Σαρωνικός κόλπος

Δορυφορική εικόνα του Σαρωνικού κόλπου.

Συντεταγμένες: 37°40′57″N 23°36′00″E / 37.6825°N 23.6°E / 37.6825; 23.6

Ο Σαρωνικός είναι ελληνικός θαλάσσιος κόλπος ο οποίος σχηματίζεται ανάμεσα στις χερσονήσους της Αττικής και της Αργολίδας. Στις ακτές του αναπτύχθηκαν ιστορικές πόλεις, όπως η Αθήνα, ο Πειραιάς, κ.ά. καθώς και αρχαία ιερά, όπως στο Σούνιο, στην Αίγινα κ.ά. Ο κόλπος είναι κλειστός και οριοθετείται από τη νοητή γραμμή Πόρου-Σουνίου. Στα νότια επικοινωνεί με το ανοιχτό Αιγαίο πέλαγος. Το μέγιστο βάθος του κόλπου είναι 416 μέτρα και παρατηρείται δυτικά του ηφαιστείου των Μεθάνων.[1] Στο εσωτερικού του κόλπου βρίσκονται πολυάριθμα νησιά και νησίδες, από τα οποία τα μεγαλύτερα είναι η Σαλαμίνα και η Αίγινα.[2]

Μαζί με τον Αργολικό Κόλπο αποτελούν διοικητικά και γεωγραφικά την περιφέρεια του Αργοσαρωνικού. Τα νησιά του Αργοσαρωνικού υπάγονται διοικητικά στην Περιφερειακή Ενότητα Νήσων της Περιφέρειας Αττικής στην οποία υπάγονται και τα ιδιαίτερα απομακρυσμένα από την ηπειρωτική Αττική νησιά: τα Κύθηρα και Αντικύθηρα που βρίσκονται νότια της Πελοποννήσου.

Στις ακτές του Σαρωνικού δημιουργήθηκαν οι σημαντικότερες βιομηχανικές, λιμενικές, ναυτικές και ναυπηγοεπισκευαστικές εγκαταστάσεις της χώρας και είναι κτισμένη η πρωτεύουσα της Ελλάδας, όπου ζει περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμού της Ελλάδας.[2] Ο Σαρωνικός κόλπος έχει ιδιαίτερη ναυτιλιακή σημασία τόσο για τις θαλάσσιες συγκοινωνίες πολλών εκ των οποίων αποτελεί αφετηρία αλλά και από το γεγονός ότι συνδέει μέσω της Διώρυγας της Κορίνθου στον ομώνυμο Ισθμό το Αιγαίο πέλαγος με το Ιόνιο.

Όνομα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το όνομά του, σύμφωνα με τον αρχαίο περιηγητή και γεωγράφο Παυσανία, οφείλεται στον αρχαίο βασιλιά της Τροιζήνας τον Σάρωνα. Ο Σάρωνας ήταν ικανός κυνηγός και μια μέρα κυνηγώντας μια ελαφίνα, η οποία έπεσε στη θάλασσα για να σωθεί, συνέχισε να την καταδιώκει κολυμπώντας. Χωρίς να το καταλάβει, απομακρύνθηκε από την ακτή, κουράστηκε και τελικά πνίγηκε. Από τότε ο κόλπος ονομάστηκε Σαρωνικός[3].

Γεωγραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Άποψη του δυτικού Σαρωνικού από το Όρος της Αίγινας

Ο Σαρωνικός κόλπος αποτελεί εγκόλπωση του Αιγαίου που ορίζεται βόρεια από τις ακτές του νομού Αττικής, βορειοδυτικά και δυτικά από τις ακτές της Μεγαρίδας, του νομού Κορινθίας και νοτιοδυτικά από τις ακτές του νομού Αργολίδος. Οι άκρες του οριοθετούνται από τη νοητή γραμμή των ακρωτηρίων Σουνίου (βόρεια) και Σκύλλαιο της Τροιζήνας (νότια), η οποία έχει μήκος περίπου 27 ναυτικά μίλια. Ο κόλπος διεισδύει κατά 44 ναυτικά μίλια. Στα βορειοδυτικά, στον μυχό του κόλπου, ο Σαρωνικός επικοινωνεί μέσω της διώρυγας της Κορίνθου, η οποία ολοκληρώθηκε το 1893, με τον Κορινθιακό κόλπο.[2]

Ο Σαρωνικός χωρίζεται σε δύο λεκάνες, μια δυτική και μια ανατολική. Η δυτική λεκάνη οριοθετείται από τη γραμμή Μεθάνων-Αίγινας και Αίγινας-Σαλαμίνας. Η ανατολική από την άλλη χωρίζεται σε εσωτερική στα βόρεια και εξωτερική στα νότια από τη γραμμή Αίγινας - Φλεβών. Στα βόρεια βρίσκεται ο κόλπος της Ελευσίνας, ο οποίος επικοινωνεί στα νότια με τον υπόλοιπο κόλπο με τον δίαυλο του Κερατσινίου και με έναν άλλο δίαυλο στα δυτικά.[1] Η δυτική λεκάνη του Σαρωνικού αποτελείται από δύο επιμέρους λεκάνες, τη λεκάνη της Επιδαύρου και τη λεκάνη των Μεγάρων. Η λεκάνη της Επιδαύρου είναι η βαθύτερη του κόλπου, φτάνοντας σε βάθος μεγαλύτερο από 400 μέτρα, ενώ η λεκάνη των Μεγάρων είναι πιο ρηχή, με μέγιστο βάθος 250 μέτρα. Ο ανατολικός Σαρωνικός έχει πιο απλή μορφολογία, που χαρακτηρίζεται από ρηχές λεκάνες και ράχες.[4]

Γεωλογία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Σαρωνικός κόλπος αποτελεί μια τεκτονική τάφρο η οποία έχει δημιουργηθεί από την καταβύθιση της τεκτονικής πλάκας της Αφρικής κάτω από την μικροπλάκα του Αιγαίου, γεγονός που προκαλεί την επέκταση του φλοιού στην περιοχή του Αιγαίου.[5] Στη δυτική περιοχή, ρήγματα με κατεύθυνση βορειοδυτική-νοτιοανατολική οριοθετούν τη λεκάνη της Επιδαύρου, ένα ρήγμα σε άξονα βορρά-νότου τρέχει παράλληλα με την ακτή της Πελοποννήσου και ρήγματα σε κατεύθυνση ανατολής-δύσης οριοθετούν τη λεκάνη των Μεγάρων. Ανάμεσα στις δύο λεκάνες, ρήγματα με κατεύθυνση ανατολής δύσης έχουν δημιουργήσει τεκτονικά κέρατα.[4] Τα ρήγματα αυτά αποτελούν συνέχεια της σεισμικής ζώνης του Κορινθιακού κόλπου.[6] Η σεισμικότητα στον δυτικό Σαρωνικό είναι εντονότερη απ' ότι στον ανατολικό και σχετίζεται με τη σεισμικότητα στον Κορινθιακό κόλπο.[7] Ένα ακόμη ρήγμα έχει βρεθεί με βορειοανατολική-νοτιοδυτική κατεύθυνση έχει εντοπιστεί ανατολικά της Αίγινας και πιθανόν σχετίζεται με το ρήγμα Φυλής, όπου έλαβε χώρα ο σεισμός της Πάρνηθας το 1999.[6]

Η διαδικασία επέκτασης του φλοιού έχει οδηγήσει στη λέπτυνσή του στην περιοχή του Σαρωνικού. Το πάχος του στον δυτικό Σαρωνικό έχει υπολογιστεί σε περίπου 20 χιλιόμετρα. Άλλη μία αιτία για το μικρό πάχος του φλοιού είναι η παρουσία μάγματος στην περιοχή. Το μάγμα έχει εντοπιστεί σε βάθος 12 χιλιομέτρων.[7] Η λεκάνη των Μεγάρων είναι καλυμμένη με ιζήματα πάχους 500 μέτρων, ενώ στη λεκάνη της Επιδαύρου το πάχος τους είναι 250 μέτρα. Η ράχη που χωρίζεται τον Σαρωνικό σε άξονα βορρά-νότου έχει ιζήματα πάχους 50 μέτρων. Στον ανατολικό Σαρωνικό το μέγιστο πάχος ιζημάτων παρατηρείται νοτιοανατολικά της Αίγινας, όπου ξεπερνάει τα 500 μέτρα.[4]

Ηφαιστειότητα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Σαρωνικός κόλπος βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο του ηφαιστειακού τόξου του νοτίου Αιγαίου, το οποίο έχει δημιουργηθεί ως αποτέλεσμα της καταβύθισης της τεκτονικής πλάκας της Αφρικής κάτω από τη μικροπλάκα του Αιγαίου. Ηφαιστειακά κέντρα έχουν βρεθεί στο Σουσάκι, στην Αίγινα, στα Μέθανα και στον Πόρο. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα ξεκίνησε στην Αίγινα κατά το κατώτερο Πλειόκαινο, πριν 4,7 εκατομμύρια χρόνια, και συνεχίζεται μέχρι σήμερα στα Μέθανα.[8]

Το Σουσάκι βρίσκεται κοντά στην περιοχή των Αγίων Θεοδώρων, στις βόρειες ακτές του Σαρωνικού, και αποτελεί μια μικρή ομάδα ηφαιστειακών χαρακτηριστικών. Η δραστηριότητα άρχισε στο δυτικό τμήμα, όπου έλαβε χώρα πριν 3,6 με 4,05 εκατομμύρια χρόνια, και συνέχισε στο ανατολικό 2,7 με 2,3 εκατομμύρια χρόνια πριν. Σήμερα η περιοχή έχει ενεργές φουμαρόλες από τις οποίες εξέρχεται αέριο πλούσιο σε διοξείδιο του άνθρακα και υδρόθειο με θερμοκρασία 30-40°C και χαμηλό γεωθερμικό δυναμικό, με θερμοκρασία 80°C σε βάθος 200 μέτρων.[8]

Ο ηφαιστειακός δόμος Καμένο Βουνό στα Μέθανα, ο οποίος δημιουργήθηκε τον 3ο αιώνα π.Χ., και πίσω ο κόλπος της Επιδαύρου

Η νότια ομάδα ηφαιστείων περιλαμβάνει την Αίγινα, τα Μέθανα και τμήμα του Πόρου. Τα ηφαιστειακά πετρώματα αποτελούν σχεδόν τα 2/3 της Αίγινας. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα στην Αίγινα άρχισε πριν 4,7 εκατομμύρια χρόνια και ήταν εντονότερη 3,9 με 3 εκατομμύρια χρόνια πριν, σχηματίζοντας δόμους και ροές λάβας. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα σταμάτησε 2 εκατομμύρια χρόνια.[8] Η ηφαιστειακή δραστηριότητα στον Πόρο ήταν περιορισμένη, δημιουργώντας ένα μονό δομό πριν 3,1 με 2,6 εκατομμύρια χρόνια πριν, ο οποίος μαζί με τις σχετιζόμενες ροές λάβας καλύπτει ένα τετραγωνικό χιλιόμετρο.[8]

Τα Μέθανα αποτελούν την πιο πρόσφατη φάση της ηφαιστειακής δραστηριότητας στον Σαρωνικό. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα θεωρείται ότι ξεκίνησε πριν περίπου 1,5 εκατομμύριο χρόνια, στα όρια Πλειόκαινου και Πλειστόκαινου, αν και τα παλαιότερα πετρώματα στα Μέθανα που έχουν χρονολογηθεί έχουν ηλικία περίπου 900.000 ετών. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα στα Μέθανα εκδηλώνεται κυρίως με τη μορφή ηφαιστειακών δόμων αποτελούμενων από ανδεσιτική και δακιτική λάβα ασβεστοαλκαλικής και αλκαλικής σύστασης οι οποίοι αναπτύσσονται ακτινωτά.[9][10] Η πιο πρόσφατη έκρηξη έλαβε χώρα περί το 240 π.Χ. δημιουργώντας τον δόμο λάβας γνωστό ως Καμένο Βουνό. Την έκρηξη περιέγραψε ο Στράβων, Οβίδιος και ο Παυσανίας και δημιούργησε επίσης ροή λάβας που διείσδυσε 500 μέτρα στη θάλασσα.[11] Στον υποθαλάσσιο χώρο βορειοδυτικά της χερσονήσου, σε απόσταση 1,5 με 2 χιλιόμετρα από τα Μέθανα, εντοπίστηκε το 1987 το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Παυσανίας, το οποίο καλύπτει έκταση 12 τετραγωνικών χιλιομέτρων.[12][13] Η ηφαιστειακή δραστηριότητα έχει ως αποτέλεσμα σήμερα στα Μέθανα να υπάρχουν γεωθερμικές πηγές σε τρεις περιοχές της χερσονήσου, οι οποίες αξιοποιούνται ως λουτρά.[10]

Ακτογραφία Σαρωνικού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι ακτές του Σαρωνικού παρουσιάζουν γενικά έντονο κατακόρυφο και οριζόντιο διαμελισμό. Οι βορειοανατολικές ακτές με εξαίρεση την περιοχή Σουνίου είναι σχετικά ομαλές. Αντίθετα οι βορειοδυτικές και νοτιοδυτικές είναι σχετικά απότομες. Αυτό συμβαίνει από το γεγονός ότι στο βόρειο τμήμα του κόλπου εκβάλλουν ο Ιλισσός και ο Κηφισός με συνέπεια να δημιουργούν μεγάλες ποταμοθαλάσσιες αποθέσεις. Κυριότερα ακρωτήρια είναι το Σούνιο και το Σκύλλαιο Τροιζήνας.

Όρμοι Σαρωνικού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κυριότεροι επιμέρους όρμοι (κολπίσκοι) του Σαρωνικού είναι: της Αναβύσσου, Βάρης, Βουλιαγμένης και Φαλήρου, ακολουθεί ο Κόλπος της Ελευσίνας και ο όρμος της Σαλαμίνας.[2] Δυτικά παρά τον Ισθμό Κορίνθου, οι: του Καλαμακίου, των Κεχριών, της Αλμυρής και το Φραγκολίμανο. Τέλος νότια ο όρμος Σοφικού, και ο κόλπος Επιδαύρου.

Χερσόνησοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κυριότερες χερσόνησοι είναι του Πειραιά (η Πειραϊκή χερσόνησος) και η χερσόνησος των Μεθάνων.

Περιφερειακή Ενότητα Νήσων

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Νησιά του Σαρωνικού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Νησίδες - Βραχονησίδες του Σαρωνικού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παράκτιες περιοχές Σαρωνικού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Λεπτομερείς ναυτιλιακές πληροφορίες για τον Σαρωνικό Κόλπο παρέχει ο Ελληνικός Πλοηγός 2ος τόμος και ιδιαίτερα ο χάρτης ελληνικής έκδοσης: ΧΕΕ-413, που καλύπτει όλο τον θαλάσσιο χώρο του κόλπου.
  • Στα μετεωρολογικά δελτία πρόγνωσης καιρού της ΕΜΥ ο Σαρωνικός κόλπος αναφέρεται μαζί με τον Νότιο Ευβοϊκό.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 Δημήτριος Καλοσάκας (2000) Οι επιπτώσεις της ναυσιπλοΐας στο θαλάσσιο περιβάλλον του Σαρωνικού Κόλπου υπό το πρίσμα των σύγχρονων μεθόδων ολοκληρωμένης διαχείρισης των παράκτιων ζωνών Μεταπτυχιακή εργασία
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Σταματελάτος, Μιχαήλ· Βάμβα-Σταματελάτου, Φωτεινή (2006). Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδας. Αθήνα: Ερμής. σελ. 689. ISBN 9603201332. 
  3. ↑ μετὰ δὲ Ἄλθηπον Σάρων ἐβασίλευσεν. ἔλεγον δὲ ὅτι οὗτος τῇ Σαρωνίδι τὸ ἱερὸν Ἀρτέμιδι ᾠκοδόμησεν ἐπὶ θαλάσσῃ τελματώδει καὶ ἐπιπολῆς μᾶλλον, ὥστε καὶ Φοιβαία λίμνη διὰ τοῦτο ἐκαλεῖτο. Σάρωνα δὲ--θηρεύειν γὰρ δὴ μάλιστα ᾕρητο--κατέλαβεν ἔλαφον διώκοντα ἐς θάλασσαν συνεσπεσεῖν φευγούσῃ: καὶ ἥ τε ἔλαφος ἐνήχετο ἀπωτέρω τῆς γῆς καὶ ὁ Σάρων εἴχετο τῆς ἄγρας, ἐς ὃ ὑπὸ προθυμίας ἀφίκετο ἐς τὸ πέλαγος: ἤδη δὲ κάμνοντα αὐτὸν καὶ ὑπὸ τῶν κυμάτων κατακλυζόμενον ἐπέλαβε τὸ χρεών. ἐκπεσόντα δὲ τὸν νεκρὸν κατὰ τὴν: Φοιβαίαν λίμνην ἐς τὸ ἄλσος τῆς Ἀρτέμιδος ἐντὸς τοῦ ἱεροῦ περιβόλου θάπτουσι, καὶ λίμνην ἀπὸ τούτου Σαρωνίδα τὴν ταύτῃ θάλασσαν καλοῦσιν ἀντὶ Φοιβαίας. - Παυσανίας, Ελλάδος περιήγησις/Κορινθιακά, 30.7
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Papanikolaou, D.; Lykousis, V.; Chronis, G.; Pavlakis, P. (Σεπτέμβριο 1988). «A comparative study of neotectonic basins across the Hellenic arc: the Messiniakos, Argolikos, Saronikos and Southern Evoikos Gulfs» (στα αγγλικά). Basin Research 1 (3): 167–176. doi:10.1111/j.1365-2117.1988.tb00013.x. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1365-2117.1988.tb00013.x. 
  5. ↑ Foutrakis, Panagiotis M.; Anastasakis, George (2020-10). «Quaternary continental shelf basins of Saronikos Gulf, Aegean Sea» (στα αγγλικά). Geo-Marine Letters 40 (5): 629–647. doi:10.1007/s00367-020-00653-9. ISSN 0276-0460. https://link.springer.com/10.1007/s00367-020-00653-9. 
  6. ↑ 6,0 6,1 Makris, J. (2004-06-01). «Tectonic Deformation and Microseismicity of the Saronikos Gulf, Greece» (στα αγγλικά). Bulletin of the Seismological Society of America 94 (3): 920–929. doi:10.1785/0120020209. ISSN 0037-1106. https://pubs.geoscienceworld.org/bssa/article/94/3/920-929/103108. 
  7. ↑ 7,0 7,1 Drakatos, G.; Karastathis, V.; Makris, J.; Papoulia, J.; Stavrakakis, G. (2005-05). «3D crustal structure in the neotectonic basin of the Gulf of Saronikos (Greece)» (στα αγγλικά). Tectonophysics 400 (1-4): 55–65. doi:10.1016/j.tecto.2005.02.004. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0040195105000612. 
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Francalanci, L.; Vougioukalakis, G.E.; Perini, G.; Manetti, P. (2005) (στα αγγλικά). A West-East Traverse along the magmatism of the south Aegean volcanic arc in the light of volcanological, chemical and isotope data. 7. Elsevier, σελ. 65–111. doi:10.1016/s1871-644x(05)80033-6. ISBN 978-0-444-52046-3. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S1871644X05800336. 
  9. ↑ Pe-Piper, Georgia; Piper, David J.W. (2013-06). «The effect of changing regional tectonics on an arc volcano: Methana, Greece» (στα αγγλικά). Journal of Volcanology and Geothermal Research 260: 146–163. doi:10.1016/j.jvolgeores.2013.05.011. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0377027313001601. 
  10. ↑ 10,0 10,1 D'Alessandro, W.; Brusca, L.; Kyriakopoulos, K.; Michas, G.; Papadakis, G. (2008-12). «Methana, the westernmost active volcanic system of the south Aegean arc (Greece): Insight from fluids geochemistry» (στα αγγλικά). Journal of Volcanology and Geothermal Research 178 (4): 818–828. doi:10.1016/j.jvolgeores.2008.09.014. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0377027308005325. Ανακτήθηκε στις 2022-01-02. 
  11. ↑ Tzanis, A.; Efstathiou, A.; Chailas, S.; Lagios, E.; Stamatakis, M. (2020-10). «The Methana Volcano – Geothermal Resource, Greece, and its relationship to regional tectonics» (στα αγγλικά). Journal of Volcanology and Geothermal Research 404: 107035. doi:10.1016/j.jvolgeores.2020.107035. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0377027320301566. 
  12. ↑ Nomikou, Paraskevi; Papanikolaou, Dimitrios; Alexandri, Matina; Sakellariou, Dimitris; Rousakis, Grigoris (2013-06). «Submarine volcanoes along the Aegean volcanic arc» (στα αγγλικά). Tectonophysics 597-598: 123–146. doi:10.1016/j.tecto.2012.10.001. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S004019511200635X. 
  13. ↑ Foutrakis, Panagiotis M.; Anastasakis, George (2018-05). «The active submarine NW termination of the South Aegean Active Volcanic Arc: The Submarine Pausanias Volcanic Field» (στα αγγλικά). Journal of Volcanology and Geothermal Research 357: 399–417. doi:10.1016/j.jvolgeores.2018.05.008. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0377027317306881. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Saronic Gulf στο Wikimedia Commons


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Σαρωνικός_κόλπος&oldid=10814027"