του ακοντίου, γι'αυτό και το ακόντιο ονομαζόταν μεσάγκυλον. Στη θηλειά της αγκύλης ο αθλητής περνούσε ένα η δύο δάχτυλα κρατώντας συγχρόνως με τα υπόλοιπα το ακόντιο. Είναι γεγονός ότι η αγκύλη κατά την εκσφενδόνιση λειτουργούσε ως μοχλός προώθησης αυξάνοντας τη δύναμη εκτοξεύσεως γιατί σταθεροποιούσε τη λαβή. Η αγκύλη καθώς ξετυλίγονταν προσέδιδε επίσης στο ακόντιο περιστροφική κίνηση γύρω από από τον άξονα που σταθεροποιούσε την πτήση.

Οι αγωνιστικές αγγειογραφίες είναι περισσότερο αποκαλυπτικές από τα αγωνιστικά κείμενα που διεσώθηκαν. Κατά τον Φιλόστρατο ιδανικοί ακοντιστές ήταν οι ψηλοί στο σώμα, οι αρμονικά καλογυμνασμένοι με γερά σώματα, με μακριά και λεπτά μέλη, με μακριά δάκτυλα.

Η ρίψη ακοντίων αναβίωσε στη Γερμανία και τη Σουηδία στις αρχές της δεκαετίας του 1870 και σε μία δεκαετία επεκτάθηκε και στη Φινλανδία. Οι κανόνες συνέχισαν να εξελίσσονται τις επόμενες δεκαετίες. Αρχικά, τα ακόντια εκτοξεύονταν χωρίς να ταχύτητα, και το κράτησή τους από τη λαβή στο κέντρο βάρους δεν ήταν πάντα υποχρεωτική. Οι περιορισμένες προβολές εισήχθησαν στα τέλη της δεκαετίας του 1890 και σύντομα εξελίχθηκαν στο σύγχρονο τρόπο ρίψης. 

Ο Σουηδός Έρικ Λέμινγκ, ο οποίος έριξε το πρώτο καλύτερο στον κόσμο (49,32 μέτρα) το 1899 και κυριάρχησε στους Ολυμπιακούς Αγώνες: από το 1902 έως το 1912 βελτιώθηκε σχεδόν κατά εννέα μέτρα και κατέρριψε το δικό του παγκόσμιο ρεκόρ. Η Σουηδία σάρωσε τις τέσσερις πρώτες θέσεις στη διοργάνωση του 1904, καθώς οι καλύτεροι ρίπτες της Φινλανδίας απουσίαζαν και η διοργάνωση δεν είχε ακόμη γίνει δημοφιλής σε καμία άλλη χώρα. Αν και αμφισβητήθηκε από νεότερα ταλέντα, ο Λέμινγκ παρέμεινε ως Ολυμπιονίκης το 1908 και το 1912. Η καλύτερο του βολή (62,32 μ., επίδοση μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1912) ήταν το πρώτο παγκόσμιο ρεκόρ ακοντισμού που επικυρώθηκε επίσημα από τη Διεθνή Ένωση Ομοσπονδιών Κλασικού Αθλητισμού (IAAF).

Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, οι περισσότεροι αγώνες ακοντισμού ήταν με δύο χέρια. το εργαλείο ρίχνονταν με το δεξί χέρι και χωριστά με το αριστερό χέρι, και τα καλύτερα σημάδια για κάθε χέρι προστέθηκαν μαζί. Οι αγώνες μόνο για το καλύτερο χέρι ήταν λιγότερο συνηθισμένοι, αν και όχι άγνωστοι. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες, ένας αγώνας και των δύο χεριών πραγματοποιήθηκε μόνο μία φορά, το 1912. Η Φινλανδία σάρωσε τα μετάλλια, μπροστά από τον Λέμινγκ. Μετά από αυτό, αυτή η εκδοχή του ακοντίου έσβησε γρήγορα στην αφάνεια, μαζί με παρόμοιες παραλλαγές της βολής και του δίσκου.

Μια άλλη πρώιμη παραλλαγή ήταν το ελεύθερο ακόντιο, στο οποίο το κράτημα του ακοντίου από τη λαβή στο κέντρο βάρους δεν ήταν υποχρεωτικό. ένας τέτοιος αγώνας ελεύθερου τρόπου διεξήχθη στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1908, αλλά αφαιρέθηκε από το πρόγραμμα μετά από αυτούς.

Τα πρώτα γνωστά σημάδια γυναικείου ακοντίου καταγράφηκαν στη Φινλανδία το 1909. Αρχικά, οι γυναίκες πετούσαν το ίδιο όργανο με τους άνδρες, ενώ ένα ελαφρύτερο, πιο κοντό ακόντιο για γυναίκες εισήχθη τη δεκαετία του 1920. Ο ακοντισμός γυναικών προστέθηκε στο Ολυμπιακό πρόγραμμα το 1932.

Για πολλά χρόνια τα ακόντια κατασκευάζονταν από μασίφ ξύλο με ατσάλινο άκρο. Το κοίλο, εξαιρετικά αεροδυναμικό ακόντιο χελντ, που εφευρέθηκε από τον Αμερικανό ρίπτη Μπαντ Χελντ και αναπτύχθηκε και κατασκευάστηκε από τον αδελφό του Ντικ, παρουσιάστηκε τη δεκαετία του 1950. Τα πρώτα ακόντια χελντ ήταν επίσης ξύλινα με ατσάλινα άκρα, αλλά αργότερα τα μοντέλα κατασκευάστηκαν εξ ολοκλήρου από μέταλλο. Αυτά τα νέα ακόντια πέταξαν πιο μακριά, αλλά ήταν επίσης λιγότερο πιθανό να προσγειωθούν πρώτα σωστά. Ως απάντηση στις ολοένα και πιο συχνές επίπεδες ή διφορούμενα επίπεδες προσγειώσεις, τα πειράματα με τροποποιημένα ακόντια ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Τα σχέδια που προέκυψαν, που έκαναν τις επίπεδες προσγειώσεις πολύ λιγότερο συνηθισμένες και μείωσαν τις αποστάσεις που πετάγονταν, έγιναν επίσημα για τους άνδρες ξεκινώντας τον Απρίλιο του 1986 και για τις γυναίκες τον Απρίλιο του 1999, και τα παγκόσμια ρεκόρ (τότε 104,80 μέτρα από τον Ούβε Χεν και 80,00 μέτρα από την Πέτρα Φέλκε) έπαψαν να ισχύουν. Η αναγκαιότητα νέων ακοντίων προέκυψε κυρίως μετά τη ρίψη του Χεν στις 20 Ιουλίου 1984 στο Βερολίνο, όπου για πρώτη φορά αθλητής ξεπέρασε τα 100 μέτρα θέτοντας ερωτηματικά για την ασφάλεια και τη δυνατότητα των αθλητικών χώρων να ανταποκριθούν σε τέτοιες επιδόσεις.^[5][6]

Οι αθλητές του ακοντισμού που κατέχουν τα παγκόσμια ρεκόρ είναι:

• Γιαν Ζελέζνι, χρυσός Ολυμπιονίκης στον ακοντισμό στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1992, του 1996 και του 2000, αργυρό μετάλλιο το 1988. Κατέχει το παγκόσμιο ρεκόρ από το 1996 με βολή 98,48 μέτρα.
• Μπάρμπορα Σποτάκοβα, χρυσό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2008 και 2012 και χάλκινο το 2016. Κατέχει το παγκόσμιο ρεκόρ από το 2008 με βολή 72,28 μ.

Στο αγώνισμα έχουν διακριθεί στο υψηλότερο επίπεδο και Έλληνες αθλητές όπως η Σοφία Σακοράφα, που στις 26 Σεπτεμβρίου 1982, σημείωσε παγκόσμιο επίδοση με 74,20 μέτρα (παλαιός τύπος ακόντίου), η Άννα Βερούλη, χρυσό μετάλλιο στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Στίβου 1982 στην Αθήνα, η Μιρέλα Μανιάνι, αργυρό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Σίδνεϊ το 2000 και χάλκινο μετάλλιο στους Ολυμπιακούς αγώνες στην Αθήνα το 2004 και η Ελίνα Τζένγκο, πρωταθλήτρια Ευρώπης το 2022. Τέλος, ο Μιχάλης Δώριζας, ήταν χρυσός Ολυμπιονίκης το 1908.

Στους άνδρες η IAAF έχει αναγνωρίσει πέντε καταρρίψεις παγκοσμίου ρεκόρ με το νέο τύπου ακόντιο, ενώ στις γυναίκες έξι με πρώτη κάτοχο τη Μιρέλα Μανιάνι.^[7]

Άνδρες

Επίδοση (μέτρα)	Αθλητής και εθνικότητα	Ημερομηνία	Τόπος αγώνα
89,58	Στιβ Μπάκλεϊ  Ηνωμένο Βασίλειο	2 Ιουλίου 1990	Στοκχόλμη, Σουηδία
91,46	Στιβ Μπάκλεϊ  Ηνωμένο Βασίλειο	25 Ιανουαρίου 1992	Νορθ Σορ Σίτι, Νέα Ζηλανδία
95,54	Γιαν Ζελέζνι  Τσεχία	6 Απριλίου 1993	Πίτερσμπουργκ, Νότια Αφρική
95,56	Γιαν Ζελέζνι  Τσεχία	29 Αυγούστου 1993	Σέφιλντ, Μεγάλη Βρετανία
98,48	Γιαν Ζελέζνι  Τσεχία	25 Μαΐου 1996	Ιένα, Γερμανία

Γυναίκες

Επίδοση (μέτρα)	Αθλήτρια και εθνικότητα	Ημερομηνία	Τόπος αγώνα
67,09	Μιρέλα Μανιάνι  Ελλάδα	28 Αυγούστου 1999	Σεβίλλη, Ισπανία
68,22	Τρίνε Χάτεσταντ  Νορβηγία	30 Ιουνίου 2000	Ρώμη, Ιταλία
69,48	Τρίνε Χάτεσταντ  Νορβηγία	28 Ιουλίου 2000	Όσλο, Νορβηγία
71,54	Οσλέιδις Μενέδες  Κούβα	1 Ιουλίου 2001	Ρέθυμνο, Ελλάδα
71,70	Οσλέιδις Μενέδες  Κούβα	14 Αυγούστου 2005	Ελσίνκι, Φινλανδία
72,28	Μπάρμπορα Σποτάκοβα  Τσεχία	13 Σεπτεμβρίου 2009	Στουτγάρδη, Γερμανία

Η τεχνική ρίψης του ακοντίου περιλαμβάνει δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος (που δίνει την ενέργεια για τη ρίψη του ακοντίου) ο ακοντιστής τρέχει 8-12 επιταχυνόμενα βήματα, κρατώντας το ακόντιο επάνω από το ύψος των ώμων. Το δεύτερο μέρος της φοράς (κίνηση) αποτελούν τα πέντε τελευταία βήματα, όπου ο αθλητής απλώνει το χέρι του προς τα μπρος και στρέφει τον αριστερό ώμο προς την κατεύθυνση ρίψης. Στα τρία τελευταία βήματα εκτελεί μια «ψαλιδωτή» κίνηση με τα πόδια έτσι ώστε να έρθει στην τελική θέση ρίψης. Στη φάση αυτή, σπρώχνει με το δεξί πόδι επάνω και εμπρός, και η ώθηση αυτή μεταφέρεται στη λεκάνη, στον κορμό, στον ώμο, στον αγκώνα και τελικά στην παλάμη που απελευθερώνει το ακόντιο.

Ο αθλητής για να είναι έγκυρος πρέπει:

• Να κρατάει το ακόντιο από τη λαβή.
• Να ρίχνει το ακόντιο επάνω από τον ώμο ή από το επάνω μέρος του βραχίονα.
• Να μην ακουμπήσει με οποιοδήποτε μέρος του σώματος του έξω ή επάνω στις γραμμές που ορίζουν τον διάδρομο φοράς.
• Να μην προσπεράσει ή ακουμπήσει με οποιοδήποτε μέρος του σώματος του την τελική γραμμή(τόξο) του διαδρόμου.
• Από την αρχή μέχρι το τέλος της προσπάθειας δεν επιτρέπεται να γυρίσει την πλάτη του στην κατεύθυνση ρίψης.
• Να μην εκτελεί κατά τη ρίψη κυκλική κίνηση.
• Να εγκαταλείπει τον διάδρομο φοράς αφού πρώτα προσγειωθεί το ακόντιο πλάγια και πίσω από τις τελικές γραμμές (τόξο και κάθετες προς τον διάδρομο γραμμές)και σε όρθια στάση.
• Να μην ξεφύγει το ακόντιο από τα χέρια του και πέσει κάτω.
• Το ακόντιο να προσγειώνεται μέσα στον τομέα ρίψης και πρώτα με την αιχμή.
• Να αρχίσει την προσπάθεια του πριν παρέλθει ο χρόνος των 60".^[8]

Κατάταξη	Επίδοση	Αθλητής	Ημερομηνία	Τόπος
1	98,48 μέτρα	Γιαν Ζελέζνι  Τσεχία	25 Μαΐου 1996	Ιένα, Γερμανία
2	97,76	Γιοχάνες Φέτερ  Γερμανία	6 Σεπτεμβρίου 2020	Χόζουφ, Πολωνία
3	93,90	Τόμας Ρέλερ  Γερμανία	5 Μαΐου 2017	Ντόχα, Κατάρ
4	93,09	Άκι Παρβιάινεν  Φινλανδία	26 Ιουνίου 1999	Κουορτάνε, Φινλανδία
5	93,07	Άντερσον Πίτερς  Γρενάδα	13 Μαΐου 2022	Ντόχα, Κατάρ
6	92,97	Αρσάντ Ναντίμ  Πακιστάν	8 Αυγούστου 2024	Παρίσι, Γαλλία
7	92,72	Τζούλιους Γιέγκο  Κένυα	26 Αυγούστου 2015	Πεκίνο, Κίνα
8	92,61	Σεργκέι Μακάροφ Ρωσία	30 Ιουνίου 2002	Σέφιλντ, Μεγάλη Βρετανία
9	92,60	Ρέιμοντ Χεκτ  Γερμανία	14 Αυγούστου 1996	Ζυρίχη, Ελβετία
10	92,06	Αντρέας Χόφμαν  Γερμανία	2 Ιουνίου 2018	Όφενμπουργκ, Γερμανία

Πηγή: World Athletics

Κατάταξη	Επίδοση	Αθλήτρια	Ημερομηνία	Τόπος
1	72,28 μέτρα	Μπάρμπορα Σποτάκοβα  Τσεχία	13 Σεπτεμβρίου 2008	Στουτγκάρδη, Γερμανία
2	71,70	Οσλέιδις Μενέδες  Κούβα	14 Αυγούστου 2005	Ελσίνκι, Φινλανδία
3	71,40	Μάρια Αντρέιτσικ Πολωνία	9 Μαΐου 2021	Σπλιτ, Κροατία
4	70,53	Μαρία Αμπακούμοβα Ρωσία	1 Σεπτεμβρίου 2013	Βερολίνο, Γερμανία
5	70,20	Κριστίνα Όμπεργκφολ  Γερμανία	23 Ιουνίου 2007	Μόναχο, Γερμανία
6	69,48	Τρίνε Χάτεσταντ  Νορβηγία	28 Ιουλίου 2000	Όσλο, Νορβηγία
7	69,35	Σουνέτ Βίλχοεν  Νότια Αφρική	9 Ιουνίου 2012	Νέα Υόρκη, ΗΠΑ
8	69,19	Κριστίν Χούσονγκ  Γερμανία	30 Μαΐου 2021	Χουζόφ, Πολωνία
9	68,92	Κάθριν Μίτσελ Αυστραλία	11 Απριλίου 2018	Χρυσή Ακτή, Αυστραλία
10	68,43	Σάρα Κόλακ  Κροατία	6 Ιουλίου 2017	Λωζάνη, Ελβετία

Πηγή: World Athletics

• Ακοντισμός στους Ολυμπιακούς Αγώνες

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   ακοντισμός

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Ακοντισμός

• Javelin Throw Men
• Javelin Throw Women