Βικιπαίδεια:Ουδέτερη οπτική γωνία

Αυτή η σελίδα ορίζει μια πολιτική ως προς τη λειτουργία της Βικιπαίδειας. Περιγράφει ένα ευρέως αποδεκτό πρότυπο που κανονικά πρέπει να ακολουθούν όλοι οι συντάκτες. Οι αλλαγές που γίνονται σε αυτό πρέπει να αντικατοπτρίζουν συναίνεση.

Αυτή η σελίδα με λίγα λόγια: Τα λήμματα δεν θα πρέπει να παίρνουν το μέρος μιας πλευράς, αλλά να εξηγούν τις πλευρές, αναλογικά και χωρίς προκατάληψη. Αυτό έχει εφαρμογή τόσο σε αυτό που γράφεται όσο και στο πώς γράφεται.

Πολιτική Βικιπαίδειας
Ουδετερότητα Επαληθευσιμότητα Όχι πρωτότυπη έρευνα Τι δεν είναι η Βικιπαίδεια

Όλο το εγκυκλοπαιδικό περιεχόμενο στη Βικιπαίδεια πρέπει να γράφεται από ουδέτερη οπτική γωνία (ΟΟΠ ή NPOV), που σημαίνει αντιπροσώπευση δίκαια, αναλογικά και, στο μέτρο του δυνατού, χωρίς συντακτική προκατάληψη, όλων των σημαντικών απόψεων που έχουν δημοσιευθεί από αξιόπιστες πηγές για ένα θέμα.

H Ουδέτερη Οπτική Γωνία είναι μια θεμελιώδης αρχή της Βικιπαίδειας και άλλων έργων Wikimedia . Είναι επίσης μία από τις τρεις βασικές πολιτικές περιεχομένου της Wikipedia. τα άλλα δύο είναι «Επαληθευσιμότητα» και «Όχι πρωτότυπη έρευνα». Αυτές οι πολιτικές καθορίζουν από κοινού τον τύπο και την ποιότητα του υλικού που είναι αποδεκτό στα λήμματα της Βικιπαίδειας και επειδή λειτουργούν αρμονικά, δεν θα πρέπει να ερμηνεύονται μεμονωμένα το ένα από το άλλο. Οι συντάκτες ενθαρρύνονται ιδιαίτερα να εξοικειωθούν και με τις τρεις.

Αυτή η πολιτική είναι αδιαπραγμάτευτη και οι αρχές στις οποίες βασίζεται δεν μπορούν να αντικατασταθούν από άλλες πολιτικές ή οδηγίες, ούτε από τη συναίνεση των συντακτών.^[1]

Η επίτευξη αυτού που η κοινότητα της Βικιπαίδεια κατανοεί ως ουδετερότητα σημαίνει προσεκτική και κριτική ανάλυση μιας ποικιλίας αξιόπιστων πηγών και στη συνέχεια προσπάθεια μεταφοράς στον αναγνώστη των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτές δίκαια, αναλογικά και όσο το δυνατόν περισσότερο χωρίς συντακτική προκατάληψη. Η Βικιπαίδεια στοχεύει να περιγράψει διαμάχες, αλλά όχι να εμπλέκεται σε αυτές. Στόχος είναι η ενημέρωση και όχι η επιρροή. Οι συντάκτες, ενώ έχουν φυσικά τις δικές τους οπτικές γωνίες (απόψεις), θα πρέπει να προσπαθούν καλόπιστα να παρέχουν πλήρεις πληροφορίες και όχι να προωθούν μια συγκεκριμένη οπτική γωνία έναντι μιας άλλης. Ως εκ τούτου, η ουδέτερη οπτική γωνία δεν σημαίνει τον αποκλεισμό ορισμένων οπτικών γωνιών. Σημαίνει ότι περιλαμβάνονται όλες οι επαληθεύσιμες οπτικές γωνίες που έχουν επαρκή βαρύτητα. Τηρήστε τις ακόλουθες αρχές για να επιτύχετε το επίπεδο ουδετερότητας που είναι κατάλληλο για μια εγκυκλοπαίδεια:

• Αποφύγετε να δηλώνετε απόψεις ως γεγονότα . Συνήθως, τα λήμματα θα περιέχουν πληροφορίες σχετικά με τις σημαντικές απόψεις που έχουν διατυπωθεί για τα θέματά τους. Ωστόσο, αυτές οι απόψεις δεν πρέπει να δηλώνονται στη φωνή της Βικιπαίδειας. Αντίθετα, θα πρέπει να αποδίδονται στο κείμενο σε συγκεκριμένες πηγές ή όπου δικαιολογείται, να περιγράφονται ως ευρέως διαδεδομένες απόψεις κ.λπ. Για παράδειγμα, ένα άρθρο δεν θα πρέπει να αναφέρει ότι «η γενοκτονία είναι μια κακή ενέργεια», αλλά μπορεί να αναφέρει ότι «η γενοκτονία έχει περιγραφεί από τον Ιωάννη Ταδόπουλο ως η επιτομή του ανθρώπινου κακού».
• Αποφύγετε να αναφέρετε σοβαρά αμφισβητούμενους ισχυρισμούς ως γεγονότα. Εάν διαφορετικές αξιόπιστες πηγές κάνουν αντικρουόμενους ισχυρισμούς για ένα θέμα, αντιμετωπίστε αυτούς τους ισχυρισμούς ως απόψεις και όχι ως γεγονότα και μην τις παρουσιάζετε ως άμεσες δηλώσεις.
• Αποφύγετε να αναφέρετε γεγονότα ως απόψεις. Οι μη αμφισβητούμενοι και αδιαμφισβήτητοι πραγματικοί ισχυρισμοί που γίνονται από αξιόπιστες πηγές θα πρέπει κανονικά να αναφέρονται απευθείας στη φωνή της Βικιπαίδειας. Εκτός εάν ένα θέμα αφορά συγκεκριμένα μια διαφωνία σχετικά με πληροφορίες που δεν αμφισβητούνται κατά τα άλλα, δεν υπάρχει ανάγκη για συγκεκριμένη αναφορά για τον ισχυρισμό, αν και είναι χρήσιμο να προστεθεί ένας σύνδεσμος αναφοράς στην πηγή για την υποστήριξη της επαληθευσιμότητας . Επιπλέον, το απόσπασμα δεν θα πρέπει να διατυπώνεται με οποιονδήποτε τρόπο που να το κάνει να φαίνεται αμφισβητούμενο.
• Προτιμήστε μη επικριτική γλώσσα. Μια ουδέτερη οπτική γωνία ούτε συμπάσχει ούτε υποτιμά το θέμα της (ή ό,τι λένε αξιόπιστες πηγές για το θέμα), αν και μερικές φορές αυτό πρέπει να εξισορροπηθεί με τη σαφήνεια. Παρουσιάστε απόψεις και αντικρουόμενα ευρήματα με αδιάφορο τόνο. Μην κάνετε παρατηρητική αρθρογράφηση. Όταν μπορεί να εντοπιστεί συντακτική μεροληψία προς μια συγκεκριμένη άποψη, το λήμμα πρέπει να διορθωθεί. Η μόνη προκατάληψη που πρέπει να είναι εμφανής είναι η μεροληψία που αποδίδεται στην πηγή.
• Υποδείξτε τη σχετική προβολή των αντίθετων απόψεων. Βεβαιωθείτε ότι η αναφορά διαφορετικών απόψεων για ένα θέμα αντικατοπτρίζει επαρκώς τα σχετικά επίπεδα υποστήριξης αυτών των απόψεων και ότι δεν δίνει εσφαλμένη εντύπωση ισοτιμίας ή δεν δίνει αδικαιολόγητη βαρύτητα σε μια συγκεκριμένη άποψη. Για παράδειγμα, το να δηλώσεις ότι «σύμφωνα με τον Σίμον Βίζενταλ, το Ολοκαύτωμα ήταν ένα πρόγραμμα εξόντωσης του εβραϊκού λαού στη Γερμανία, αλλά ο Ντέιβιντ Ίρβινγκ αμφισβητεί αυτήν την ανάλυση» θα ήταν να δώσουμε προφανή ισοτιμία μεταξύ της άποψης της υπερπλειοψηφίας και μιας μικροσκοπικής μειοψηφικής άποψης με την ανάθεση ο καθένας σε έναν μόνο ακτιβιστή στο πεδίο.

Στη Βικιπαίδεια χρησιμοποιούμε τους όρους «απροκατάληπτο» και «ουδέτερη οπτική γωνία» με συγκεκριμένο τρόπο, διαφορετικό από εκείνον που εννοείται γενικώς:

Τα απροκατάληπτα λήμματα περιγράφουν δίκαια τις συζητήσεις, παρά συνηγορούν υπέρ της μίας ή της άλλης πλευράς μιας συζήτησης ή διαφωνίας. Εφόσον, όμως, όλα τα λήμματα γράφονται από ανθρώπους, κάτι τέτοιο είναι δύσκολο, καθώς οι άνθρωποι είναι εγγενώς προκατειλημμένοι.

Μια γενική εγκυκλοπαίδεια είναι συλλογή συντεθειμένης γνώσης, παρουσιασμένη από ουδέτερη οπτική γωνία. Η εγκυκλοπαιδική γραφή θα πρέπει στον μέγιστο δυνατό βαθμό να αποφεύγει οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση αντί της ουδέτερης οπτικής γωνίας.

Με την ουδέτερη οπτική γωνία προσπαθεί κανείς να παρουσιάσει τις ιδέες και τα γεγονότα με τέτοιον τρόπο ώστε να συμφωνούν και οι δύο υποστηρικτές και αντίπαλοι. Φυσικά, 100% συμφωνία δεν είναι δυνατή. Υπάρχουν ιδεολογίες που δεν συγκατατίθενται σε οποιαδήποτε άλλη παρουσίαση, εκτός από την πειθαναγκαστική δήλωση της δικής τους οπτικής γωνίας. Μπορούμε μόνο να αναζητήσουμε έναν τρόπο γραφής στον οποίο να συμφωνούν ουσιαστικά λογικοί άνθρωποι, οι οποίοι διαφοροποιούνται πιθανώς σε επί μέρους σημεία.

Ορισμένα παραδείγματα ίσως βοηθήσουν να γίνουν κατανοητά αυτά που θέλω να πω.

1. Το εγκυκλοπαιδικό λήμμα δεν θα πρέπει να ισχυρίζεται ότι οι εταιρείες είναι εγκληματικές, ακόμη και αν ο συγγραφέας του το πιστεύει. Αντίθετα θα πρέπει να αναφέρει ότι ορισμένοι άνθρωποι το πιστεύουν αυτό, καθώς και ποιες είναι οι αιτίες. Κατόπιν οφείλει να παρουσιάσει και τι λέει η άλλη πλευρά.

2. Το εγκυκλοπαιδικό λήμμα δεν θα έπρεπε να ισχυρίζεται ότι ο φιλελευθερισμός είναι το καλύτερο κοινωνικό σύστημα. [...] Αντίθετα, θα έπρεπε να παρουσιάσει τα επιχειρήματα εκείνων που συνηγορούν σε αυτό και τα επιχειρήματα εκείνων που διαφωνούν.

Πιθανώς ο ευκολότερος τρόπος να κάνετε το γράψιμό σας περισσότερο εγκυκλοπαιδικό είναι να γράφετε για αυτό που οι άνθρωποι πιστεύουν παρά για το τι είναι. Αν αυτό σας φαίνεται κάπως υποκειμενικό, κολλεκτιβιστικό ή ιμπεριαλιστικό, τότε ρωτήστε με, διότι νομίζω ότι μόλις κάνατε λάθος. Το τι πιστεύουν οι άνθρωποι είναι θέμα υποκειμενικό και εμείς μπορούμε να το παρουσιάσουμε πολύ εύκολα με ουδέτερη οπτική γωνία.

--Τζίμι Γουέιλς, Ιδρυτής της Wikipedia

Η Βικιπαίδεια είναι γενική εγκυκλοπαίδεια και αυτό σημαίνει ότι αποτελεί απεικόνιση της ανθρώπινης γνώσης σε γενικό επίπεδο. Ωστόσο, οι άνθρωποι έχουν την έμφυτη τάση να διαφωνούν σε επί μέρους θέματα. Σε κάθε θέμα για το οποίο υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις, κάθε άποψη αντιπροσωπεύει και μια διαφορετική ιδέα του τι είναι αλήθεια και, εφόσον αυτή η άποψη αντιτίθεται σε άλλες, οι υποστηρικτές της πιστεύουν ότι όλες οι άλλες ιδέες είναι λανθασμένες και γι' αυτό δεν συνιστούν γνώση. Όταν υπάρχει διαφωνία για το τι είναι αληθινό, λοιπόν, υπάρχει διαφωνία για το τι συνιστά γνώση. Η Βικιπαίδεια λειτουργεί επειδή είναι συλλογική προσπάθεια. Αλλά εφόσον είναι συλλογική, πώς μπορούμε να λύσουμε το πρόβλημα των ατέλειωτων συντακτικών διαμαχών, όταν βεβαιώνει κάποιος ότι τα πράγματα είναι Χ και κάποιος άλλος αλλάζει το κείμενο έτσι ώστε να επιβεβαιώνει το μη-Χ;

Μία λύση είναι να αποδεχθούμε, για τους σκοπούς λειτουργίας της Βικιπαίδειας, ότι η «ανθρώπινη γνώση» περιλαμβάνει όλες τις διαφορετικές σημαντικές θεωρίες σε όλα τα διαφορετικά θέματα. Είμαστε, λοιπόν, αφοσιωμένοι στον σκοπό της παρουσίασης της ανθρώπινης γνώσης με αυτή την έννοια, η οποία είναι καλά τεκμηριωμένη. Υπό αυτή την έννοια, αυτό που είναι «γνωστό» αλλάζει σταθερά με το πέρασμα του χρόνου και, όταν χρησιμοποιούμε τη λέξη «γνωρίζω», συχνά την εννοούμε εντός εισαγωγικών. Στον μεσαίωνα «γνωρίζαμε» ότι οι δαίμονες προκαλούσαν ασθένειες. Σήμερα «γνωρίζουμε» κάτι διαφορετικά.

Και πάλι, θα ήταν δυνατόν να συνοψίσουμε όλη την ανθρώπινη γνώση για κάποιο ζήτημα (υπό αυτή την έννοια) με προκατειλημμένο τρόπο: Για παράδειγμα, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε μια σειρά θεωριών για το θέμα Τ και κατόπιν να ισχυριστούμε ότι η αλήθεια για το Τ είναι αυτή κι αυτή. Αλλά και πάλι, χρειάζεται να αναλογιστούμε ότι η Βικιπαίδεια είναι διεθνές συνεργατικό εγχείρημα. Ανάμεσα στους συγγραφείς και τους αναγνώστες μας κυκλοφορούν πολλές και διαφορετικές απόψεις. Για να αποφευχθούν οι ατελείωτες συντακτικές διαμάχες, μπορούμε να συμφωνήσουμε να παρουσιάζουμε δίκαια όλες τις σημαντικές απόψεις και να μην ορίζουμε κάποια από αυτές ως ορθή. Κάτι τέτοιο κάνει ένα λήμμα απροκατάληπτο ή ουδέτερο, όπως εννοούμε εδώ την ουδετερότητα. Η συγγραφή υπό ουδέτερη οπτική γωνία παρουσιάζει διιστάμενες απόψεις χωρίς να τις υποστηρίζει. Αυτού του είδους η πρακτική αρκεί γενικά για να παρουσιαστούν οι αντίθετες απόψεις με τρόπο ως επί το πλείστον αποδεκτό από τους υποστηρικτές τους, ενώ συγχρόνως επιτρέπει να αποδίδονται στους υποστηρικτές τους. Οι διαφωνίες στη Βικιπαίδεια επισημαίνονται· δεν προωθούνται (ούτε επανενεργοποιούνται) με τον έναν ή τον άλλον τρόπο.

Για να ανακεφαλαιώσουμε τους λόγους αυτής της πολιτικής: Η Βικιπαίδεια είναι εγκυκλοπαίδεια, δηλ. σύνθεση της ανθρώπινης γνώσης. Ωστόσο, επειδή η Βικιπαίδεια χτίζεται από μια κοινότητα, δεν είναι δυνατόν να περιμένουμε από τους συνεργάτες να συμφωνούν σε όλες τις περιπτώσεις, ή ακόμα και στις περισσότερες των περιπτώσεων, ως προς το τι συνιστά γνώση στην αυστηρή της έννοια. Μπορούμε, λοιπόν, να υιοθετήσουμε τη στενότερη έννοια της ανθρώπινης γνώσης, σύμφωνα με την οποία ευρεία ποικιλία αντικρουόμενων θεωριών συνθέτει αυτό που αποκαλούμε γνώση. Θα έπρεπε, λοιπόν, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, να κάνουμε μια προσπάθεια να παρουσιάσουμε τις αντικρουόμενες απόψεις δίκαια, χωρίς να παίρνουμε το μέρος κάποιας από αυτές. Όμως, απόψεις που εκφράζονται από μια πολύ μικρή μειοψηφία δεν θα έπρεπε να παρουσιάζονται σαν σημαντικές μειοψηφικές εκδοχές και ίσως δεν θα έπρεπε να παρουσιάζονται καθόλου.

Υπάρχει ένας ακόμη λόγος για να δεσμευτούμε σε αυτή την πολιτική. Όταν γίνεται φανερό στους αναγνώστες ότι δεν περιμένουμε από αυτούς να υιοθετήσουν συγκεκριμένη άποψη, αυτό τους αφήνει ελεύθερους να αποφασίσουν για τον εαυτό τους, κάτι που ενθαρρύνει την πνευματική ανεξαρτησία. Απολυταρχικές κυβερνήσεις και δογματικοί οργανισμοί παντού στον κόσμο μπορούν να βρουν αφορμές για πολεμική προς τη Βικιπαίδεια, αν δεν εμμείνουμε στην πολιτική της μη προκατάληψης: η παρουσίαση πολλών ανταγωνιστικών θεωριών σε ευρεία ποικιλία θεμάτων υπονοεί ότι εμείς, οι δημιουργοί της Βικιπαίδειας, εμπιστευόμαστε την ικανότητα των αναγνωστών να σχηματίσουν άποψη για τον εαυτό τους. Κείμενα που παρουσιάζουν πολλαπλές απόψεις δίκαια, χωρίς να απαιτούν από τον αναγνώστη να αποδεχθεί κάποια από αυτές, λειτουργούν απελευθερωτικά. Η ουδετερότητα υπερνικά τον δογματισμό και σχεδόν όλοι όσοι εργάζονται για τη Βικιπαίδεια μπορούν να συμφωνήσουν ότι αυτό είναι καλό.

Αυτό που εννοούμε δεν είναι ευνόητο και εύκολα παρεξηγείται. Υπάρχουν πολλές έγκυρες ερμηνείες του «απροκατάληπτου» και του «ουδέτερου». Η «απροκατάληπτη γραφή» που χαρακτηρίζει την πολιτική της Βικιπαίδειας είναι η «παρουσίαση αντιτιθέμενων απόψεων χωρίς αυτές να επιβάλλονται». Αυτό απαιτεί περισσότερη επεξήγηση:

Πρώτον και κυριότερον, εξετάστε το νόημα του ισχυρισμού ότι η απροκατάληπτη γραφή παρουσιάζει αντικρουόμενες απόψεις χωρίς να βεβαιώνει την αλήθεια τους. Κατ' αρχάς, η απροκατάληπτη γραφή δεν παρουσιάζει μόνο τη δημοφιλέστερη άποψη· επίσης δεν βεβαιώνει ότι η δημοφιλέστερη άποψη είναι σωστή αφού παρουσιάσει όλες τις άλλες και δεν βεβαιώνει καν ότι κάποιου είδους συμβιβαστική σύνθεση των διαφορετικών απόψεων είναι η σωστή. Παρουσίαση όλων των απόψεων σημαίνει, λίγο έως πολύ, ότι η τάδε ομάδα υποστηρίζει το α΄, η δείνα υποστηρίζει το β΄ και σε αυτό το σημείο βρίσκεται, προς το παρόν, η συζήτηση. Στην ιδανική περίπτωση, η παρουσίαση όλων των απόψεων δίνει αρκετά καλή εικόνα του ποιός υποστηρίζει το α΄ ή το β΄ και γιατί, καθώς και ποια άποψη είναι δημοφιλέστερη (με προσοχή, ώστε να μη συγχέεται η δημοτικότητα με την ορθότητα μιας άποψης). Λεπτομερή λήμματα μπορούν επίσης να περιλαμβάνουν την αμοιβαία αξιολόγηση των τάδε και των δείνα, επιτρέποντας σε κάθε πλευρά να εκθέσει τα καλύτερα επιχειρήματα που διαθέτεει, αλλά αποφεύγοντας σχολαστικά οποιαδήποτε κρίση σχετικά με το ποιος κέρδισε την αντιπαράθεση.

Εδώ είναι απαραίτητο να ξεκαθαρίσουμε ένα σημείο. Είπαμε ότι η ουδέτερη οπτική γωνία δεν είναι, σε αντίθεση με τον φαινομενικό υπαινιγμό της φράσης, κάποια υπαρκτή οπτική γωνία η οποία είναι «ουδέτερη» ή «συμβιβαστική» μεταξύ των διαφορετικών θέσεων. Αυτό θα απέδιδε μέρος μόνο τής έννοιας της ουδέτερης οπτικής γωνίας. Το κυρίως νόημα που δίνει η Βικιπαίδεια στον όρο δεν ανταποκρίνεται καν σε συγκεκριμένη «οπτική γωνία». Όπως το εννοούμε εδώ, όταν κάποιος γράφει ουδέτερα, προσέχει ιδιαίτερα να μη δηλώσει (υπονοήσει, υπαινιχθεί ή παρασύρει με τρόπο τον αναγνώστη να πιστέψει) ότι μια οποιαδήποτε οπτική γωνία είναι η σωστή.

Ένα ακόμη σημείο χρειάζεται επίσης διευκρίνιση. Είναι δυνατόν να σχηματίσει κανείς την εικόνα ότι το απροκατάληπτο γράψιμο σημαίνει την παρουσίαση διαμαχών, τον χαρακτηρισμό τους μάλλον, παρά την ανάμιξη σε αυτές. Μπορεί κάποιος να εκλάβει το απροκατάληπτο γράψιμο ως ψυχρή, ακριβοδίκαιη και αναλυτική περιγραφή αντιπαραθέσεων. Βεβαίως ίσως κάποιος αμφισβητήσει κατά πόσον είναι δυνατόν να γίνει αυτό χωρίς να εισχωρήσει με κάποιον υπόρρητο τρόπο ο υπαινιγμός ότι μια άποψη είναι σωστή. Ωστόσο, οι πεπειραμένοι ακαδημαϊκοί, οι συγγραφείς, οι λογογράφοι και οι ρήτορες είναι συνηθισμένοι στη μεροληψία, τόσο τη δική τους όσο και των άλλων, ώστε μπορούν συνήθως να εντοπίσουν μια περιγραφή αντιπαράθεσης που τείνει να υποστηρίξει τη μία πλευρά. Αν το θελήσουν μπορούν, με λίγη δημιουργικότητα, να αφαιρέσουν τη μεροληψία.

Γενικά, μην αφαιρείτε βασισμένες σε πηγές πληροφορίες από την εγκυκλοπαίδεια μόνο και μόνο επειδή φαίνονται προκατειλημμένες. Αντίθετα, προσπαθήστε να ξαναγράψετε το απόσπασμα ή την ενότητα για να επιτύχετε έναν πιο ουδέτερο τόνο. Οι μεροληπτικές πληροφορίες μπορούν συνήθως να εξισορροπηθούν με υλικό που αναφέρεται σε άλλες πηγές για να δημιουργήσουν μια πιο ουδέτερη προοπτική, επομένως τέτοια προβλήματα θα πρέπει να επιδιορθώνονται όταν είναι δυνατόν μέσω της κανονικής διαδικασίας επεξεργασίας. Αφαιρέστε υλικό μόνο όπου έχετε καλό λόγο να πιστεύετε ότι παραπληροφορεί ή παραπλανά τους αναγνώστες με τρόπους που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με την επανεγγραφή του αποσπάσματος. Οι παρακάτω ενότητες προσφέρουν συγκεκριμένες οδηγίες για κοινά προβλήματα.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, το όνομα που επιλέχθηκε για ένα θέμα μπορεί να δώσει εμφάνιση μεροληψίας. Ενώ οι ουδέτεροι όροι είναι γενικά προτιμότεροι, αυτό πρέπει να εξισορροπηθεί με τη σαφήνεια. Εάν ένα όνομα χρησιμοποιείται ευρέως σε αξιόπιστες πηγές (ιδιαίτερα εκείνες που είναι γραμμένες στα ελληνικά) και επομένως είναι πιθανό να αναγνωριστεί καλά από τους αναγνώστες, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμα κι αν κάποιοι μπορεί να το θεωρήσουν μεροληπτικό. Για παράδειγμα, οι ευρέως χρησιμοποιούμενες ονομασίες «Σφαγή του Κάτιν», «Σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ» και «Τζακ ο Αντεροβγάλτης» είναι δόκιμοι τρόποι αναφοράς στα εν λόγω θέματα, παρόλο που μπορεί να φαίνεται ότι κρίνονται. Το καλύτερο όνομα για χρήση για ένα θέμα μπορεί να εξαρτάται από το πλαίσιο στο οποίο αναφέρεται. Ίσως είναι σκόπιμο να αναφέρουμε εναλλακτικές ονομασίες και τις διαμάχες σχετικά με τη χρήση τους, ιδιαίτερα όταν το εν λόγω θέμα είναι το κύριο θέμα που συζητείται.

Αυτή η συμβουλή ισχύει ιδιαίτερα για τίτλους λημμάτων. Παρόλο που μπορεί να χρησιμοποιούνται πολλοί όροι, θα πρέπει να επιλέγεται ένα μόνο όνομα ως τίτλος του λήμματος, σύμφωνα με την πολιτική τίτλου του λήμματος (και σχετικές οδηγίες, όπως για τα γεωγραφικά ονόματα). Τίτλοι λημμάτων που συνδυάζουν εναλλακτικές ονομασίες αποθαρρύνονται. Για παράδειγμα, τα "Ντέρι/Λόντονντερι", "Ασήμι/Άργυρος" ή "Επίπεδη Γη/Στρόγγυλη Γη" δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται. Αντίθετα, στα εναλλακτικά ονόματα θα πρέπει να δίνεται η δέουσα σημασία στο ίδιο το λήμμα και να δημιουργούνται ανακατευθύνσεις ανάλογα με την περίπτωση.

Μερικοί τίτλοι λημμάτων είναι περιγραφικοί αντί να είναι όνομα. Οι περιγραφικοί τίτλοι θα πρέπει να διατυπώνονται ουδέτερα, έτσι ώστε να μην προτείνουν μια άποψη υπέρ ή κατά ενός θέματος ή να περιορίζουν το περιεχόμενο του λήμματος σε απόψεις για μια συγκεκριμένη πλευρά ενός θέματος (για παράδειγμα, ένα λήμμα με τίτλο "Κριτικές του Χ" μπορεί να καλύτερα να μετονομαστεί σε "Κοινωνικές απόψεις για το Χ"). Οι ουδέτεροι τίτλοι ενθαρρύνουν πολλαπλές απόψεις και υπεύθυνη σύνταξη λημμάτων.

Η εσωτερική δομή ενός λήμματος μπορεί να απαιτεί πρόσθετη προσοχή για την προστασία της ουδετερότητας και για την αποφυγή προβλημάτων όπως η διάσπαση Οπτικής Γωνίας και το αδικαιολόγητο βάρος. Παρόλο που οι συγκεκριμένες δομές λημμάτων δεν απαγορεύονται, κατά κανόνα, πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε η συνολική παρουσίαση να είναι σε γενικές γραμμές ουδέτερη.

Ο διαχωρισμός κειμένου ή άλλου περιεχομένου σε διαφορετικές περιοχές ή υποενότητες, με βάση αποκλειστικά την προφανή Οπτική Γωνία του ίδιου του περιεχομένου, μπορεί να οδηγήσει σε μια μη εγκυκλοπαιδική δομή, όπως έναν διάλογο μεταξύ υποστηρικτών και αντιπάλων.^[2] Μπορεί επίσης να δημιουργήσει μια φαινομενική ιεραρχία γεγονότων όπου οι λεπτομέρειες στο κύριο απόσπασμα εμφανίζονται "αληθινές" και "αδιαμφισβήτητες", ενώ άλλο, διαχωρισμένο υλικό θεωρείται "αμφιλεγόμενο" και επομένως πιο πιθανό να είναι ψευδές. Προσπαθήστε να επιτύχετε ένα πιο ουδέτερο κείμενο αναδιπλώνοντας τις συζητήσεις στην αφήγηση, αντί να τις απομονώνετε σε ενότητες που αγνοούν ή μάχονται η μία την άλλη.

Δώστε προσοχή σε κεφαλίδες, υποσημειώσεις ή άλλα στοιχεία μορφοποίησης που μπορεί να ευνοούν αδικαιολόγητα μια άποψη ή μια πτυχή του θέματος και προσέξτε τις δομικές ή στυλιστικές πτυχές που δυσκολεύουν τον αναγνώστη να αξιολογήσει δίκαια και ισότιμα την αξιοπιστία όλων σχετικές και συναφείς απόψεις.^[3]

Τώρα, ένα σημαντικό χαρακτηριστικό: Λήμματα που συγκρίνουν απόψεις δεν χρειάζεται να καλύπτουν μειοψηφικές εκδοχές τόσο εκτενώς ή λεπτομερώς όσο τις περισσότερο δημοφιλείς. Δεν επιχειρούμε να παρουσιάσουμε μια αντιπαράθεση με τέτοιον τρόπο, ώστε να δίνεται η εντύπωση ότι η άποψη που έχουν ελάχιστοι άνθρωποι αξίζει τόση προσοχή όσο η άποψη της πλειονότητας. Αυτό μπορεί να δώσει παραπλανητική εικόνα της αντιπαράθεσης. Αν πρόκειται να αποδώσουμε δίκαια τη διαφορά, θα πρέπει να παρουσιάσουμε τις αντιμαχόμενες απόψεις αναλογικά με την εκπροσώπηση που απολαμβάνουν μεταξύ των ειδημόνων στο θέμα ή μεταξύ των ενδιαφερομένων πλευρών. Τίποτα ωστόσο από τα παραπάνω δεν υπονοεί ότι δεν πρέπει να δώσουμε σε μειονοτικές απόψεις τόση προσοχή όση είναι δυνατόν να λάβουν σε σελίδες ειδικά αφιερωμένες σε αυτές τις απόψεις. Δεν υπάρχουν περιορισμοί μεγέθους στη Βικιπαίδεια. Αλλά ακόμη και σε τέτοιες σελίδες, παρ' όλο που η εν λόγω άποψη επεξηγείται με μεγάλη λεπτομέρεια, εξακολουθούμε να βεβαιωνόμαστε ότι δεν παρουσιάζεται ως η αλήθεια.

Από τον Τζίμπο Γουέιλς, Σεπτεμβριος 2003, στον κατάλογο μηνυμάτων:

• Αν μια άποψη ανήκει στην πλειονότητα, τότε θα είναι εύκολο να τεκμηριωθεί με αναφορές σε κοινώς αποδεκτά κείμενα αναφοράς.
• Αν μια άποψη ανήκει σε σημαντική μειονότητα, τότε θα είναι εύκολο να κατονομαστούν οι προεξάρχοντες οπαδοί της.
• Αν μια άποψη ανήκει σε εξαιρετικά μικρή (ή υπερβολικά περιορισμένη) μειονότητα, δεν ανήκει στη Βικιπαίδεια (εκτός ίσως σε κάποιο βοηθητικό λήμμα), ανεξαρτήτως του αν είναι αλήθεια ή όχι και ανεξαρτήτως του αν μπορείτε να την αποδείξετε ή όχι.

Η μεροληψία δεν είναι απαραιτήτως συνειδητή. Για παράδειγμα, οι αρχάριοι σε κάποιο πεδίο γνώσης συχνά αποτυγχάνουν να αντιληφθούν ότι αυτό που ακούγεται ως κοινή λογική στην πραγματικότητα είναι μεροληπτικό υπέρ κάποιας συγκεκριμένης άποψης. Γι' αυτό, όχι σπανίως, χρειαζόμαστε κάποιον ειδήμονα για να παρουσιάσουμε ένα λήμμα με πλήρως αμερόληπτο τρόπο. Ως ένα ακόμη παράδειγμα, οι συγγραφείς λημμάτων μπορεί, χωρίς πρόθεση, να διαδίδουν τοπικού ή γεωγραφικού χαρακτήρα μεροληπτικές απόψεις, παραδείγματος χάριν περιγράφοντας μια αμφισβήτηση σαν να κατευθύνεται από κάποια χώρα, χωρίς να γνωρίζουν ότι η αμφισβήτηση έχει διαφορετικό περιεχόμενο αλλού.

Η πολιτική της ουδέτερης άποψης δεν είναι να αποκρύπτονται διαφορετικές απόψεις, αλλά η παρουσίαση της ποικιλίας των απόψεων. Σε περίπτωση αντιπαράθεσης, τα δυνατά και αδύνατα σημεία θα παρουσιαστούν σύμφωνα με την κάθε άποψη, χωρίς να γίνεται δεκτή καμία πλευρά. Η ουδέτερη άποψη δεν αποτελεί πολιτική ισότιμου διαχωρισμού. Τα γεγονότα, ως τέτοια, είναι ουδέτερα, αλλά η απλή συσσώρευσή τους δεν μπορεί να συνιστά ουδέτερη άποψη. Αν μόνο τα ευνοϊκά για μια άποψη γεγονότα παρουσιάζονται σε ένα λήμμα, το λήμμα θα είναι μη ουδέτερο.

Κατ' αρχήν, όλα τα λήμματα θα πρέπει να βασίζονται σε αξιόπιστες, ανεξάρτητες, δημοσιευμένες πηγές με φήμη για έλεγχο γεγονότων και ακρίβεια. Όταν γράφετε για ένα θέμα, η βάση του περιεχομένου στις πιο σεβαστές και πιο έγκυρες αξιόπιστες πηγές συμβάλλει στην αποφυγή μεροληψίας, αδικαιολόγητου βάρους και άλλων διαφωνιών ΟΟΓ. Δοκιμάστε στη βιβλιοθήκη για αξιόπιστα βιβλία και άρθρα σε περιοδικά και αναζητήστε στο διαδίκτυο τους πιο αξιόπιστους πόρους. Εάν χρειάζεστε βοήθεια για την εύρεση πηγών υψηλής ποιότητας, ρωτήστε άλλους συντάκτες στη σελίδα συζήτησης του λήμματος στο πάνω στο οποίο εργάζεστε ή ρωτήστε στο γραφείο πληροφοριών.

Η ουδετερότητα αποδίδει βαρύτητα στις απόψεις ανάλογα με την εξέχουσα θέση τους σε αξιόπιστες πηγές. Ωστόσο, όταν οι αξιόπιστες πηγές έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους και είναι σχετικά ισότιμες ως προς την προβολή, περιγράψτε και τις δύο απόψεις και προσπαθήστε για ισορροπία. Αυτό περιλαμβάνει την ξεκάθαρη περιγραφή των αντίθετων απόψεων, αντλώντας από δευτερογενείς ή τριτογενείς πηγές που περιγράφουν τη διαφωνία από μια αδιάφορη οπτική γωνία.

Αν πρόκειται να είμαστε δίκαιοι στο χαρακτηρισμό των αντιπαραθέσεων, θα πρέπει να παρουσιάζουμε ανταγωνιστικές απόψεις με έναν συνεκτικά θετικό, συμπαθητικό τόνο. Πολλά λήμματα καταλήγουν να μοιάζουν με σχολιασμούς «παρτιζάνων» (θιασωτών μιας άποψης), έστω κι αν παρουσιάζουν και τις δύο απόψεις. Ακόμη κι όταν ένα ζήτημα παρουσιάζεται με όρους γεγονότων μάλλον, παρά απόψεων, ένα λήμμα μπορεί παρ' όλα αυτά να αποπνέει μια υπονοούμενη στάση, είτε μέσω μιας εκλεκτικότητας ως προς το ποια γεγονότα να παρουσιαστούν, είτε, πιο αδιόρατα, εξαιτίας του τρόπου οργάνωσης του κειμένου — για παράδειγμα, η ανασκευή αντιτιθέμενων απόψεων κατά μήκος της ροής του κειμένου τις κάνει να φαίνονται πολύ χειρότερες, παρά αν συγκεντρωθούν σε μια ενότητα «αντιπάλων απόψεων».

Αντίθετα, θα πρέπει να γράφουμε λήμματα σε έναν τόνο που να υποδηλώνει ότι όλες οι εκτιθέμενες απόψεις είναι τουλάχιστον ευλογοφανείς, έχοντας κατά νου την σημαντική επιφύλαξη σχετικά με τις ακραίες απόψεις μειονοτήτων. Ας παρουσιάσουμε όλες τις σημαντικές, αντίπαλες απόψεις ευνοϊκά. Μπορούμε να γράφουμε τηρώντας τη στάση ότι, π.χ., η τάδε ιδέα είναι καλή, μολονότι, κατά την άποψη κάποιων δυσφημιστών, οι υποστηρικτές της εν λόγω άποψης παρέβλεψαν αυτήν κι εκείνη τη λεπτομέρεια.

Μια ειδική περίπτωση λημμάτων, είναι αυτή που περιλαμβάνει την έκφραση κάποιας άποψης γύρω από ζητήματα αισθητικής. Τα λήμματα που αφορούν σε έργα τέχνης ή καλλιτέχνες (μουσικούς, συγγραφείς κ.λπ.) ενδέχεται να τείνουν στην υπερβολή ή τον έντονο συναισθηματισμό, πρακτική που ωστόσο δεν αρμόζει στα πλαίσια μίας εγκυκλοπαίδειας. Αν και δεν είναι τις περισσότερες φορές δυνατό να συμφωνήσουμε με την άποψη πως κάποιος καλλιτέχνης είναι ο σημαντικότερος στο είδος του, είναι εφικτό να καταγραφεί ο τρόπος με τον οποίο έχει γίνει δεκτό το έργο του από το ευρύ κοινό καθώς και από τους ειδικούς στο χώρο του. Η παράθεση μιας σύνοψης των πιο διαδεδομένων ερμηνειών γύρω από κάποιο έργο τέχνης, κατά προτίμηση με χρήση αναφορών, είναι επίσης ο ενδεδειγμένος τρόπος παρουσίασής του. Για παράδειγμα, το γεγονός πως ο Σαίξπηρ αναγνωρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους θεατρικούς συγγραφείς, αποτελεί μία πληροφορία που θα πρέπει να καταγράφεται σε μία εγκυκλοπαίδεια, ωστόσο για λόγους ουδετερότητας, ο αναγνώστης θα πρέπει να πληροφορηθεί επίσης πως ορισμένοι μελετητές του αποδίδουν μέρος του έργου του σε άλλους σύγχρονούς του συγγραφείς. Ο καθορισμός της αποδοχής ενός έργου τέχνης ή ενός δημιουργού από το ευρύ κοινό και τους κριτικούς απαιτεί συχνά διερεύνηση, ωστόσο κατέχει την μεγαλύτερη αξία ως πληροφορία, καθώς δεν βαρύνεται από την υποκειμενική άποψη του συγγραφέα του λήμματος.

Δεν υπάρχουν απαγορευμένες λέξεις ή εκφράσεις στη Βικιπαίδεια, αλλά ορισμένες εκφράσεις θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή γιατί μπορεί να εισάγουν μεροληψία. Για παράδειγμα, η λέξη ισχυρισμός, όπως στο «Ο Δημήτρης ισχυρίστηκε ότι πλήρωσε για την τυρόπιτα», θα μπορούσε να υποδηλώνει έλλειψη αξιοπιστίας . Η χρήση αυτής ή άλλων εκφράσεων αμφιβολίας μπορεί να κάνει ένα λήμμα να φαίνεται ότι προωθεί μια θέση έναντι μιας άλλης. Προσπαθήστε να αναφέρετε τα γεγονότα πιο απλά χωρίς να χρησιμοποιείτε τόσο φορτωμένες λέξεις· για παράδειγμα, "Ο Δημήτρης είπε ότι πλήρωσε για την τυρόπιτα". Προσπαθήστε να εξαλείψετε κολακευτικές εκφράσεις, απαξιωτικές, ασαφείς ή κλισέ ή που υποστηρίζουν μια συγκεκριμένη άποψη (εκτός εάν αυτές οι εκφράσεις αποτελούν μέρος ενός αποσπάσματος από αξιόλογες πηγές).

Ένα κοινό επιχείρημα σε μια διαφωνία σχετικά με αξιόπιστες πηγές είναι ότι μια πηγή είναι μεροληπτική, που σημαίνει ότι πρέπει να προτιμάται μια άλλη πηγή. Ορισμένοι συντάκτες υποστηρίζουν ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται μεροληπτικές πηγές επειδή εισάγουν ακατάλληλη Οπτική Γωνία σε ένα λήμμα. Ωστόσο, οι μεροληπτικές πηγές δεν αποτρέποντα εγγενώς με βάση μόνο την μεροληψία, αν και άλλες πτυχές της πηγής μπορεί να την καταστήσουν άκυρη. Μια ουδέτερη οπτική γωνία θα πρέπει να επιτυγχάνεται εξισορροπώντας τη μεροληψία στις πηγές με βάση τη βαρύτητα της γνώμης σε αξιόπιστες πηγές και όχι με τον αποκλεισμό πηγών που δεν συμμορφώνονται με την άποψη του συντάκτη. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να χρησιμοποιείται καμία προκατειλημμένη πηγή· μπορεί κάλλιστα να εξυπηρετήσει καλύτερα ένα λήμμα να αποκλείσει εντελώς το υλικό .

Οι μεροληπτικές δηλώσεις γνώμης μπορούν να παρουσιαστούν μόνο με απόδοση εντός κειμένου. Για παράδειγμα, το «ο Γιάννης Φούφουτος είναι ο καλύτερος παίκτης του μπάσκετ» εκφράζει μια γνώμη και δεν πρέπει να υποστηρίζεται στη Βικιπαίδεια σαν να ήταν γεγονός. Μπορεί να συμπεριληφθεί ως μια τεκμηριωμένη δήλωση σχετικά με τη γνώμη: «Οι δεξιότητες του Γιάννη Φούφουτου στο μπάσκετ έχουν επαινεθεί από μυημένους στο μπάσκετ όπως ο Τζιμ Άνταμς και ο Ανδρέας Καμπάνης». Οι απόψεις πρέπει να εξακολουθούν να είναι επαληθεύσιμες και να αναφέρονται κατάλληλα .

Μια άλλη προσέγγιση είναι να προσδιορίσετε ή να τεκμηριώσετε τη δήλωση, δίνοντας εκείνες τις λεπτομέρειες που είναι πραγματικά ελέγξιμες. Για παράδειγμα: «Ο Γιάννης Φούφουτος είχε τον υψηλότερο αριθμό ασίστ στα μεγάλα πρωταθλήματα από το 2003 έως το 2006». Οι άνθρωποι μπορεί ακόμα να διαφωνούν για το αν ήταν ο καλύτερος παίκτης του μπέιζμπολ, αλλά δεν θα διαφωνήσουν για αυτό.

Αποφύγετε τον πειρασμό να επαναδιατυπώσετε μεροληπτικές δηλώσεις ή απόψεις με λέξεις που υπονοούν κάτι, για παράδειγμα, «Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι ο Γιάννης Φούφουτος είναι ο καλύτερος παίκτης του μπάσκετ». Ποιοι άνθρωποι; Πόσοι ; (Το «Οι περισσότεροι πιστεύουν» είναι αποδεκτό μόνο όταν υποστηρίζεται από τουλάχιστον μία δημοσιευμένη έρευνα. )

Μια διακλάδωση οπτικής γωνίας (POV fork στα αγγλικά) είναι μια προσπάθεια αποφυγής της πολιτικής ουδετερότητας δημιουργώντας ένα νέο λήμμα σχετικά με ένα θέμα που αντιμετωπίζεται ήδη σε ένα λήμμα, συχνά για να αποφευχθούν ή να επισημανθούν αρνητικές ή θετικές απόψεις ή γεγονότα. Οι διακλαδώσεις Οπτικής Γωνίας δεν επιτρέπονται στη Βικιπαίδεια.

Όλα τα γεγονότα και οι σημαντικές απόψεις για ένα δεδομένο θέμα θα πρέπει να αντιμετωπίζονται σε ένα λήμμα εκτός από την περίπτωση ενός δευτερεύοντος λήμματος . Ορισμένα θέματα είναι τόσο μεγάλα που ένα λήμμα δεν μπορεί να καλύψει εύλογα όλες τις πτυχές του θέματος, επομένως δημιουργείται ένα δευτερεύον λήμμα. Αυτός ο τύπος διαίρεσης επιτρέπεται μόνο εάν γράφεται από ουδέτερη οπτική γωνία και δεν πρέπει να αποτελεί προσπάθεια αποφυγής της διαδικασίας συναίνεσης σε άλλο λήμμα.

Η Βικιπαίδεια ασχολείται με πολυάριθμους τομείς που αποτελούν συχνά αντικείμενο έντονης συζήτησης τόσο στον πραγματικό κόσμο όσο και μεταξύ των συντακτών της εγκυκλοπαίδειας. Η σωστή κατανόηση και εφαρμογή της Ουδέτερης Οπτικής Γωνίας επιδιώκεται σε όλους τους τομείς της Βικιπαίδειας, αλλά συχνά χρειάζεται περισσότερο σε αυτούς.

«Πώς θα πρέπει να γράφονται λήμματα για ψευδοεπιστημονικά ζητήματα, για τα οποία η πλειοψηφούσα επιστημονική γνώμη θεωρεί ότι η ψευδοεπιστημονική άποψη δεν είναι αξιόπιστη και δεν αξίζει καν σοβαρής μνείας;»

Αν πρόκειται να εκφράσουμε το σύνολο της ανθρώπινης γνώσης, θα πρέπει να αφήσουμε χώρο για την περιγραφή απόψεων που είναι αποκρουστικές για εμάς, χωρίς να διακηρύσσουμε ότι είναι εσφαλμένες. Τα πράγματα, ωστόσο, δεν είναι τόσο άσχημα. Το εγχείρημά μας δεν είναι να περιγράψουμε τα αμφισβητούμενα θέματα αντιμετωπίζοντας, επί παραδείγματι, την ψευδοεπιστήμη σαν να ήταν ισότιμη με την επιστήμη· μάλλον το εγχείρημά μας είναι να εκφράσουμε την πλειοψηφούσα (επιστημονική) άποψη ως την πλειοψηφούσα άποψη και τη μειοψηφούσα (κάποτε ψευδοεπιστημονική) άποψη ως τη μειοψηφούσα άποψη και, περαιτέρω, να εξηγήσουμε πώς οι επιστήμονες έχουν εκλάβει τις ψευδοεπιστημονικές θεωρίες. Αυτό εντάσσεται στο πεδίο τής προσπάθειας να περιγράψουμε δίκαια ένα αμφισβητούμενο ζήτημα.

Η ψευδοεπιστήμη μπορεί να θεωρηθεί κοινωνικό φαινόμενο και, ως εκ τούτου, αξιοσημείωτο. Εντούτοις, η ψευδοεπιστήμη δεν θα πρέπει να επισκοτίζει την περιγραφή των κύριων απόψεων και κάθε αναφορά σε αυτήν θα πρέπει να είναι ανάλογης έκτασης προς το υπόλοιπο λήμμα.

Υπάρχει μια μειονότητα βικιπαιδιστών οι οποίοι έχουν τόσο ισχυρές απόψεις για αυτό το πρόβλημα, ώστε πιστεύουν ότι η Βικιπαίδεια θα πρέπει να υιοθετήσει «επιστημονική οπτική γωνία» μάλλον παρά «ουδέτερη οπτική γωνία». Δεν έχει, ωστόσο, καταδειχθεί ότι υπάρχει πραγματικά ανάγκη για τέτοια πολιτική, δεδομένου ότι η άποψη των επιστημόνων για την ψευδοεπιστήμη μπορεί να εξηγηθεί σαφώς, πλήρως και δίκαια σε όσους έχουν ψευδοεπιστημονικές πεποιθήσεις.

Η πολιτική ουδετερότητας συχνά σημαίνει ότι παρουσιάζονται πολλαπλές οπτικές γωνίες. Αυτό σημαίνει ότι παρουσιάζονται όχι μόνο οι οπτικές γωνίες των διαφόρων ομάδων σήμερα, αλλά και διαφόρων ομάδων του παρελθόντος.

Η Βικιπαίδεια είναι εγκυκλοπαίδεια. Ένας σημαντικός σκοπός των εγκυκλοπαιδειών είναι να εξηγούν πράγματα. Στην περίπτωση των ανθρώπινων δοξασιών και πρακτικών, η επεξήγηση συμπεριλαμβάνει όχι μόνο ό,τι κινεί τα άτομα που ενστερνίζονται αυτές τις δοξασίες και πρακτικές, αλλά και το πώς αυτές οι δοξασίες και πρακτικές εμφανίστηκαν και διαμορφώθηκαν. Τα λήμματα της Βικιπαίδειας για την ιστορία και τη θρησκεία αντλούν πηγές από τα ιερά συγγράμματα μιας θρησκείας. Αλλά επίσης αντλούν πηγές από σύγχρονες αρχαιολογικές, ιστορικές και επιστημονικές πηγές.

Πολλοί πιστοί μιας θρησκείας μπορεί να έχουν αντίρρηση σε μια κριτική ιστορική θεώρηση της δικής τους πίστης, ισχυριζόμενοι ότι αποτελεί κατά κάποιον τρόπο προσβολή προς τα θρησκευτικά τους πιστεύω. Θα προτιμούσαν τα λήμματα να περιγράφουν την πίστη τους όπως τη βλέπουν, που συχνά είναι από μια μη-ιστορική προοπτική (π.χ. τα πράγματα είναι όπως ήταν πάντα· οι όποιες διαφορές πηγάζουν από αιρετικές ομάδες και δεν αντιπροσωπεύουν την αληθινή θρησκεία). Η οπτική τους γωνία πρέπει να αναφερθεί, αλλά ας σημειωθεί ότι δεν υπάρχει αντίφαση. Η πολιτική ουδετερότητας σημαίνει ότι λέμε κάτι με αυτόν τον τρόπο: «Πολλοί πιστοί αυτής της θρησκείας πιστεύουν το Χ και πιστεύουν ότι τα μέλη αυτής της ομάδας ανέκαθεν αυτό πίστευαν· όμως, σύμφωνα με ορισμένα ευρήματα (αναφέρετε ποια) από σύγχρονους ιστορικούς και αρχαιολόγους (αναφέρετε ονόματα), άλλοι πιστοί (πείτε ποιοι) αυτής της θρησκείας τώρα πιστεύουν το Ω».

Σημαντική σημείωση σχετικά με τη χρήση τού όρου «φονταμενταλισμός» (θεμελιωτισμός). Παρακαλούμε δείτε το σχετικό λήμμα για τον τεχνικό ορισμό τής λέξεως. Η λέξη συχνά εμφανίζεται σε λήμματα για τη θρησκεία, αλλά θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο με τις τεχνικές σημασίες της. Θα πρέπει να φροντίζουμε να εξηγούμε τι εννοούμε με τον όρο αυτόν, προκειμένου να αποφεύγουμε (α) να προσβάλουμε κάποιον χωρίς λόγο, και (β) να παροδηγήσουμε τον αναγνώστη (διότι οι περισσότεροι αγνοούν πώς η συγκεκριμένη λέξη πρέπει να χρησιμοποιείται). Δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε τον όρο αυτόν ως μειωτική φράση και οφείλουμε να θυμόμαστε ότι δεν είναι συνώνυμο της «αντίθεσης προς την επιστήμη» ή «των ισχυρά εδραιωμένων πεποιθήσεων»· συνεπώς δεν πρέπει να χρησιμοποιείται αναφορικά με τη θρησκεία ή τον συντηρητισμό στην πολιτική, όταν αυτές οι χρήσεις δεν αντιστοιχούν στις τεχνικές σημασίες της λέξεως. Επειδή η θρησκεία είναι αντιλεγόμενο ζήτημα, θα δείτε τέτοια λήμματα να διορθώνονται για λεπτομέρειες που μοιάζουν ασήμαντες· να είστε προετοιμασμένοι για αυτό.

Ακολουθούν ορισμένες κοινές αντιρρήσεις ή ερωτήσεις σχετικά με τη μη μεροληπτική πολιτική τής Βικιπαίδειας, καθώς και οι απαντήσεις τους.

«Ο καθένας το γνωρίζει αυτό, όποια και αν είναι η φιλοσοφική συλλογιστική του. Επομένως, πώς μπορούμε να πάρουμε στα σοβαρά την πολιτική τής «ουδετερότητας»; Η ουδετερότητα, η απουσία μεροληψίας, είναι αδύνατη…»

Προφανώς αυτή είναι η κοινότερη αντίρρηση στην πολιτική τής ουδετερότητας. Επιπλέον, αποτυπώνει την κοινότερη παρανόηση της εν λόγω πολιτικής. Αυτό που έχει παρανοηθεί είναι ότι θεωρούμε πως η πολιτική αυτή αναφέρεται στην πιθανότητα αντικειμενικότητας. Αυτό απλώς δεν ισχύει. Η συγκεκριμένη πολιτική δεν υποστηρίζει ότι έστω υφίσταται αυτό που αποκαλούμε αντικειμενικότητα, ή «άποψη από το πουθενά» (κατά τον Thomas Nagel), και ότι, ως εκ τούτου, λήμματα που γράφτηκαν από εκείνη την οπτική γωνία είναι αντικειμενικώς αληθινά. Δεν πρόκειται για τέτοια πολιτική ούτε αποτελεί στόχο μας κάτι τέτοιο! Μάλλον έχουμε ελαφρώς διαφορετική αντίληψη περί «ουδετερότητας» και «αμεροληψίας» εν σχέσει με αυτήν που συνηθίζεται ευρύτερα. Η πολιτική μας συνίσταται στο ότι πρέπει να επισημαίνουμε τα αμφισβητούμενα θέματα μάλλον παρά να αναμειγνυόμαστε σε αυτά. Αυτό δεν σημαίνει ότι αποφεύγουμε να λέμε οτιδήποτε διαμφισβητούμενο από φιλοσοφικής πλευράς· αυτό, εξάλλου, είναι κάτι που κάνουν διαρκώς οι φιλόσοφοι. Οι ενημερωμένοι σχετικιστές θα αναγνωρίσουν αμέσως ότι η εν λόγω πολιτική εναρμονίζεται πλήρως με το σχετικισμό τους.

Αν υπάρχει κάτι πιθανώς διαμφισβητούμενο σχετικά με την πολιτική που περιγράφεται ανωτέρω, είναι ίσως η υπόνοια ότι είναι δυνατόν να αναδείξει κανείς δίκαια τα αμφισβητούμενα θέματα, ούτως ώστε όλοι οι βασικοί συμμετέχοντες να μπορούν, βλέποντας το τελικό κείμενο, να συμφωνήσουν ότι οι απόψεις τους εκπροσωπούνται με κατανόηση και με τη μέγιστη εφικτή πληρότητα (στο πλαίσιο των συμφραζομένων τής εξέτασης). Το αν αυτό είναι δυνατό, αποτελεί στην πραγματικότητα εμπειρικό, όχι φιλοσοφικό ζήτημα· το γεγονός ότι αυτό είναι όντως εφικτό προκύπτει από την απλή παρατήρηση ότι τέτοια κείμενα γράφονται καθημερινά από τους ικανότερους πανεπιστημιακούς, εγκυκλοπαιδιστές, συγγραφείς εγχειριδίων και δημοσιογράφους.

Αυτό δεν θα πρέπει να εκληφθεί ότι σημαίνει πως δεν μπορεί να υπάρξει αντικειμενική αλήθεια σε μια εγκυκλοπαίδεια, διότι θα πρέπει να παραθέτουμε ή να παραπέμπουμε με ακρίβεια σε ευπρόσιτα κείμενα/μαρτυρίες, όταν υπάρχουν πρωτογενείς πηγές, ακόμη και αν διαθέτουμε δευτερογενείς πηγές οι οποίες τις παραθέτουν λανθασμένα. Η ουδετερότητα δεν μας υποχρεώνει να εισάγουμε ανακριβή στοιχεία, όταν κάτι μπορεί αμέσως να επαληθευτεί. Η ουδετερότητα υπαγορεύει τη δυνατότητα πολλαπλών διακεκριμένων ερμηνειών τής σημασίας ή της εγκυρότητας ενός έργου, αλλά συχνά τα σχόλια μπορούν αντικειμενικά να επαληθευτούν, ιδίως όταν πρόκειται για κείμενα/μαρτυρίες τής σύγχρονης εποχής.

«Τι γίνεται με τις απόψεις που είναι ηθικά αποκρουστικές για τους περισσότερους Δυτικούς, όπως ο ρατσισμός, ο σεξισμός και η άρνηση του Ολοκαυτώματος, που κάποιοι άνθρωποι και σήμερα υποστηρίζουν; Σίγουρα δεν πρόκειται να είμαστε ουδέτεροι για αυτά;»

Μπορούμε σίγουρα να συμπεριλάβουμε μακρές συζητήσεις που παρουσιάζουν την ηθική μας αποστροφή για τέτοια πράγματα. Ενώ το κάνουμε αυτό, μπορούμε να διατηρήσουμε μία υγιή, συνεπή στήριξη για την ουδέτερη οπτική γωνία αποδίδοντας τις απόψεις σε προεξέχοντες εκπροσώπους ή σε κάποια ομάδα ανθρώπων. Άλλοι θα μπορούν να σχηματίσουν μόνοι τους την άποψή τους και, αν είναι σοβαροί, σίγουρα θα καταλήξουν στην άποψή μας. Εκείνοι που συντηρούν το ρατσισμό, το σεξισμό κ.τ.λ. δε θα πειστούν να αλλάξουν τις ιδέες τους με βάση ένα προκατειλημμένο λήμμα, το οποίο απλά τους θέτει σε άμυνα. Αντίθετα, αν κάνουμε μια απο κοινού προσπάθεια να εφαρμόσουμε με συνέπεια την πολιτική μας για την ουδετερότητα, ίσως δώσουμε σε όσους αισθάνονται ηθική αποστροφή την ενόραση που θα αλλάξει εκείνες τις ιδέες.

Απο την μία μεριά, η Βικιπαίδεια δεν παίρνει επίσημα θέση ακόμη και σε τέτοια προφανή θέματα, αλλά από την άλλη, δε θα έπρεπε να φαίνεται σαν να επρόκειτο εμείς (οι συγγραφείς της Βικιπαίδειας) να παρέχουμε ίση αξιοπιστία σε ηθικά αποκρουστικές απόψεις. Δεδομένου ότι οι συγγραφείς της Βικιπαίδειας αντιπροσωπεύουν ένα δύσκολο αντιπροσωπευτικό δείγμα του εκπαιδευμένου κοινού, οι αναγνώστες μας μπορούν να περιμένουν από εμάς να έχουμε παρόμοια αντιπροσωπευτική άποψη για τις εξτρεμιστικές ιδέες: οι περισσότεροι τις σιχαινόμαστε.

«Αλλά μια στιγμή! Θεωρώ αβάσιμη την αισιοδοξία σχετικά με τη σύγκρουση επιστήμης – ψευδοεπιστήμης. Η ιστορία έδειξε ότι η ψευδοεπιστήμη είναι σε θέση να διαστρεβλώνει γεγονότα, διότι εκείνοι που στηρίζονται σε αυτήν μεταχειρίζονται ψεύδη, συκοφαντίες, υπόνοιες και αριθμητικές πλειοψηφίες των υποστηρικτών τους, προκειμένου να επιβάλουν τις απόψεις τους σε όποιον μπορούν. Αν αυτό το προϊόν παραχωρεί ίσο κύρος σε εκείνους που ρητώς ισχυρίζονται ότι η Γη είναι επίπεδη ή ότι το Ολοκαύτωμα ουδέποτε συνέβη, το αποτέλεσμα είναι ότι (αναπότρεπτα) θα νομιμοποιεί και θα προωθεί αυτό που αποκαλούμε "κακό".»

Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι: Η πολιτική ουδετερότητας της Βικιπαίδειας ασφαλώς δεν δηλώνει ούτε υπονοεί ότι οφείλουμε «να παραχωρούμε ίσο κύρος» σε απόψεις τής μειονότητας. Δηλώνει ωστόσο ότι δεν πρέπει να παίρνουμε θέση απέναντί τους με την ιδιότητά μας ως εγκυκλοπαιδιστών. Αυτό, όμως, δεν μας αποτρέπει από το να περιγράψουμε τις απόψεις τής πλειονότητας ως τέτοιες, να εξηγήσουμε δίκαια τα ισχυρά επιχειρήματα κατά των ψευδοεπιστημονικών θεωριών, να εκφράσουμε την ισχυρή ηθική αποστροφή που πολλοί νιώθουν σε σχέση με ορισμένες ηθικώς αποκρουστικές απόψεις και ούτω καθεξής.

«Η Ελληνική Βικιπαίδεια φαίνεται να έχει ελληνική εστίαση. Είναι αυτό αντίθετο με την ουδέτερη οπτική γωνία;»

Ναι, είναι, ειδικά όταν έχουμε να κάνουμε με λήμματα που απαιτούν «παγκόσμια» οπτική γωνία. Η παρουσία λημμάτων που έχουν γραφτεί υπό ελληνική ή κυπριακή οπτική γωνία είναι απλώς αντανάκλαση του γεγονότος ότι υπάρχουν πολλοί Έλληνες και Κύπριοι που συνεισφέρουν στο εγχείρημα. Αυτό είναι ένα διαρκές πρόβλημα που πρέπει να διορθώνεται με την ενεργό συνεργασία μεταξύ των Ελλήνων / Κυπρίων και ανθρώπων από άλλες χώρες. Αντί να εισαγάγουν τη δική τους πολιτισμική προκατάληψη, πρέπει να επιδιώκουν να βελτιώνουν τα λήμματα με την κατάργηση όλων των παραδειγμάτων πολιτισμικής προκατάληψης που συναντούν, ή να τα φέρνουν σε επίγνωση των αναγνωστών. Αυτό δεν είναι πρόβλημα μόνο στην Ελληνική Βικιπαίδεια. Η Αγγλική Βικιπαίδεια μπορεί να αντανακλά τις προκαταλήψεις αγγλόφωνων περιοχών, π.χ. βρετανικές, αμερικανικές ή αυστραλιανές προκαταλήψεις, ενώ η Ιαπωνική Βικιπαίδεια να αντανακλά ιαπωνική προκατάληψη, και ούτω καθεξής, αλλά δεν παύει να είναι πρόβλημα.

«Η πολιτική ουδετερότητας χρησιμοποιείται σε κάποιες περιπτώσεις ως μία δικαιολογία για τη διαγραφή κειμένων που εκλαμβάνονται ως προκατειλημμένα. Αυτό δεν είναι πρόβλημα;»

Σε πολλές περιπτώσεις, ναι. Πολλοί χρήστες πιστεύουν ότι το γεγονός πως κάποιο κείμενο είναι προκατειλημμένο ή υποκειμενικό δεν είναι αρκετό από μόνο του για να διαγραφεί απευθείας το κείμενο. Αν περιέχει έγκυρες πληροφορίες, το κείμενο μπορεί απλά να βελτιωθεί.

Ορισμένες φορές είναι δύσκολο να καθοριστεί αν ένας ισχυρισμός είναι αληθής ή χρήσιμος, ειδικά αν λίγοι χρήστες έχουν γνώση του θέματος. Σε αυτή την περίπτωση είναι καλή ιδέα να διατυπώνονται ενστάσεις στη σελίδα συζήτησης. Αν κάποιος έχει λόγους να πιστεύει ότι ο συντάκτης ενός υποκειμενικού κειμένου δεν πρόκειται να ευαισθητοποιηθεί και να το τροποποιήσει, τότε μπορεί να μεταφερθεί στη σελίδα συζήτησης (χωρίς να διαγραφεί οριστικά). Αυτή η πρακτική θα πρέπει να ακολουθείται μόνο ως έσχατη λύση, ποτέ ως τρόπος τιμωρίας του συντάκτη που έγραψε κάτι υποκειμενικό.

«Συμφωνώ με την πολιτική αμεροληψίας, υπάρχουν όμως εδώ ορισμένοι που φαίνονται εξ ολοκλήρου και αμετάκλητα μεροληπτικοί. Χρειάζεται να ανατρέχω και να ξεκαθαρίζω όσα γράφουν. Τι μπορώ να κάνω;»

Αν δεν πρόκειται για κάτι κατάφωρα συγκλονιστικό, το καλύτερο ίσως είναι να επισημάνουμε το πρόβλημα δημοσίως, υποδεικνύοντας στους δράστες την παρούσα σελίδα (αλλά ευγενικά ― πιάνει κανείς περισσότερες μύγες με το μέλι…) και ζητώντας βοήθεια από άλλους. Δείτε την ενότητα Επίλυση διαφωνιών για περισσότερες ιδέες. Ασφαλώς θα υπάρχει ένα σημείο πέραν του οποίου η μέριμνά μας για ένα εξ ολοκλήρου ανοικτό εγχείρημα υπερφαλαγγίζεται από τη μέριμνα της συντριπτικής πλειονότητας των χρηστών να είναι σε θέση να εργάζονται χωρίς τη συνεχή υποχρέωση να διορθώνουν τις παρεμβάσεις εκείνων που δεν σέβονται την πολιτική μας.

«Πώς μπορούμε να αποφεύγουμε τον συνεχή και ατελείωτο πόλεμο σχετικά με ζητήματα ουδετερότητας;»

Ο καλύτερος τρόπος αποφυγής τής πολεμικής σχετικά με τη μεροληψία είναι να θυμόμαστε ότι όλοι εδώ είμαστε λογικά ευφυείς, έλλογοι άνθρωποι, ειδάλλως δεν θα καταπιανόμαστε με αυτό το έργο ούτε θα μεριμνούσαμε τόσο για αυτό. Πρέπει να θέσουμε στόχο μας να κατανοούμε την οπτική γωνία των άλλων και να εργαζόμαστε σκληρά, προκειμένου να διασφαλίζουμε ότι αυτή η άλλη οπτική γωνία εκπροσωπείται δίκαια. Όταν ανακύπτει αντιλογία σχετικά με το τι πρέπει να αναφέρει ένα λήμμα ή τι είναι αληθινό, δεν πρέπει να υιοθετούμε στάση εναντιουμένου· ας προσπαθήσουμε σκληρά να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να αναρωτηθούμε: «Πώς το συγκεκριμένο αντιλεγόμενο θέμα μπορεί να αναδειχθεί δίκαια;» Η ερώτηση πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε φορά που διατυπώνεται ένα νέο αμφιλεγόμενο σημείο. Δεν είναι έργο μας να επεξεργαστούμε τη Βικιπαίδεια, ούτως ώστε να αντανακλά τις προσωπικές, ιδιοσυγκρατικές απόψεις μας και κατόπιν να υπερασπιστούμε αυτή την επεξεργασία προς όλα τα μέτωπα· έργο μας είναι να συνεργαστούμε, κυρίως προσθέτοντας νέο υλικό, αλλά επίσης, όταν χρειάζεται, δεχόμενοι μια συμβιβαστική λύση σχετικά με τον τρόπο περιγραφής ενός αντιλεγόμενου θέματος, ώστε η περιγραφή αυτή να είναι δίκαιη προς όλες τις πλευρές.

«Πώς θα σας φαινόταν η περίπτωση όπου, για να γραφτεί κάποιο από μια μακρά σειρά λημμάτων γενικού θέματος, θα πρέπει να κάνουμε κάποιες αμφισβητούμενες υποθέσεις; Είναι η περίπτωση, π.χ., του λήμματος για την εξέλιξη. Σίγουρα δε θα πρέπει να μπερδέψουμε τη διαμάχη "εξέλιξη εναντίον δημιουργίας" σε κάθε τέτοια σελίδα;»

Όχι, σίγουρα όχι. Πραγματικά δεν υπάρχουν θέματα που θα μπορούσαν να προχωρήσουν χωρίς την πραγματοποίηση τέτοιων υποθέσεων που κάποιος μπορεί να θεωρήσει αμφισβητούμενες. Αυτό είναι αλήθεια όχι μόνο για την εξελικτική βιολογία, αλλά επίσης για τη φιλοσοφία, την ιστορία, τη φυσική κ.τ.λ.

Είναι δύσκολο να παρατάξεις γενικές αρχές με τις οποίες θα καθοδηγούνται συγκεκριμένες περιπτώσεις, αλλά μπορεί να βοηθήσει το παρακάτω: δεν υπάρχει πιθανώς καλός λόγος να συζητηθούν κάποιες υποθέσεις σε μια δεδομένη σελίδα, αν μία υπόθεση έχει συζητηθεί σε βάθος σε άλλη σελίδα. Κάποια περίληψη ή διακριτική υπόδειξη μπορεί ωστόσο να είναι κατάλληλη. Π.χ. σε ένα λήμμα για την εξελικτική ανάπτυξη των αλόγων, θα μπορούσε να υπάρχει μία σύντομη πρόταση για το γεγονός ότι κάποιοι δημιουργιστές δεν πιστεύουν ότι τα άλογα (ή οποιαδήποτε άλλα ζώα) έχουν υποβληθεί σε κάποια εξέλιξη, και παραπομπή του αναγνώστη στο σχετικό λήμμα. Αν υπάρχει πολλή συγκεκριμένη επιχειρηματολογία για κάποιο ιδιαίτερο στοιχείο, θα μπορούσε να τοποθετηθεί σε μία ξεχωριστή δική του σελίδα.

«Δεν έχω πειστεί από αυτά που λέτε σχετικά με το να γράφεις για έναν εχθρό. Δεν θέλω να γράφω για τους εχθρούς. Οι περισσότεροι απ' αυτούς βασίζονται στο να παρουσιάζουν σαν γεγονότα και δεδομένα πράγματα τα οποία είναι αποδεδειγμένα ψέμματα. Υποστηρίζετε ότι, για να είμαι ουδέτερος γράφοντας ένα λήμμα, πρέπει να πω ψέματα, για να αναδείξω την θέση με την οποία διαφωνώ;»

Αυτή είναι μια παρανόηση σχετικά με το τι λέει η πολιτική ουδετερότητας. Εσείς δεν ισχυρίζεστε τίποτα, πέραν του ότι λέτε, «Ο Τάδε ισχυρίζεται ότι "____________", και επομένως, "___________"». Αυτό μπορεί να γίνει αντικειμενικά και έντιμα, χωρίς τύψεις συνειδήσεως, επειδή αποδίδετε τον ισχυρισμό σε κάποιον άλλο. Αξίζει να παρατηρήσουμε εδώ ότι οι λόγιοι και οι ειδικοί είναι εξασκημένοι σ' αυτό, έτσι ώστε ακόμη κι όταν προσπαθούν να αποδείξουν μια θέση, συμπεριλαμβάνουν και τα αντεπιχειρήματα, ούτως ώστε να μπορούν να εξηγήσουν για ποιο λόγο τα αντεπιχειρήματα αποτυγχάνουν.

Αυτό μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά ευαίσθητο ζήτημα, και ένας μεγάλος αριθμός ατόμων μπορεί ειλικρινά να μην κατορθώνουν να διακρίνουν την προκατάληψη που περικλείεται σε έναν δημοφιλή όρο, απλώς και μόνο επειδή είναι εκείνος που χρησιμοποιείται κατά κόρον. Αλλά θα πρέπει να γίνει γρήγορα αντιληπτό ότι η Βικιπαίδεια είναι ένα ιδιαιτέρως διεθνιστικό εγχείρημα, και οι συντάκτες της εκφράζουν πολλές διαφορετικές οπτικές γωνίες. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι αυτό το επίπεδο αντικειμενικότητας είναι μάλλον κάτι το καινοφανές για τον περισσότερο κόσμο, και οι διαμάχες σχετικά με τους πιο κατάλληλους όρους μπορεί απλά να εξαρτώνται από την ισορροπία μεταξύ απόψεων.

«Έχω και κάποιες άλλες ενστάσεις. Πού πρέπει να τις ρωτήσω;»

Πριν ρωτήσετε, παρακαλούμε ξαναδείτε τους παρακάτω συνδέσμους . Πολλά θέματα γύρω από την πολιτική της ουδετερότητας έχουν ήδη καλυφθεί πολύ εκτεταμένα. Αν έχετε να κάνετε κάποια νέα συνεισφορά στη διαμάχη, μπορείτε να προσπαθήστε στη Βικιπαίδεια συζήτηση:Ουδετερότητα, ή αναφέρτε το στη λίστα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου Wikipedia-l.

• Positive tone
• Understand Bias

• Βικιπαίδεια:Αμφισβήτηση ουδετερότητας
• {{Ουδετερότητα}} πρότυπο αμφισβήτησης της ουδετερότητας

• Blinded By Science: How ‘Balanced’ Coverage Lets the Scientific Fringe Hijack Reality - Chris Mooney, Columbia Journalism Review. Μία πολύτιμη προειδοποίηση για τους Βικιπαιδιστές για το πώς οι προσπάθειες εξισορρόπησης της κάλυψης ενός θέματος μπορεί να οδηγήσει σε προκατειλημμένες, ανακριβείς και παραπλανητικές αναφορές.