Лацінскія абрады

Заходнія літургічныя абрады — літургічныя абрады ў хрысціянстве, які ўзніклі і традыцыйна выкарыстоўваліся на тэрыторыі былой Заходняй Рымскай імперыі да XI стагоддзя ў нераздзеленай Царкве, а пасля — ў каталіцкай. З XX стагоддзя практыкуюцца таксама (звычайна, у мадыфікаванай форме) у асобных парафіях і кляштарах некаторых праваслаўных юрысдыкцый: Рускай Праваслаўнай царквы за мяжой і архіепіскапіі Антыяхійскага патрыярхата ў ЗША.

Часта тэрмін «лацінскі абрад», ужываны ў сувязі з заходнімі літургічнымі абрадамі, мае два значэнні:

• сінонім тэрміна «заходнія літургічныя абрады», які падкрэслівае агульную амаль што для ўсіх абрадаў гістарычную мову набажэнства — лацінскую;
• сінонім рымскага літургічнага абраду.

Пераважным сярод заходніх літургічных абрадаў, як па лічбе веруючых, так і па значнасці, з’яўляецца рымскі (лацінскі) абрад, асноўны абрад Рымска-каталіцкай царквы. Астатнія заходнія абрады лакалізаваныя межамі пэўнай тэрыторыі альбо манаскага ордэна.

• Амбразіянскі абрад — архідыяцэзія Мілана і некаторыя іншыя дыяцэзіі Італіі і Швейцарыі.
• Масарабскі абрад — архідыяцэзія Таледа ў Іспаніі і шэраг іншых іспанскіх гарадоў.
• Брагскі абрад — архідыяцэзія Брагі на поўначы Партугаліі.

• Аквілейскі абрад — выкарыстоўваўся ў Аквілейскім патрыярхаце (паўночная Адрыятыка) ў I тысячагоддзі.
• Беневентанскі абрад — выкарыстоўваўся на тэрыторыі лангабардскага княства Беневента (Паўднёвая Італія) ў I тысячагоддзі.
• Галіканскі абрад — выкарыстоўваўся ў Галіі ў I тысячагоддзі, былі спробы яго рэстаўрацыі ў XX стагоддзі.
• Кельцкі абрад — практыкаваўся кельцкімі народамі ў Брытаніі, Ірландыі і Брэтані ў I тысячагоддзі.
• Ліёнскі абрад — практыкаваўся ў Ліёнскай дыяцэзіі да сярэдзіны XX стагоддзя.
• Глагалічны абрад — практыкаваўся да сярэдзіны XX стагоддзя ў паўночнай Харватыі. Адзіны з заходніх літургічных абрадаў, для якіх асноўнай мовай не была лаціна.
• Сарумскі абрад — выкарыстоўваўся ў Англіі. Пасля аддзялення Англіканскай царквы ад Каталіцкай паслужыў асновай для літургіі Англіканскай царквы.

Ліёнскі, глагалічны і сарумскі абрады фактычна былі адменнікамі рымскага, хоць і з шэрагам сваіх асаблівасцяў. Іншыя ж абрады базаваліся на ўласнай традыцыі.

Манаскія абрады звычайна былі вельмі блізкія да рымскага і ўжываліся толькі ўнутры ордэна. Найбольш вядомым з іх з’яўляецца дамініканскі абрад у дамініканцаў, які, аднак, практычна знік у сярэдзіне XX стагоддзя ў выніку рэформаў Другога Ватыканскага сабора і захоўваецца толькі ў асобных супольнасцях Брацтва св. Вінцэнта Ферэра і асобных дамініканцаў.

• Усходнія літургічныя абрады

• «Обряд литургический» // Католическая энциклопедия. Т. 3. Изд. францисканцев. М.: 2007.