Агонь

Агонь (ад праслав. формы *ognis, рэдуцыр. стараж.-інд. agníṣ, хецк. agniš), сукупнасць раскаленых газаў ці плазмы, якія выдзяляюцца ў выніку награвання гаручага матэрыялу да пэўнай кропкі, або хімічнай рэакцыі, або дакранання току высокага напружання з гаручым матэрыялам.

Агонь з'яўляецца асноўнай фазай працэсу гарэння і мае ўласцівасць да самараспаўсюджвання па закранутых ім іншых гаручых матэрыялах. Уласная тэмпература агню залежыць ад крыніцы, якая выклікала рэакцыю ўспламянення і/або ад матэрыялаў, якія ўдзельнічаюць у рэакцыі гарэння.

Паводле грэчаскіх міфаў, Праметэй выкраў агонь з Алімпа і прынёс яго людзям.

З прычыны вялікага значэння агню розныя спосабы яго здабывання вынайшлі яшчэ першабытныя людзі, якія выкарысталі яго для асвятлення, сагравання, прыгатавання ежы, абароны ад дзікіх жывёл і падачы ўмоўных сігналаў. Першым спосабам, відаць, быў метад атрыманьня з адвольнай крыніцы награвання, такой як маланка (хоць маланкі, улічваючы розныя прыродныя ўмовы і надвор’е, ударалі ў дрэвы досыць рэдка). Падвышаючая сіла трэння, але малаэфектыўная палачка, што верціцца ў кавалку дрэва, была замененая на кнот, які рабілі з грыбных нарастаў на дубе або ясені. Традыцыйнай формай падтрымання агню тады і цяпер, пры мінанні курсу выжываньня, было вогнішча.

Першым хімічным спосабам атрымання агню быў каталіз, вынайдзены нямецкім хімікам Дзёберайнерам. На падставе свайго вынаходніцтва ён стварыў не прызначаны для побытавага ўжываньня прыбор пад назвай «вадароднае крэсіва», удасканаленай разнавіднасцю якога з’яўляецца так званы апарат Кіпа.

У далейшым з’явіліся запалкі і спачатку бензінавыя, а потым — газавыя запальніцы.

Агню надаецца вялікая ўвага ў шэрагу міфалогій. У грэчаскай і рымскай міфалогіі з агнём атаясамлялася некалькі бажаствоў (Гефест, Праметэй, Веста, Гестыя і іншыя), у старажытнаіндыйскай міфалогіі ўвасабленнем агню быў Агні, у кельцкай міфалогіі багіня агню звалася Брыгід. У зараастрызме агонь выступае як асабліва святая стыхія і ўвасабленьне чароўнай справядлівасці, Арты. У народаў Поўначы агонь уяўляўся ў выглядзе жаночага вобраза — «маці», «гаспадыні агменю» і да т. п., а ў якутаў і буратаў — у мужчынскім вобразе «гаспадара». У сярэднявечным містыцызме саламандры былі найнізкай парфумай агню, прабывалымі ў ім.

Нараўне з вадой, зямлёй і паветрам, агонь лічыцца адной з чатырох стыхій (першаэлементаў) і ў сувязі з гэтым займаў важную ролю асабліва ў антычнай філасофіі, напрыклад у Геракліта, а таксама ў алхіміі. У заходняй астралогіі элемент агню звязаны з задыякальнымі знакамі Авена, Льва і Стральца, яго дамінанты — Сонца і Плутон. У кітайскай астралогіі агонь — адна з пяці стыхій і звязваўся з планетай Марс, энергіяй цы, поўднем, улетку (6 красавіка — 17 чэрвеня паводле грэгарыянскага календара), чырвоным колерам, горкім густам і рэзкім, пякучым пахам, лікам 7, зямнымі «галінамі» змеі («сы») і каня («у»), 3-м і 4-м нябеснымі «стваламі» («бін», «дын») і ў тым ліку суадносіўся з гадамі, якія сканчаліся на 6 і 7.

• Вогнішча

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Агонь