Ονομασίες της Κωνσταντινούπολης

Η πόλη της Κωνσταντινούπολης υπήρξε γνωστή με πολλές ονομασίες κατά την πάροδο των αιώνων. Οι πλέον γνωστές είναι αυτές της Κωνσταντινούπολης (διεθνής ονομασία για την ιστορική βυζαντινή Κωνσταντινούπολη και η ονομασία της σύγχρονης πόλης στην ελληνική γλώσσα), Ιστανμπούλ (σε ευρεία χρήση διεθνώς από τα μέσα του 1920 και έπειτα, καθώς και η ονομασία στην τουρκική γλώσσα), ενώ υπάρχει και πλήθος παραφθορών καθώς και προσωνυμιών της πόλης.

Αρχαιότητα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Λύγος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο, ιστορικό του 1ου αιώνα μ.Χ., η ονομασία του πρώτου οικισμού στην περιοχή ήταν Λύγος.[1] Πιθανώς αυτή ήταν η ονομασία ενός θρακικού οικισμού κοντά στη χερσόνησο.[2]

Βυζάντιο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Νόμισμα του Βυζαντίου, 1ος αιώνας π.Χ.

Η πόλη του Βυζαντίου ιδρύθηκε από Έλληνες άποικους από τα Μέγαρα το 667 π.Χ., και το όνομα πιθανώς είναι θρακικής ή ιλλυρικής προελεύσεως,[2][3] ενώ σύμφωνα με την παράδοση προέρχεται από την ονομασία του αρχηγού της αποστολής των Μεγαρέων και ιδρυτή της πόλης ο οποίος ονομάζονταν Βύζας. Αρχαιομαθείς λόγιοι, όπως ο Μιχαήλ Ψελλός (1018-1078) και ο Μιχαήλ Χωνιάτης (1138-1222) χρησιμοποιούσαν ακόμα και κατά τη βυζαντινή περίοδο τις ονομασίες "Βυζάντιο" και "Βυζαντινός" για να αναφερθούν στην Κωνσταντινούπολη και στους κατοίκους τους.[4]

Πολύ αργότερα, κατά τα μέσα του 16ου αιώνα και έπειτα η ονομασία Βυζάντιο έγινε συνώνυμη με την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία η οποία πλέον έγινε γνωστή και ως Βυζαντινή Αυτοκρατορία, κυρίως από τα γραπτά του Ιερώνυμου Βολφ, ενώ έως τότε η ονομασία Βυζάντιο χρησιμοποιούνταν μόνο ως αναφορά στην πόλη αντί για όλη την έκταση της αυτοκρατορία.

Αυγούστα Αντωνινή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Αυγούστα Αντωνινή (Augusta Antonina) ήταν η επίσημη ονομασία που δόθηκε στην πόλη για λίγες δεκαετίες κατά τον 3ο αιώνα μ.Χ. από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Σεπτήμιο Σεβήρο προς τιμή του γιου του Αντωνίνου -ο οποίος μετέπειτα έγινε αυτοκράτορας με το όνομα Καρακάλλας-.[5]

Βυζαντινή περίοδος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Νέα Ρώμη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Νόμισμα του 9ου αιώνα της εποχής του Φωτίου Α´, με αναγραφή ΦΩΤΙΩC ΑΡΧΙΕΠΙCKOΠΟC ΚΩΝCTANTINOYΠΟΛΕΩC NEAC ΡΩΜΗC

Πριν η πόλη γίνει η ανατολική πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από τον Κωνσταντίνο Α´, είχε προηγηθεί ένα εξαετές πρόγραμμα έντονης οικοδομικής δραστηριότητας και επέκτασης της πόλης, κατά τα πρότυπα της αρχαίας Ρώμης. Οι ονομασίες αυτής της περιόδου ήταν ἡ Νέα, δευτέρα Ῥώμη,[6] Alma Roma /  Ἄλμα Ῥώμα, Βυζαντιάς Ῥώμη, ἑῴα Ῥώμη (ανατολική Ρώμη), Roma Constantinopolitana.[3]:354

Ο όρος Νέα Ρώμη οδήγησε στη δημιουργία αντιθέσεων μεταξύ των ανατολικών και δυτικών περιοχών, ιδιαίτερα μετά το Μεγάλο Σχίσμα του 1054 καθώς και την ονομασία της γερμανικής Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η ονομασία Νέα Ρώμη χρησιμοποιείται ακόμα από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.[7]

Κωνσταντινούπολη / Constantinopolis

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Προσωποποιημένη απεικόνιση της πόλης ως Κωνσταντινούπολη, Χρονογραφία του 354

Η Κωνσταντινούπολη (δηλ. πόλη του Κωνσταντίνου, Constantinopolis στα λατινικά) ήταν η ονομασία με την οποία η πόλη έγινε ευρύτερα γνωστή σε όλον τον κόσμο, προς τιμή του ιδρυτή της. Συναντάται για πρώτη φορά ως επίσημη ονομασία κατά την περίοδο του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Β´ (408–450).[5]

Στον μουσουλμανικό κόσμο και τις γλώσσες που χρησιμοποιούσαν την αραβική γραφή, όπως τα περσικά, αραβικά και οθωμανικά τουρκικά, η πόλη ήταν γνωστή ως Κωνσταντινίγια (αραβικά: القسطنطينية, οθωμανικά τουρκικά قسطنطينيه), η οποία είναι η εφάμιλλη ονομασία της Κωνσταντινούπολης και ετυμολογικά σημαίνει μέρος του Κωνσταντίνου αντί για πόλη του Κωνσταντίνου. Μετά την οθωμανική κατάκτηση του 1453 αυτή ήταν και η επίσημη ονομασία της πόλης από τους Οθωμανούς, ενώ οι άλλες χώρες συνέχισαν να αναφέρονται στην πόλη ως Κωνσταντινούπολη.[8]

Η ονομασία Κωνσταντινούπολη παρέμεινε η επίσημη καθώς και διεθνής ονομασία της πόλης από τον 5ο αιώνα έως και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, όταν και με τις μεταρρυθμίσεις του Κεμάλ Ατατούρκ στην Τουρκία άλλαξε η ονομασία της πόλης και ζητήθηκε να αλλάξει και η ονομασία διεθνώς.[9]

Άλλες βυζαντινές ονομασίες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εκτός από Κωνσταντινούπολη, οι Βυζαντινοί αναφέρονταν στην πόλη με πλήθος τιμητικών προσωνυμιών, όπως η Βασιλὶς τῶν πόλεων, Βασιλεύουσα, ή και απλούστερα ἡ Πόλις, ονομασίες που διατηρούνται ακόμα και σήμερα στην καθομιλουμένη της ελληνικής και της αρμενικής γλώσσας.

Ο Πολίτης με την έννοια του κάτοικου της Κωνσταντινούπολης εμφανίζεται για πρώτη φορά σε ποίημα του Γεωργίου Πισίδη τον 7ο αιώνα, και μετέπειτα το Πολίτης εξελίχθηκε σε αρκετά κοινό ελληνικό επώνυμο.[10]

Ενδεικτικό είναι πως η τοπική κουζίνα των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης αναφέρεται ως Πολίτικη κουζίνα.

Οθωμανική περίοδος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιστανμπούλ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η σύγχρονη τουρκική ονομασία Ιστανμπούλ (isˈtanbuɫ, οθωμανικά τουρκικά استانبول) συναντάται για πρώτη φορά τον 10ο αιώνα σε αρμενικές και αραβικές και κατόπιν και σε τουρκικές πηγές, και κατά τα φαινόμενα προέρχεται από την ελληνική φράση εἰς τὴν Πόλιν η οποία χρησιμοποιούνταν για να υποδηλώσει την κατεύθυνση κάποιου ατόμου ή την τοποθεσία κάποιου συμβάντος στην πόλη της Κωνσταντινούπολης.[11]

Ως ονομασία, το Ιστανμπούλ ήταν η κοινή ονομασία στην καθομιλουμένη τουρκική πριν την κατάκτηση της πόλης το 1453, ωστόσο ως επίσημη ονομασία από τις Οθωμανικές αρχές διατηρούνταν το Κωνσταντινίγιε. Έτσι υπάρχει η σχετική ονομασία στα οθωμανικά νομίσματα έως και τα τέλη του 17ου αιώνα, και κατόπιν και κατά τον 19ο αιώνα, ενώ η οθωμανική αυλή και τα επίσημα έγγραφα αναφερόταν στην πόλη ως το σουλτανάτο της Κωνσταντινίγιε (be-Makam-ı Darü's-Saltanat-ı Kostantiniyyetü'l-Mahrusâtü'l-Mahmiyye),[12] όπως και στα βιβλία του 19ου αιώνα. Κατά την ίδια περίοδο, η ονομασία Ιστανμπούλ είχε επίσης ευρεία χρήση, όπως για παράδειγμα στους τίτλους των υψηλόβαθμων οθωμανών διοικητών (İstanbul ağası / Ιστανμπούλ αγάς) και τους δικαστικούς άρχοντες (İstanbul efendisi / Ιστανμπούλ εφέντης) της πόλης,[13] ενώ η ονομασία αυτή συναντάται και σε διάφορες άλλες παραπλήσιες μορφές στην οθωμανική λογοτεχνία και ποίηση.[5]

  • Χάρτης του 1525[εκκρεμεί παραπομπή] από τον Πίρι Ρέις όπου η πόλη αναφέρεται ως Κωνσταντινίγιε
    Χάρτης του 1525[εκκρεμεί παραπομπή] από τον Πίρι Ρέις όπου η πόλη αναφέρεται ως Κωνσταντινίγιε
  • Τουρκικός χάρτης του 1927 όπου χρησιμοποιείται η ονομασία Ιστανμπούλ
    Τουρκικός χάρτης του 1927 όπου χρησιμοποιείται η ονομασία Ιστανμπούλ

Η ονομασία αυτή έγινε η κυρίαρχη κατά τις αρχές του 20ού αιώνα, ωστόσο η πόλη εξακολουθούσε να γράφεται ως Κωνσταντινούπολη (Constantinople) στο λατινικό αλφάβητο. Το 1928, ο πρόεδρος και ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκίας Μουσταφά Κεμάλ εισήγαγε εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις όπου αρχικά αντικατέστησε το οθωμανικό αλφάβητο με το λατινικό, και κατόπιν μετονόμασε επίσημα την πόλη σε Ιστανμπούλ. Μετά τη δράση αυτή, ξεκίνησε μια διεθνή εκστρατεία ζητώντας από άλλες χώρες να χρησιμοποιούν τουρκικές ονομασίες για τις τουρκικές πόλεις, αντί για μεταγραφές στο λατινικό αλφάβητο παλαιών ονομασιών που ήταν σε χρήση κατά την οθωμανική περίοδο.[14] Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως οι τουρκικές αρχές δεν παρελάμβαναν γράμματα, τηλεγραφήματα, και εμπορεύματα τα οποία στέλνονταν στην πόλη και ανέγραφαν Constantinople αντί για Istanbul, κάτι που συνεισέφερε σημαντικά στην τελική υιοθεσία της ονομασίας Ίστανμπουλ από τις περισσότερες χώρες σε βάθος χρόνου.[15][16]

Σταμπούλ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κάρτα του 1905 όπου η περιοχή είναι Κωνσταντινούπολη και η παλιά πόλη Σταμπούλ

Άλλη μια παραφθορά ονομασίας της πόλης είναι και αυτή της Σταμπούλ, η οποία επίσης συναντάται για πρώτη φορά σε αραβικές πηγές κατά τον 10ο αιώνα[17] και Αρμενικές κατά τον 12ο. Σε κάποιες άλλες πηγές συναντάται και ως Μπουλίν (Bulin) από τον Άραβα γεωγράφο του 10ου αιώνα, Αλ Μασουντί , εκδοχή η οποία θεωρείται πως είναι παραφθορά του Πόλιν, ενώ στη σύγχρονη αρμενική γλώσσα χρησιμοποιείται το Μπόλις (από το Πόλις).

Το Σταμπούλ χρησιμοποιούνταν ως εναλλακτική ονομασία διεθνώς έως ότου αντικατασταθεί οριστικά το 1930. Κατά τον 19ο και τις αρχές του 20ου αιώνα υπήρχαν και αναφορές σε δυτικές πηγές όπου η ευρύτερη περιοχή αναφέρονταν ως Κωνσταντινούπολη και το αστικό κέντρο ως Σταμπούλ.[18][19]

Ισλαμπόλ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οθωμανικός άτλαντας του 1803, όπου η πόλη αναφέρεται ως Ισλαμπόλ, ενώ τα στενά του Βοσπόρου ως στενά της Ιστανμπούλ

Η ονομασία Ισλαμπόλ (πολύ Ισλάμ) ή Ισλαμπούλ (βρες Ισλάμ) υπήρξαν τουρκικές λαϊκές παραλλαγές της ονομασίας Ιστανμπούλ μετά την οθωμανική κατάκτηση του 1453 αντικατοπτρίζοντας τον ρόλο της πόλης ως την πρωτεύουσα της μουσουλμανικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Συναντάται για πρώτη φορά μετά την άλωση της πόλης, και έχει υποστηριχτεί πως αυτός που την ανέφερε ήταν ο ίδιος ο Μωάμεθ Β´.[5] Υπάρχουν και κάποιες άλλες οθωμανικές πηγές του 17ου αιώνα, κυρίως αυτή του Εβλιγιά Τσελεμπί, όπου αναφέρεται πως αυτή ήταν η κοινή ονομασία της πόλης κατά την περίοδο αυτή, ενώ κατά την περίοδο των τελών του 17ου και των τελών του 18ου αιώνα είχε επίσης και επίσημη χρήση. Η πρώτη αναφορά της ονομασίας Ισλαμπόλ σε οθωμανικά νομίσματα υπήρξε το 1703 (1115 μουσουλμανικό έτος) κατά την περίοδο του σουλτάνου Αχμέτ Γ´.

Άλλες οθωμανικές ονομασίες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Οθωμανοί χρησιμοποιούσαν πολλές τιμητικές ονομασίες για την πόλη, οι οποίες έχουν διασωθεί μέσω της χρήσης τους σε επίσημα έγγραφα.

  • Ντερσααντέτ (در سعادت Πόλη της Γονιμότητας ή Πόλη της Ευδαιμονίας)
  • Ντεράλιγιε (در عاليه Υψηλή Πύλη), όπου Ντερ είναι η περσική λέξη για την πόρτα
  • Μπαπ ι Άλι (باب عالی, Υψηλή Πύλη) όπου Μπαπ είναι η αραβική λέξη για την πόρτα
  • Πάγιταχτ (پایتخت, Η Έδρα του Θρόνου),
  • Ασιτανέ (آستانه), και στα Αραβικά ως Αλ-Ασιτανά (الأستانة)

Ιστορικές ονομασίες σε άλλες γλώσσες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πολλοί γειτονικοί λαοί της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας χρησιμοποίησαν ονομασίες οι οποίες υποδηλώναν το μέγεθος της πόλης, όπως Μεγάλη Πόλη, ή Πόλη των Αυτοκρατόρων, Πρωτεύουσα των Ρωμαίων και άλλες παρόμοιες ονομασίες.

Παλαιά Σκανδιναβικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Βίκινγκ κατά τις επαφές τους με την Βυζαντινή Αυτοκρατορία, κυρίως μέσω της φρουράς των Βάραγγων, ονόμαζαν την πόλη Μίκλαγαρδρ (Miklagarðr, μεγάλη πόλη) και αργότερα Μίκλαγκαρντ και Μίκλεγκαρθ (Miklagard, Micklegarth). Η ονομασία αυτή εξακολουθεί να υπάρχει στη σύγχρονη Ισλανδική γλώσσα ως Mikligarður και στη γλώσσα των νήσων Φερόε ως Miklagarður.

Σλαβικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι σλαβικές γλώσσες αναφέρονταν στην πόλη ως «Τσαργκράντ» (Царьград, πόλη του Καίσαρα), πιθανώς σε αντιστοιχία του ελληνικού προσωνυμίου Βασιλέως Πόλις. Ο όρος εξακολουθεί να χρησιμοποιείται περιστασιακά στη βουλγαρική γλώσσα, ενώ αποτελεί ιστορική μορφή της ονομασίας της πόλης στη σερβική και κροατική γλώσσα, στα ρωσικά και στα σλαβομακεδονικά.

Περσικά και Αραβικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εκτός από το Κωνσταντινίγιε, υπάρχουν επίσης η αραβική ονομασία Ρουμιγιάτ αλ-κούμπρα (Μεγάλη Πόλη των Ρωμαίων), ή η περσική Ταχτ ε Ρουμ (Θρόνος των Ρωμαίων).[20]

Ιουδαιοισπανικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η πόλη αναφέρονταν ως Κωσταντίνα (Kostandina ή Kostantina) και σε συντομογραφία ως Κώστα (Kosta / קושטה) ή Κωστάν (Kostán) στις περισσότερες δημοσιεύσεις σε αυτή τη γλώσσα κατά την οθωμανική περίοδο.[21][22] Το Κώστα ήταν η ονομασία για όλη τη επαρχία της Κωνσταντινούπολης, ενώ η ονομασία Εσταμπόλ (Estambol) χρησιμοποιούνταν για την περιοχή της παλαιάς πόλης και του Πέραν και ιδιαίτερα του ευρωπαϊκού τμήματος της πόλης.[22]

Εβραϊκά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στα εβραϊκά η πόλη αναφέρονταν μερικές φορές ως Κουσταντίνα (קושטנדינה) και άλλες ως Κουσταντίνα Ραμπάτι (קושטנדינה רבתי, Μεγάλη Κουσταντίνα) ή σε συντομογραφία ως Κούστα (קושטא). Η ονομασία αυτή διατηρούνταν έως τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, ενώ στα σύγχρονα εβραϊκά χρησιμοποιείται πλέον η τουρκική ονομασία Ιστανμπούλ (איסטנבול).

Κινεζικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Λουμί τσεν 魯迷城 (魯迷 όπου το Λούμι αντιστοιχεί στο Ρούμι / Ρουμέικο / Ρωμαϊκό, τσεν = πόλη) κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Μινγκ
  • Γου·λου·μού 務魯木 (κατά αντιστοιχία με Ρούμι), κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Τσινγκ
  • Kουνγκσι·τανγκ·τι·νε·πο·λεε 拱斯當底訥伯勒 κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Τσινγκ
  • Χαν·σι·ταν·γι·νουό·κεέρ 康思坦貽諾格爾 κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Τσινγκ
  • Τσουν·σι·ταν·τιν·πάο 君士坦丁堡 σύγχρονη ονομασία σε χρήση

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «Pliny the Elder, book IV, chapter XI:
    "On leaving the Dardanelles we come to the Bay of Casthenes, ... and the promontory of the Golden Horn, on which is the town of Byzantium, a free state, formerly called Lygos; it is 711 miles from Durazzo, ..."»    . Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιανουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2016.     
  2. ↑ 2,0 2,1 (Γαλλικά) Janin, Raymond (1964). Constantinople byzantine. Παρίσι: Institut Français d'Études Byzantines. σελ. 10f. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Georgacas, Demetrius John (1947). «The Names of Constantinople». Transactions and Proceedings of the American Philological Association (The Johns Hopkins University Press) 78: 347–67. doi:10.2307/283503. 
  4. ↑ Ε. Γλύκατζη-Αρβελέρ, Γιατί το Βυζάντιο, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2009, σ. 17.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Necdet Sakaoğlu (1993/94a): "İstanbul'un adları" ["The names of Istanbul"]. In: 'Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi', ed. Türkiye Kültür Bakanlığı, Istanbul.
  6. ↑ According to the Reallexikon für Antike und Christentum, vol. 164 (Stuttgart 2005), column 442, there is no evidence for the tradition that Constantine officially dubbed the city "New Rome" (Nova Roma or Nea Rhome). Commemorative coins that were issued during the 330s already refer to the city as Constantinopolis (see, e.g., Michael Grant, The climax of Rome (London 1968), p. 133).
  7. ↑ Bartholomew, Archbishop of Constantinople, New Rome and Ecumenical Patriarch
  8. ↑ G. Necipoğlu. "From Byzantine Constantinople to Ottoman Kostantiniyye: Creation of a Cosmopolitan Capital and Visual Culture under Sultan Mehmed II" Ex. cat. "From Byzantion to Istanbul: 8000 Years of a Capital", June 5 - September 4, 2010, Sabanci University Sakip Sabanci Museum, Istanbul. Istanbul: Sakip Sabanci Museum, 2010 p. 262
  9. ↑ Finkel, Caroline, Osman's Dream, (Basic Books, 2005), 57; "Istanbul was only adopted as the city's official name in 1930..".
  10. ↑ Georgakas Demetrius (1947), The Names of Constantinople, Transactions and Proceedings of the American Philological Association, The Johns Hopkins University Press, vol. 78, σ. 358 και υποσημ. 75, σ. 366.]
  11. ↑ Sakaoğlu (1993/94a: 254)
  12. ↑ Necdet Sakaoğlu (1993/94b): "Kostantiniyye". In: 'Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi', ed. Türkiye Kültür Bakanlığı, Istanbul.
  13. ↑ A.C. Barbier de Meynard (1881): Dictionnaire Turc-Français. Paris: Ernest Leroux.
  14. ↑ Stanford and Ezel Shaw (1977): History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Cambridge: Cambridge University Press. Vol II, p. 386; Robinson (1965), The First Turkish Republic, p. 298
  15. ↑ «Istanbul, Not Constantinople — A City by Any Other Name». Graybit (στα Αγγλικά). 5 Σεπτεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2016. 
  16. ↑ Ekmekcioglu, Lerna (2016). «Recovering Armenia: The Limits of Belonging in Post-Genocide Turkey». Stanford University Press. σελ. 165. 
  17. ↑ Necipoĝlu (2010) p. 262
  18. ↑ H. G. Dwight (1915): Constantinople Old and New. New York: Scribner's. [Χρειάζεται σελίδα]
  19. ↑ Edmondo De Amicis (1878) Costantinopoli Milano, Treves, passim
  20. ↑ "Istanbul", in Encyclopedia of Islam.
  21. ↑ Jerusalmi, Isaac (1990). from OTTOMAN TURKISH to LADINO: the case of Mehmet Sadık Rifat Pasha's Risâle-i Ahlâk and Judge Yehezkel Gabbay's Buen Dotrino. Cincinnati, Ohio, USA: Ladino Books. 
  22. ↑ 22,0 22,1 Nehama, Joseph (2003). Dictionnaire du Judéo-Espagnol. Paris, France: La Lettre Sépharade. σελίδες 196, 307. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ονομασίες_της_Κωνσταντινούπολης&oldid=8629929"