Ναός της Αρτέμιδος (Έφεσος)

Συντεταγμένες: 37°56′59″N 27°21′50″E / 37.9497°N 27.3639°E / 37.9497; 27.3639

Ναός της Αρτέμιδος στην Έφεσο
Ναός της Αρτέμιδος
Είδος	αρχαιοελληνικός αρχαιολογικός χώρος, αρχαίος ελληνικός ναός, Wonder of the Ancient World[1] και ναός[2]
Αρχιτεκτονική	αρχαιοελληνική αρχιτεκτονική
Γεωγραφικές συντεταγμένες	37°56′59″N 27°21′50″E
Θρήσκευμα	Αρχαία ελληνική θρησκεία
Διοικητική υπαγωγή	Σελτσούκ[3]
Τοποθεσία	Έφεσος
Χώρα	Τουρκία[3]
Αρχιτέκτονας	Χερσίφρων και Paeonius of Ephesus
Προστασία	τμήμα μνημείου παγκόσμιας κληρονομιάς (από 2015)[4]
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Ο ναός της Αρτέμιδος βρισκόταν στην Έφεσο της σημερινής Τουρκίας. Αποκαλείται και Αρτεμίσιο και κατασκευάστηκε το 440 π.Χ. Θεωρείται ένα από τα Επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι χρειάστηκαν 120 χρόνια για να αποπερατωθεί ενώ είχε αρχικά ξεκινήσει από τον βασιλιά της Λυδίας, Κροίσο. Η λατρεία της θεάς στην πόλη, ξεκίνησε από τις Αφρικανές Αμαζόνες,^[5] πιθανά την Σμύρνα ή Μυρίνα,^[6] όταν κατέλαβαν την Έφεσο και έστησαν εκεί το πρώτο ξόανο και έκαναν θυσίες και χορούς.^[7] Ο Παυσανίας λέει πως η λατρεία της Εφεσίας Αρτέμιδος ιδρύθηκε από αυτόχθονες Μικρασιάτες, τον Κόρησο και τον γιο του τοπικού ποταμού Καΰστρου, τον Έφεσο, πριν τις Αμαζόνες, και φυσικά πολύ πριν την έλευση των Ιώνων. Σήμερα τα απομεινάρια δεν θυμίζουν σε τίποτα τον μεγαλοπρεπή ναό που υπήρχε.

[2.6,7] ......................... τὸ δὲ ἱερὸν τὸ ἐν Διδύμοις τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τὸ μαντεῖόν ἐστιν ἀρχαιότερον ἢ κατὰ τὴν Ἰώνων ἐσοίκησιν, πολλῷ δὲ πρεσβύτερα ἔτι ἢ κατὰ Ἴωνας <τὰ> ἐς τὴν Ἄρτεμιν τὴν Ἐφεσίαν ἐστίν.
[2.6,7] οὐ μὴν πάντα γε τὰ ἐς τὴν θεὸν ἐπύθετο ἐμοὶ δοκεῖν Πίνδαρος, ὃς Ἀμαζόνας τὸ ἱερὸν ἔφη τοῦτο ἱδρύσασθαι στρατευομένας ἐπὶ Ἀθήνας τε καὶ Θησέα. αἱ δὲ ἀπὸ Θερμώδοντος γυναῖκες ἔθυσαν μὲν καὶ τότε τῇ Ἐφεσίᾳ θεῷ, ἅτε ἐπιστάμεναι [τε] ἐκ παλαιοῦ τὸ ἱερόν, καὶ ἡνίκα Ἡρακλέα ἔφυγον, αἱ δὲ καὶ Διόνυσον τὰ ἔτι ἀρχαιότερα, ἱκέτιδες ἐνταῦθα ἐλθοῦσαι: οὐ μὴν ὑπὸ Ἀμαζόνων γε ἱδρύθη, Κόρησος δὲ αὐτόχθων καὶ Ἔφεσος--Καύ̈στρου δὲ τοῦ ποταμοῦ τὸν Ἔφεσον παῖδα εἶναι νομίζουσιν--, οὗτοι τὸ ἱερόν εἰσιν οἱ ἱδρυσάμενοι, καὶ ἀπὸ τοῦ Ἐφέσου τὸ ὄνομά ἐστι τῇ πόλει. Ἑλλάδος περιήγησις, Παυσανίας Ἀχαϊκά ' ^[8]

[2.6,7] ......................... Το ιερό του Απόλλωνα των Διδύμων και το μαντείο είναι αρχαιότερα από την εγκατάσταση των Ιώνων. Πολύ πιο παλιό από την εγκατάσταση αυτή είναι το ιερό της Εφεσίας Άρτεμης. [7] Σχετικά με τη θεά αυτή νομίζω πως ο Πίνδαρος είχε ελλιπείς πληροφορίες, γιατί λέει πως το ιερό της το ίδρυσαν οι Αμαζόνες κατά την εκστρατεία τους εναντίον των Αθηνών και του Θησέα. Η αλήθεια είναι πως οι από το Θερμώδοντα γυναίκες έκαναν και τότε θυσία για την Εφέσια θεά, γιατί ήξεραν από παλαιά το ιερό, θυσίασαν και κατά την καταδίωξη τους από τον Ηρακλή και άλλες ακόμα πιο παλιά ηττημένες από το Διόνυσο, οπότε είχαν πάει στο ιερό ως ικέτιδες∙ δεν είχε ιδρυθεί λοιπόν το ιερό από τις αμαζόνες∙ ιδρυτές του ήταν ο Κόρησος, καταγόμενος από τούτο τον τόπο, και ο Έφεσος, θεωρούμενος γιος του ποταμού Καυστρον∙ από τον Έφεσο πήρε το όνομά της η πόλη.

Όπως αναφέρει και ο Αντίπατρος ο Σιδώνιος, ο οποίος θεωρείται ο εμπνευστής της λίστας με τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, το μεγαλείο του ναού της Αρτέμιδος υπερβαίνει κάθε άλλο από τα υπόλοιπα μνημεία.

"Καὶ κραναᾶς Βαβυλῶνος ἐπίδρομον ἅρμασι τεῖχος καὶ τὸν ἐπ' Ἀλφειῷ Ζᾶνα κατηυγασάμην κάπων τ' αἰώρημα, καὶ Ἠελίοιο κολοσσὸν, καὶ μέγαν αἰπεινᾶν πυραμίδων κάματον,μνᾶμά τε Μαυσώλοιο πελώριον· ἀλλ' ὅτ' ἐσεῖδον Ἀρτέμιδος νεφέων ἄχρι θέοντα δόμον,κεῖνα μὲν ἠμαύρωτο, καὶ ἦν· "Ἴδε, νόσφιν Ὀλύμπου Ἅλιος οὐδέν πω τοῖον ἐπηυγάσατο."

"Έχω δει τους μεγαλοπρεπείς Κρεμαστούς κήπους της Βαβυλώνας, το Άγαλμα του Ολυμπίου Διός, τον Κολοσσό της Ρόδου και τις Πυραμίδες της Αιγύπτου, όπως ακόμα και το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού, αλλά όταν βλέπω τον ναό της Αρτέμιδος που αγγίζει τον ουρανό τα υπόλοιπα μνημεία χάνουν την λαμπρότητά τους. Εκτός από τον Όλυμπο, ο ήλιος δεν φάνηκε πουθενά αλλού τόσο μεγαλοπρεπής όσο εδώ". - βλ. Αντίπατρος, Ελληνική μυθολογία, (IX, 58)

Καλλίμαχος , * Ὕμνοι (3.237-3.250)

Πλούταρχος - Ἀλέξανδρος (3.5 -3. 6)

[3.5] Ἐγεννήθη δ᾽ οὖν Ἀλέξανδρος ἱσταμένου μηνὸς Ἑκατομβαιῶνος, ὃν Μακεδόνες Λῷον καλοῦσιν, ἕκτῃ, καθ᾽ ἣν ἡμέραν ὁ τῆς Ἐφεσίας Ἀρτέμιδος ἐνεπρήσθη νεώς· [3.6] ᾧ γ᾽ Ἡγησίας ὁ Μάγνης ἐπιπεφώνηκεν ἐπιφώνημα κατασβέσαι τὴν πυρκαϊὰν ἐκείνην ὑπὸ ψυχρίας δυνάμενον· εἰκότως γὰρ ἔφη καταφλεχθῆναι τὸν νεών, τῆς Ἀρτέμιδος ἀσχολουμένης περὶ τὴν Ἀλεξάνδρου μαίωσιν. Πλούταρχος - Ἀλέξανδρος ' ^[9]

[3.5] Ο Αλέξανδρος γεννήθηκε στις έξι του Εκατομβαιώνα, που οι Μακεδόνες ονομάζουν Λώο, την ημέρα που κάηκε ο ναός της Άρτεμης στην Έφεσο. [3.6] Παίρνοντας αφορμή από αυτό το γεγονός ο Ηγησίας από τη Μαγνησία είχε πει μια εξυπνάδα ικανή με την κρυάδα της να σβήσει την πυρκαγιά εκείνη· είπε δηλαδή ότι ήταν αναμενόμενο να καεί ο ναός, αφού η Άρτεμη ασχολούνταν με τη γέννηση του Αλέξανδρου.

Ο Στράβων αναφέρει ότι, το 356 π.Χ., τον ναό πυρπόλησε ο άγνωστος κατά τα άλλα Ηρόστρατος από την Έφεσο, για να απαθανατιστεί, όπως είπε, το όνομα του. Μόνο με τη βοήθεια άλλων πόλεων οι Εφέσιοι άρχισαν να χτίζουν έναν νέο ναό.

Στράβων, ‘’Γεωγραφικά, ΙΔ΄.1.22’’

Τὸν δὲ νεὼν τῆς Ἀρτέμιδος πρῶτος μὲν Χερσίφρων ἠρχιτεκτόνησεν, εἶτ΄ ἄλλος ἐποίησε μείζω• ὡς δὲ τοῦτον Ἡρόστρατός τις ἐνέπρησεν, ἄλλον ἀμείνω κατεσκεύασαν συνενέγκαντες τὸν τῶν γυναικῶν κόσμον καὶ τὰς ἰδίας οὐσίας, διαθέμενοι δὲ καὶ τοὺς προτέρους κίονας• τούτων δὲ μαρτύριά ἐστί τὰ γενηθέντα τότε ψηφίσματα..Από Βικιθήκη, Στράβων, Γεωγραφικά,(ΙΔ΄.1.22)^[10]

Ο Χερσίφρων ήταν ο αρχιτέκτονας του ναού της Αρτέμιδος και αργότερα κάποιος άλλος το διεύρυνε, αλλά όταν ο Ηρόστρατος έβαλε φωτιά σε αυτό, οι κάτοικοι έχτισαν έναν ωραιότερο ναό. Συγκέντρωσαν για το σκοπό αυτό τα κοσμήματα των γυναικών, τις εισφορές από την ιδιωτική περιουσία και τα χρήματα που προέκυψαν από την πώληση κιόνων του παλιού ναού. Αποδεικτικά στοιχεία βρίσκονται στα διατάγματα εκείνης της εποχής..

Η Έφεσος βρίσκεται 50 χιλιόμετρα νοτίως της Σμύρνης. Ο Αντίπατρος το διάλεξε όπως και τα άλλα θαύματα του αρχαίου κόσμου γιατί ήταν μέρος του μεγαλείου των Αρχαίων Ελλήνων και της Ελληνιστικής περιόδου, αλλά και κομμάτι της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

• Μουσείο Εφέσου (Βιέννη)
• Αρχαιολογικό μουσείο Εφέσου
• Άρτεμις
• Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνας

• Ναός της Αρτέμιδος Αρχειοθετήθηκε 2012-11-04 στο Wayback Machine. (Έφεσος), Βρετανικό Μουσείο