Δάσος

Δάσος ονομάζεται ένα πολύπλοκο οικοσύστημα με φυτά και ζώα που χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη πυκνότητα δέντρων. Τα δάση καλύπτουν το 9,4 % της επιφάνειας της Γης (το 30 % της ξηράς), αν και παλαιότερα κάλυπταν μεγαλύτερη έκταση. Πέρα από τα φυτά και τα ζώα, στο δάσος υπάρχουν επίσης μύκητες και βακτήρια.

Κάθε είδος δάσους έχει τις δικές του απαιτήσεις σε υγρασία, θρεπτικά στοιχεία και κλιματικούς παράγοντες. Υπάρχει αμοιβαία αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση μεταξύ των φυτών, των ζώων και του φυσικού περιβάλλοντος. Από τις σχέσεις αυτές δημιουργείται μια ισορροπία, που παίζει βασικό ρόλο στην οικολογική ισορροπία του ευρύτερου περιβάλλοντος. Το δάσος διαθέτει εσωτερικούς μηχανισμούς αυτορρύθμισης των βιοτικών και των αβιοτικών παραγόντων που διαταράσσουν την ισορροπία του. Αν όμως δράσουν εξωτερικοί παράγοντες, όπως ο άνθρωπος με τις επαναλαμβανόμενες πυρκαγιές, την υπερβόσκηση και την εκτεταμένες υλοτομία, τότε το δασικό οικοσύστημα υποβαθμίζεται. Πέρα από τον οικολογικό του ρόλο, το δάσος ρυθμίζει τη ροή του νερού μέσα στο έδαφος και συγκρατεί το χώμα.

Η επιστημονική μελέτη των δασικών οικοσυστημάτων, των ειδών τους και των αλληλεπιδράσεων τους με το περιβάλλον, ονομάζεται δασική οικολογία, ενώ η διαχείριση των δασών και των δραστηριοτήτων δασικής οικονομίας ονομάζεται δασοκομία/δασοπονία/δασολογία, αν και υπάρχει προφανής αλληλεπικάλυψη των όρων και συχνά ο όρος δασολογία χρησιμοποιείται ως ο γενικότερος περιγραφικός όρος.

Ένα δάσος μπορεί να διακριθεί σε παρθένο δάσος, σε φυσικό δάσος και σε τεχνητό δάσος.

Σύμφωνα με ερμηνευτική δήλωση από το Σύνταγμα της Ελλάδας, άρθρο 24,

Ως δάσος ή δασικό οικοσύστημα νοείται το οργανικό σύνολο άγριων φυτών με ξυλώδη κορμό πάνω στην αναγκαία επιφάνεια του εδάφους, τα οποία, μαζί με την εκεί συνυπάρχουσα χλωρίδα και πανίδα, αποτελούν μέσω της αμοιβαίας αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασής τους, ιδιαίτερη βιοκοινότητα (δασοβιοκοινότητα) και ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον (δασογενές). Δασική έκταση υπάρχει όταν στο παραπάνω σύνολο η άγρια ξυλώδης βλάστηση, υψηλή ή θαμνώδης, είναι αραιά.

Ταξινόμηση δασών

Τα δάση μπορούν να ταξινομηθούν με διάφορους τρόπους και με διαφορετικό βαθμό εξειδίκευσης. Ένας τέτοιος τρόπος είναι από την άποψη της «διάπλασης» στην οποία υπάρχουν, σε συνδυασμό με την μακροβιότητα των φύλλων του κυρίαρχου είδους (αν είναι αειθαλή και φυλλοβόλα). Μια άλλη διαφορά είναι αν τα δάση αποτελούνται κυρίως από πλατύφυλλα δέντρα, κωνοφόρα ή είναι μικτά.

Τα αρκτικά δάση καταλαμβάνουν την υποαρκτική ζώνη και είναι γενικά δάση αειθαλων και κωνοφόρων.
Οι εύκρατες ζώνες υποστηρίζουν τόσο δάση φυλλοβόλων πλατύφυλλων (π.χ. εύκρατα δάση φυλλοβόλων) όσο και δάση αειθαλών κωνοφόρων (π.χ., εύκρατα δάση κωνοφόρων και εύκρατα δάση βροχής). Οι ζεστές εύκρατες ζώνες ωφελούν την ανάπτυξη δασών αείφυλλων πλατύφυλλων, περιλαμβανομένων και δαφνοδασών (laurisilva).
Τα τροπικά και υποτροπικά δάση περιλαμβάνουν τα τροπικά και υποτροπικά υγρά δάση, τα τροπικά και υποτροπικά ξηρά δάση, και τα τροπικά και υποτροπικά δάση κωνοφόρων.
Η φυσιογνωμία ταξινομεί τα δάση με βάση τη συνολική φυσική δομή τους ή το αναπτυξιακό τους στάδιο.
Τα δάση μπορούν επίσης να κατηγοροποιηθούν πιο συγκεκριμένα με βάση το κλίμα και το κυρίαρχο είδος δέντρων, με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη δασών (π.χ., πευκοδάσος ή ελατοδάσος).

Διαχείριση και απώλεια δασών

Στους ανθρωπογενείς παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν απώλεια δάσους περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η μη αειφόρος υλοτομία, οι πυρκαγιές (εμπρησμοί κ.α), η αμελής διαχείριση χώρων απόθεσης σκουπιδιών (παράνομες χωματερές κτλ), η όξινη βροχή και τα εισαγόμενα είδη. Υπάρχουν όμως και φυσικές αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν μεταβολές στα δάση στο πέρασμα του χρόνου.Σ'αυτές περιλαμβάνονται οι πυρκαγιές, τα έντομα, οι καιρικές συνθήκες, ο ανταγωνισμός ειδών κ.ά.

Το δάσος σαν Πόρος Κοινής Δεξαμενής (Π.Κ.Δ.) εντάσσεται στα Κοινά Κρατικής Επιστασίας^[1]. Το κράτος και οι κυβερνητικές πολιτικές που διαχειρίζονται τον φυσικό αυτό πόρο, μπορούν σαν εντολοδόχοι των πολιτών, να επιτελέσουν καθοριστικό ρόλο στην προστασία και τη βιωσιμότητα των δασών.