Φλεγραία Πεδία

Συντεταγμένες: 40°49′37″N 14°08′20″E / 40.827°N 14.139°E / 40.827; 14.139

Δορυφορική φωτογραφία των Φλεγραίων Πεδίων
Δορυφορική φωτογραφία των Φλεγραίων Πεδίων με τοπωνύμια
Τοπογραφικός χάρτης των Φλεγραϊκών Πεδίων
Ένας τοπογραφικός ανάγλυφος χάρτης του κόλπου της Νάπολης με τα Φλεγραϊκά Πεδία και το όρος Βεζούβιος
Ένας χάρτης του 1911 των Φλεγραϊκών Πεδίων

Τα Φλεγραία Πεδία (ιταλικά: Campi Flegrei, ναπολ.: Campe Flegree, λατινικά: Phlegraei campi) είναι μια μεγάλη καλντέρα διαμέτρου 13 χιλιομέτρων κοντά στη Νάπολη. Το ψηλότερο σημείο της βρίσκεται 458 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Ανακηρύχθηκε περιφερειακό πάρκο το 2003. Το μεγαλύτερο μέρος του ηφαιστείου είναι υποθαλάσσιο και αποτελείται από 24 κρατήρες και ηφαιστειακά οικοδομήματα. Υδροθερμική κυκλοφορία παρατηρείται στις περιοχές Λούκρινους Λάκους (λίμνη), Αγκνάνο και στην πόλη Ποτσουόλι. Αέρια εκλύονται από τον κρατήρα Σολφατάρα. Τα Φλεγραία Πεδία σύμφωνα με τη ρωμαϊκή μυθολογία ήταν η κατοικία του θεού της φωτιάς Βούλκαν και εκεί βρισκόταν η είσοδος για τον κάτω κόσμο. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία εκεί σκότωσε ο Ηρακλής τους Γίγαντες[1]. Στην καλντέρα παρατηρούνται βραδυσεισμικά φαινόμενα, παρατηρήσιμα στο Μασέλουμ του Ποτσουόλι, το οποίο σήμερα είναι πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Στους κίονες του κτιρίου υπάρχουν τρύπες που δημιουργήθηκαν από τα μαλάκια λιθοφάγος (lithodomus lithofagus), θαλάσσιους οργανισμούς. Το Ποτσουόλι έχει ανυψωθεί από τη δεκαετία του 1960 κατά τρία μέτρα. Η περιοχή παρατηρείται από το Παρατηρητήριο του Βεζούβιου.

Το ηφαίστειο βρίσκεται 13 χιλιόμετρα δυτικά του Βεζούβιου. Σύμφωνα με ενδείξεις, το ηφαίστειο διαθέτει ένα τεράστιο θάλαμο μάγματος από κοινού με τον Βεζούβιο σε βάθος 8 χιλιομέτρων χωρητικότητας μεγαλύτερη από 100 κυβικά χιλιόμετρα, γεγονός που κατατάσσει τα Φλεγραία Πεδία στα υπερηφαίστεια.[2] Μια πιθανή έκρηξή του θα σημαίνει ότι εκατομμύρια άνθρωποι θα πεθάνουν (η πόλη της Νάπολης είναι κτισμένη μέσα στην καλντέρα των Φλεγραίων Πεδίων), ενώ το κλίμα θα επηρεαστεί σε παγκόσμια κλίμακα. Το Μάιο του 2012 εγκρίθηκε η κατασκευή μιας γεώτρησης της οποίας σκοπός είναι η τοποθέτηση αισθητήρων για να ανιχνευτούν τις μετατοπίσεις του εδάφους. Σύμφωνα με τους επιστήμονες υπάρχει κίνδυνος για μικρές εκρήξεις εξαιτίας της γεώτρησης αλλά όχι για μεγάλη και καταστρεπτική έκρηξη.[3] Το αίτημα για γεώτρηση υπήρχε και το 2009, αλλά τότε δεν εγκρίθηκε γιατί εκτιμήθηκε ότι από τη γεώτρηση θα μπορούσε να διατρυπηθεί ένας άγνωστoς θάλαμος μάγματος πλούσιος σε πυρίτιο και να απελευθερωθούν παγιδευμένα αέρια με αποτέλεσμα να σημειωθεί ισχυρή έκρηξη.[4]

Τα Φλεγραία Πεδία εξερράγησαν πριν από 39.000 χρόνια. Αυτή η έκρηξη θεωρείται η ισχυρότερη γνωστή που έχει συμβεί στην Ευρωπαϊκή ήπειρο. Η στάχτη από την έκρηξη κάλυψε 30.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα στην περιοχή της Μεσόγειου. Στάχτη από την έκρηξη βρέθηκε στη Λιβύη και τα νησιά του Αιγαίου.[5] Άλλη μια μεγάλη έκρηξη συνέβη πριν 15.000 χρόνια, σχηματίζοντας τους κίτρινους τόφφους της Νάπολης. Περίοδοι έντονης ηφαιστειακής δραστηριότητας έλαβαν χώρα 15.000-9.500, 8.600-8.200 και 4.800-3.800 πριν. Το ηφαίστειο έχει εκραγεί δύο φορές τους ιστορικούς χρόνους, το 1158 στο κρατήρα Σολφατάρα και το 1538, όταν σχηματίστηκε το Μόντε Νουόβο.[6]

Εκρηκτική δραστηριότητα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Θείο και φουμαρόλη στον κρατήρα Σολφατάρα

Δεν είναι γνωστό πότε ξεκίνησε η ηφαιστειακή δραστηριότητα στα Φλεγραία Πεδία. Τα παλιότερα πετρώματα έχουν ηλικία περίπου 50.000 χρόνια.[7] Οι περισσότερες από τις 70 σχεδόν εκρήξεις του ηφαιστείου ήταν εκρηκτικές και μόνο τέσσερις ήταν εκχυτικές, δηλαδή παρήγαγαν λάβα.

Ιγνιμιβρίτης της Καμπανίας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πριν από 37.000 χρόνια περίπου, στα Φλεγραία Πεδία έλαβε χώρα μια από τις μεγαλύτερες εκρήξεις του Τεταρτογενούς. Τα προϊόντα αυτής της έκρηξης ονομάζονται Ιγνιμβρίτης της Καμπανίας και καλύπτουν στη νότια Ιταλία περίπου 7.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα,[8] ενώ έχουν ανιχνευτεί σε μεγάλο μέρος της ανατολικής Μεσογείου, από τη Λιβύη μέχρι τα νησιά του Αιγαίου, την Ουκρανία και τη Ρωσία.[9] Ο όγκος των ηφαιστειακών αναβλημάτων υπολογίζεται σε περισσότερα από 200 κυβικά χιλιόμετρα, ίσως και 500 κυβικά χιλιόμετρα, καθιστώντας την έκρηξη αυτή ως τη μεγαλύτερη που έχει λάβει χώρα στην Ευρώπη τα τελευταία 50.000 χρόνια τουλάχιστον, με ισχύ στην κλίμακα VEI 7.

Η έκρηξη ξεκίνησε με τη δημιουργία μιας ηφαιστειακής φλέβας στα ανατολικά της σημερινής καλντέρας. Η έκρηξη ήταν πλινιακή. Την πλινιακή φάση ακολούθησε η δημιουργία πυροκλαστικών ροών, οι οποίες είχαν τόση ορμή ώστε να καταφέρουν να ανέλθουν σε ύψος 900 μέτρων στην οροσειρά των Απέννινων, 40 με 50 χιλιόμετρα μακριά από την καλντέρα. Το πάχος των αποθέσεων των πυροκλαστικών ροών κατά τόπους ξεπέρασε τα 80 μέτρα. Στη συνέχεια ακολούθησε η κατάρρευση του εδάφους και η δημιουργία μιας καλντέρας με διαστάσεις δώδεκα επί δεκαπέντε χιλιόμετρα και βάθους 800 μέτρων, η οποία στη συνέχεια γέμισε με νερό. Η καλντέρα αυτή σήμερα δεν είναι εύκολα ορατή επειδή έχει γεμίσει με αναβλήμματα μετέπειτα εκρήξεων, αλλά η ύπαρξή της πιστοποιείται από γεωθερμικές γεωτρήσεις και γεωφυσικά δεδομένα. Τα μόνα σημεία στα οποία είναι ορατό το παλιό τοίχωμα της καλντέρας είναι ο λόφος Καμαλντόλι στο βορειοανατολικό άκρο και το Μόντε ντι Προσίντα στα νοτιοδυτικά. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα συνέχισε με τη δημιουργία ηφαιστειακών φλεβών μέσα στην καλντέρα.[7][8]

Κίτρινος Τόφος της Νάπολης και μετέπειτα δραστηριότητα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αποθέσεις του Κίτρινου Τόφου της Νάπολης σε συνοικία της Νάπολης.

Η δραστηριότητα με την έκρηξη που παρήγαγε τον ιγνιμβρίτη της Καμπανίας έλαβε χώρα στη βυθισμένη καλντέρα και ήταν κυρίως υποθαλάσσια. Αυτή η χρονική περίοδος τελείωσε πριν περίπου 12.000 χρόνια, με την έκρηξη που παρήγαγε τον Κίτρινο Τόφο της Νάπολης. Ο όγκος των αναβλημμάτων υπολογίζεται σε περίπου 50 κυβικά χιλιόμετρα. Η έκρηξη άρχισε με μια φρεατομαγματική πλινιακή έκρηξη, την οποία ακολούθησαν πυροκλαστικές ροές. Η έκρηξη δημιούργησε μια καλντέρα διαμέτρου περίπου δέκα χιλιομέτρων.[10]

Όλη η μετέπειτα ηφαιστειακή δραστηριότητα έλαβε χώρα στη καλντέρα που δημιουργήθηκε σε αυτήν την έκρηξη. Έχουν βρεθεί τρεις χρονικές περίοδοι με εντονότερη δραστηριότητα, 12.000 με 9.500 χρόνια πριν, 8.600 με 8.200 χρόνια πριν και 4.800 με 4.100 χρόνια πριν, οι οποίες ονομάζονται αντίστοιχα περίοδοι 1,2 και 3. Οι ισχυρότερες εκρήξεις που έλαβαν χώρα σε αυτή τη περίοδο ήταν η έκρηξη Πομίσι Πρινσιπάλι (Pomici Principali), πριν 10.300 χρόνια και η έκρηξη Αγκνάνο-Μόντε Σπίνα πριν 4.100 χρόνια, με τα ανάβλημματα αυτών των εκρήξεων να καλύπτουν σχεδόν χίλια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η έκρηξη Αγκάνο-Μόντε Σπίνα ήταν πλινιακή, με την εκρηκτική στήλη να φτάνει σε ύψος 27 χιλιομέτρων και να προκαλεί πτώση ηφαιστειακής τέφρας μέχρι 45 χιλιόμετρα μακριά.[11] Είναι η ισχυρότερη έκρηξη του ηφαιστείου που έλαβε χώρα τα τελευταία 5.000 χρόνια. Το πάχος των αποθέσεων έφτασε τα 70 μέτρα και ο όγκος του μάγματος που παρήγαγε ήταν 1,2 κυβικά χιλιόμετρα, που αντιστοιχεί στη βαθμίδα 5 στη κλίμακα VEI.

Δραστηριότητα τους ιστορικούς χρόνους

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Απεικόνιση του Μόντε Νουέβο στο Popular Science Monthly, τόμος 2 (1872-3)

Το έδαφος της καλντέρας κατά τη διάρκεια των ιστορικών χρονών παρουσιάζει καθίζηση. Κτίρια τα οποία κατασκευάστηκαν από τους Ρωμαίους κοντά στην ακτογραμμή μέχρι τον 15ο αιώνα είχαν βρεθεί κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Παρόλα αυτά, η τάση αυτή αντιστράφηκε το 1502 όταν οι κάτοικοι του Ποτσουόλι, μιας πόλης που βρίσκεται κοντά στο κέντρο της καλντέρας παρατήρησαν ότι νέα εδάφη είχαν αναδυθεί. Μέχρι τις 27 Σεπτεμβρίου 1538, το έδαφος είχε ανυψωθεί άλλα δύο μέτρα, φτάνοντας συνολικά την ανύψωση του εδάφους κατά 7 μέτρα στη περιοχή Λα Στράντα. Σύμφωνα με μαρτυρίες αυτή η ανύψωση συνοδευόταν από συχνούς σεισμούς. Τις 29 Σεπτεμβρίου μια έκρηξη άρχισε στην περιοχή, η οποία δημιούργησε ένα ηφαιστειακό κώνο, το Μόντε Νουόβο (Νέο Βουνό). Τις πρώτες μέρες η δραστηριότητα ήταν κυρίως εκρηκτική, φρεατομαγματική και μαγματική, συνοδευόμενη από πυροκλαστικές ροές μικρής κλίμακας, αλλά μετά την τέταρτη μέρα η δραστηριότητα έπεσε αισθητά και τελικά σταμάτησε τις 6 Οκτωβρίου 1538, μια εβδομάδα μετά την έναρξη της έκρηξης. Ο όγκος των αναβλημάτων υπολογίστηκε σε 0,025 χλμ³ (VEI 3).[12]

Άλλη μια περίοδος έντονης ανύψωσης του πυθμένα της καλντέρας έλαβε χώρα από το 1969 μέχρι το 1972 και από το 1982 μέχρι το 1984, η οποία έφτασε τα τρία μέτρα στο Ποτσουόλι κοντά στο κέντρο της καλντέρας. Η ανύψωση άρχισε στα μέσα του 1969 και μέχρι το 1972 είχε φτάσει τα 170 εκατοστά. Στα πλαίσια της προστασίας των πολιτών, περίπου 3.000 άνθρωποι που έμεναν σε μια παλιά γειτονιά (Ριόνε Τέρρα) του Ποτσουόλι απομακρυνθήκαν από τις οικίες τους. Τα επόμενα δύο χρόνια το έδαφος υποχώρησε 20 εκατοστά με αποτέλεσμα η «καθαρή» ανύψωση να είναι τελικά 1,5 μέτρo. Το έδαφος συνέχισε να ταλαντεύεται χωρίς όμως κάποια ουσιαστική διαφορά μέχρι τον Ιούλιο του 1982, όταν άρχισε μια ανύψωση που διήρκησε μέχρι τα μέσα τα τέλη Δεκεμβρίου του 1984 και έφτασε στο λιμάνι του Ποτσουόλι τα 180 εκατοστά. Η δεύτερη ανύψωση συνοδεύτηκε από σεισμική δραστηριότητα, η οποία αποτελούνταν από σεισμικά σμήνη και σεισμούς μεγέθους μέχρι 4 ρίχτερ. Όταν ο πρώτος σεισμός 4 ρίχτερ έλαβε χώρα στις 4 Οκτωβρίου 1983, έλαβε χώρα εκκένωση του κέντρου του Ποστουόλι, με την απομάκρυνση 40.000 ανθρώπων. Το πρώτο επεισόδιο ανύψωσης οδήγησε στην τοποθέτηση συστήματος γεωφυσικής παρακολούθησης στο ηφαίστειο.[13]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Φλεγραία πεδία ΔΟΜΗ
  2. ↑ Μπαχτσεβανιδου-Στραντζαλη Ιωαννα, Δασκαλου Μιχάλης Βεζούβιος σελ.27 Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, τμήμα Γεωλογίας. Ανακτήθηκε την 11η Σεπτεμβρίου 2012
  3. ↑ Πράσινο φως για γεώτρηση στο υπερηφαίστειο της Νάπολης in.gr. 21 Μαΐου 2012.
  4. ↑ Bojanowski Axel (15 Νοεμβρίου 2009) Ταξίδι στην καρδιά του ηφαιστείου Βήμα Science. Ανακτήθηκε την 11 Σεπτεμβρίου 2012
  5. ↑ Ο σύγχρονος άνθρωπος εξαφάνισε τους Νεάντερταλ και όχι η φύση! iefimerida.gr. 23 Ιουλίου 2012
  6. ↑ Campi Flegrei Global Volcanism Program, Smithsonian Institution
  7. ↑ 7,0 7,1 G. Giberti; S. Moreno; G. Sartoris (1984). «Thermal History of Phlegraean Fields (Italy) in the Last 50,000 Years: A Schematic Numerical Model». Bulletin of Volcanology 47 (2): 331-341. http://adsabs.harvard.edu/abs/1984BVol...47..331G. 
  8. ↑ 8,0 8,1 M. Rosi; L. Vezzoli; P. Aleotti; M. De Censi (1995). «Interaction between caldera collapse and eruptive dynamics during the Campanian Ignimbrite eruption, Phlegraean Fields, Italy». Bulletin of Volcanology 57: 541-554. http://link.springer.com/article/10.1007%2FBF00304438. 
  9. ↑ Νατάλια Κοβαλένκο (30 Ιανουαρίου 2013). «Ανάδυση ενός υπερηφαιστείου στην Ιταλία». Φωνής της Ρωσίας. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Φεβρουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2013. 
  10. ↑ Ciaudio Scarpati; Paul Cole; Annamaria Perrotta (1993). «The Neapolitan Yellow Tuff- A large volume multiphase eruption from Campi Flegrei, Southern Italy». Bulletin of Volcanology 55: 343-356. http://link.springer.com/article/10.1007%2FBF00301145. 
  11. ↑ P. Dellino; R. Isaia; L. La Volpe; G. Orsi (2001). «Statistical analysis of textural data from complex pyroclastic sequences: implications for fragmentation processes of the Agnano-Monte Spina Tephra (4.1 ka), Phlegraean Fields, southern Italy». Bulletin of Volcanology 63: 443-461. http://adsabs.harvard.edu/abs/2001BVol...63..443D. 
  12. ↑ Mauro Di Vito; Lucio Lirer; Giuseppe Mastrolorenzo; Giuseppe Rolandi (1987). «The 1538 Monte Nuovo eruption (Campi Flegrei, Italy)». Bulletin of Volcanology 49: 608-615. http://link.springer.com/article/10.1007%2FBF01079966. 
  13. ↑ F. Barberi; G. Corrado; F. Innocenti; G. Luongo (1987). «Phlegraean Fields 1982-1984: Brief Chronicle of a Volcano Emergency in a Densely Populated Area». Bulletin of Volcanology 47 (2): 175-185. http://link.springer.com/article/10.1007%2FBF01961547. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Campi Flegrei στο Wikimedia Commons


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Φλεγραία_Πεδία&oldid=10727257"