Яўхім Яўсеевіч Кіпель

Яўхім Яўсеевіч Кіпель
Дата нараджэння	25 снежня 1895(1895-12-25)
Месца нараджэння	Байлюкі, Бабруйскі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	27 ліпеня 1969(1969-07-27) (73 гады)
Месца смерці	ЗША
Месца пахавання	Беларускія могілкі ў Саўт-Рыверы
Грамадзянства	Расійская імперыя  Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Беларусі  БССР  ЗША
Дзеці	Вітаўт Кіпель
Род дзейнасці	публіцыст, педагог, палітык, палітычны актывіст, біёлаг, настаўнік
Навуковая сфера	палітычная дзейнасць[d][1] і біялогія[1]
Месца працы	Навукова-тэрміналагічная камісія Інстытут беларускай культуры Голас вёскі (1941) Беларуская народная самапомач
Альма-матар	БДУ
Член у	Беларуская цэнтральная рада Беларускі кангрэсавы камітэт Амерыкі
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Яўхім Яўсеевіч Кіпель (25 снежня 1895, Байлюкі, Бабруйскі павет, Мінская губерня (цяпер Глускі раён Магілёўскай вобласці) — 27 ліпеня 1969, ЗША. Крыптанімы: К-ль; Я.К-ль) — беларускі грамадскі і палітычны дзеяч, педагог, публіцыст.

З 1915 года — удзельнік 1-й сусветнай вайны, скончыў 2-ю Кіеўскую ваенную школу прапаршчыкаў. З 1918 года — у Чырвонай Арміі. З 1921 года — у Мінску, член Навукова-тэрміналагічнай камісіі пры Наркамасвеце БССР. Вучыўся ў БДУ (скончыў у 1926), у 1922—1927 гадах выкладаў беларускую мову і прыродазнаўства ў школах Мінска. З 1926 года — сакратар аддзела прыроды і народнай гаспадаркі Інбелкульта, адначасова лектар на педкурсах у Мінску. Са студзеня 1928 года — аспірант БДУ, у кастрычніку 1929 года выключаны па ідэалагічных матывах. З сакавіка 1930 года — выкладчык Мінскіх педкурсаў пры педтэхнікуме.

Арыштаваны ДПУ БССР 28 чэрвеня 1930 года па справе «Саюза вызвалення Беларусі»; паводле пастановы Калегіі АДПУ СССР ад 10 сакавіка 1931 года высланы ў Налінск Вяцкай вобласці на 5 гадоў. Паўторна арыштаваны ў Арле ў снежні 1935 года, асуджаны на 5 гадоў лагераў. Вызвалены ў снежні 1940 года. Пасля вызвалення настаўнічаў у Саратаве. У пачатку 1942 года мабілізаваны ў Чырвоную Армію. З чэрвеня 1942 года ў Мінску. Супрацоўнічаў з нямецкімі акупацыйнымі ўладамі. Працаваў у Інспекцыі беларускіх школ, Беларускай народнай самапомачы. Рэдагаваў газету «Голас вёскі». З 1944 года — кіраўнік навуковага аддзела БЦР. На 2-м Усебеларускім кангрэсе абраны яго старшынёй.

З сярэдзіны 1944 года — у Германіі. Падрыхтаваў да друку кнігу ўспамінаў пра савецкія лагеры «З іхняга раю».

З 1950 года — у ЗША, з 1951 года ўваходзіў у Беларускі кангрэсавы камітэт Амерыкі, стварыў Аб’яднанне беларускіх вязняў савецкіх лагераў. Публікаваўся ў беларускай эмігранцкай прэсе. Успаміны Яўхіма Кіпеля захоўваюцца ў архіве Беларускага інстытута навукі і мастацтва (БІНіМ) у Нью-Ёрку. Рэабілітаваны 10 чэрвеня 1988 года.

Зафіксавана старое прускае імя Kippelle. Аснова Kip- таксама ў старапрускім імені Kypenne. У гэтых двух імёнах пруска-літоўскія антрапанімічныя ўтваральнікі -el-, -en-. Ад літоўскага імені Kipštas (з утваральнікам -št-) тапонім Kipštai.

• Шляхі да паляпшэння чалавечага роду // Полымя. 1927, № 2;
• Як нас вучылі // Запісы БІНІМ. 1977. Т. 15;
• Эпізоды. Нью Ёрк, 1998.

• Ляхоўскі У. Пра Яўхіма Кіпеля // Спадчына. 1995, № 3;
• Возвращенные имена; ЭГБ, т. 4.
• Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 1. Абрамовіч—Кушаль. / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003. — 480 с. — ISBN 985-6374-04-9.

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Яўхім Яўсеевіч Кіпель