M1 Abrams

Артыкул вымагае праверкі арфаграфіі Удзельнік, які паставіў шаблон, не пакінуў тлумачэнняў. Магчымы машынны пераклад, ужыванне ненарматыўнага правапісу або лексікі. Для праверкі ёсць адмысловыя праграмы.

Артыкул вымагае вікіфікацыі. Няма або замала спасылак на іншыя артыкулы, тады як гіпертэкставасць — перавага Вікіпедыі.

M1 Abrams (бел.: M1 «Абрамс») — асноўны баявы танк ЗША. Серыйна выпускаецца з 1979 года. Стаіць на ўзбраенні арміі і марской пяхоты ЗША, Егіпта, Саудаўскай Аравіі, Кувейта і Аўстраліі. Названы ў гонар генерала Крэйтана Абрамса.

М1 «Абрамс» стаў вынікам трэцяй праграмы па замене танкаў серыі «Patton». Першыя дзве T95 і MBT-70/XM803 завяршыліся няўдала. T95 не меў перавагі над «Patton», бо MBT-70 і нават яго спрошчаная мадэль XM803, апынуліся празмерна дарагімі і складанымі. Таксама не апраўдала сябе канцэпцыя нізкабалістычнай гарматы-пускавой устаноўкі ракет, планаванай для ўстаноўкі на танках MBT-70/XM803.

Распрацоўка новага танка, які атрымаў пазней пазначэнне XM-1, пачалася адразу ж пасля закрыцця праграмы ХМ803 у канцы 1971 года. Для зніжэння тэхналагічнай рызыкі новы танк вырашана было рабіць па класічнай схеме з экіпажам з 4 чалавек і з гарматай высокай балістыкі ў якасці асноўнага ўзбраення. На ролю апошняй разглядаліся наразная 105-мм гармата M68, брытанская наразная 110-мм і нямецкая 120-мм гладкаствольная гармата. 110-мм гармату адхілілі адразу ж, як не маючую істотнай перавагі над 105-мм. Варыянт з 120-мм палічылі рызыкоўным, таму было вырашана пакінуць гармату М68 з магчымасцю наступнай замены на 120-мм. У якасці сілкавальнай усталёўкі разглядаліся амерыканскі дызельны рухавік паветранага астуджэння AVCR-1100 (планаваўся для MBT-70), нямецкі дызельны рухавік вадзянога астуджэння DB1500 (пазней атрымаў пазначэнне MB873) і амерыканскі газатурбінны рухавік AGT-1500. Магутнасць усіх рухавікоў складала 1500 к.с. Спачатку ваенныя аддавалі перавагу дызелю, але ў канцы 1970-х іх сімпатыі зрушыліся ў бок газатурбіннага рухавіка (ГТР). Паводле першапачатковага тэхнічнага задання, танк павінен быў утрымліваць 115-мм бранябойны снарад з адлегласці 800 м, кошт павінен была быць 400 тыс. долараў у коштах 1972 года (у параўнанні з 339 тыс. для М60А1 і 611 тыс. для XM803), а маса — 45 тон. Неўзабаве стала ясна, што з гэтымі абмежаваннямі не ўдасца забяспечыць патрэбную абарону, таму ліміт быў падвышаны да 500 тыс. долараў і 55 тон адпаведна.

У маі 1973 года кампаніі «Крайслер» і «Джэнерал Мотарс» падалі свае конкурсныя заяўкі і 28 чэрвеня таго ж года з кампаніямі быў складзены кантракт на пабудову прататыпаў для сумесных выпрабаванняў. Напачатку ліпеня прадстаўнікі «Джэнерал Мотарс» і «Крайслер» наведалі Англію для знаёмства з распрацоўкай кампазітнай брані Чобхем. У выніку візіту абедзве фірмы ўнеслі змены ў свае праекты з мэтай адаптацыі новай брані. Яшчэ адно істотнае змяненне ў праекце стала вынікам досведу, атрыманага падчас ізраільска-арабскай вайны 1973 года. Было вырашана адмовіцца ад 25—30 мм спаранай аўтаматычнай гарматы «Бушмастер» на карысць 7,62 мм кулямёта, а аб’ём, які вызваліцца, выкарыстоўваць для павелічэння боекамплекта асноўнай прылады.

Прататып Дженерал Моторс меў шасцікатковую хадавую частку. Два перадпакоі і адна задняя коўзанка абсталёўваліся гідрапнеўматычнай падвескай, астатнія — тарсіённай. У якасці рухавіка быў абраны дызель AVCR-1360 (развіццё AVCR-1100). Месца кіроўцы знаходзілася ў пярэдняй левай частцы корпуса, справа ад яго змяшчалася баеукладка. Дадатковая баеукладка змяшчалася ў нішы вежы і была абсталявана бранявой перагародкай і выбіўнымі панэлямі. Прататып Крайслера абсталяваны сямікатковай хадавой часткай з тарсіённай падвескай. Сілкавальная ўсталёўка — ГТР AGT-1500. Кіроўца быў размешчаны строга па падоўжнай восі, з абодвух бакоў ад яго размяшчаліся паліўныя бакі. Асноўная баяукладка была ў нішы вежы, гэтак жа за бранявой перагародкай і з вышыбнымі панэлямі.

Сумесныя выпрабаванні праходзілі з 31 студзеня па 7 мая 1976 года. Высвятлілася, што абодва танкі адпавядалі патрабаванням для новага танка. З верасня па снежань 1976 года ў ЗША гэтак жа праходзілі выпрабаванні Леапарда 2 AV, абсталяванага 105-мм гарматай. Нямецкі танк паказаў добрыя хадавыя якасці, надзейнасць і дакладнасць стральбы. Аднак ён быў даражэй і некалькі саступаў амерыканскаму танку ў бранявой абароне і месцаванню баяукладкі. Таму было вырашана не прымаць яго на ўзбраенне.

Пасля выпрабаванняў быў абвешчаны конкурс на пабудову 462 танкаў (усталявальная партыя з 110 танкаў у першы год і 352 серыйных танкі ў другі). Дженерал Моторс прапанавала ніжэйшы кошт (208 млн долараў супраць 221 млн у Крайслера), аднак гэты кошт грунтаваўся на дызельным рухавіку, тады як войска аддавала перавагу ГТР. Дженерал Моторс было прадпісана распрацаваць варыянт з ГТР, а Крайслеру — з дызелем, гэтак жа было прадпісана падрыхтаваць танкі для лёгкай замены на 120-мм прыладу ў будучыні. «Крайслер» унёс дадатковыя змены ў праект, якія павысілі шанец на поспех: палепшыў канфігурацыю кампазітнай брані, абсталяваў адмысловай бранёй гэтак жа і маску прылады. У мэтах зніжэння кошту камандзір быў абсталяваны адводам ад прыцэла наводчыка замест незалежнага прыцэла (спрошчаны прыцэл наводчыка).

12 лістапада 1976 года было абвешчана пра выйгрыш варыянту Крайслера з ГТР. Ім атрымалася зменшыць кошт кантракту да 196 млн долараў. У той жа час як кошт кантракту Джэнерал Моторс пасля ўсталёўкі ГТР узрос да 232 млн (дызельныя варыянты абедзвюх фірмаў пасля занесеных змен каштавалі адпаведна 174 і 186 млн). Такім чынам, канчатковы варыянт танка каштаваў 422 тыс. долараў за адзінку супраць 432 тыс. за М60А3 (усе кошты ў доларах 1972 года).

Для выпрабаванняў другога этапу (тэхнічныя DT-II і ваенныя АД-II выпрабаванні) фірма Крайслер вырабіла 11 дасведчаных узораў танка ХМ1 з занесенымі зменамі. Выпрабаванні DT-II праводзіліся з лютага 1978 г. па верасень 1979 г., АД-II — з красавіка 1978 г. па люты 1979 г. Яшчэ да завяршэння другога этапу ў маі 1978 г. Пентагон зацвердзіў пабудову ўсталявальнай партыі з 110 танкаў, прызначаных для ўдзелу ў выпрабаваннях трэцяга этапу і для навучання асабовага склада танкавых падраздзяленняў. Першыя два з гэтых танкаў былі перададзены на адмысловай цырымоніі 28 лютага 1980-го. Тады ж танк атрымаў назву «Абрамс» у гонар генерала В’етнамскай вайны Крейтона Абрамса. Трэці этап выпрабаванняў тэхнічных і ваенных выпрабаванняў праходзіў адпаведна з сакавіка 1980 па верасень 1981 г. (DT-III) і з верасня 1980 г. па май 1981 г. (АД-III). 17 лютага 1981 г. танк пад пазначэннем «105-мм гарматны гусенічны танк М1» быў прыняты на ўзбраенне войска ЗША.

Танк выкананы па класічнай кампанавальнай схеме з аддзяленнем кіравання ў пярэдняй частцы машыны, баявым аддзяленнем у сярэдняй частцы і маторна-трансмісійным у кармавой. Экіпаж складаецца з камандзіра, наводчыка, зараджалага і механіка-кіроўцы.

Корпус і вежа — зварныя. У іх пярэдніх частках ужыта шматпластовае пасіўнае браняванне, падобнае англійскай брані «чобхэм», выкарыстоўванай на танках «Чэленджэр». Характэрным для «Абрамса» з’яўляецца вялікі вугал нахілу верхняга лэбавага ліста корпуса ў адносінах да вертыкальнай плоскасці (82 град) і вялікі зазор паміж вежай і корпусам. Пры зачыненым люку механік-кіроўца займае становішча напаўлежучы.

Мадыфікацыі M1 і M1IP узброены 105-мм наразной гарматай М68А1 (мадэрнізаваны варыянт брытанскай L7), стабілізаванай у дзвюх плоскасцях. У баекамплект уваходзяць 55 унітарных снарадаў з металічнай гільзай 5 выглядаў: апераныя бранябойныя падкаліберныя з які адлучаецца паддонам М735, М774, М833, М900, кумулятыўныя снарады М456А1 і М456А2, бранябойна-фугасны М393А2, з гатовымі стрэлападобнымі паражальнымі элементамі М494 і дымавы М416 (на аснове белага фосфару).

Асноўная частка баекамплекта да гарматы (44 унітарных стрэлу з 55) змесцавана ў ізаляваным адсеку кармавой часткі вежы. Астатнія стрэлы захоўваюцца ў ізаляваным адсеку ў корпусе танка (8 штук) і ў браняваным кантэйнеры на поліке вежы перад зараджалым (тры).

Пачынальна з 1985 года на танках «Абрамс» усталёўваецца 120-мм гладкаствольная гармата М256 (ліцэнзійны варыянт нямецкай гарматы Rheinmetall 120) таксама стабілізаваная ў дзвюх плоскасцях. У баекамплект уваходзяць унітарныя снарады з часткова згаральнай гільзай: апераныя бранябойныя падкалтібырныя з які адлучаецца паддонам М829, М829А1, М828А2, М829А3, кумулятыўны М830, падкаліберны кумулятыўна-аскепкавы М830А1, падкаліберны бетонабойна-фугасны М908, з гатовымі шарыкавымі дзівільнымі элементамі М1028.

У сувязі з вялікім дыяметрам гільзаў 120 мм стрэлаў боекамплект скарочаны да 40 (42 на М1А1НС і М1А2): 34 у нішы вежы (36 на М1А1НС М1А2) і 6 у корпусе танка; кладка на паліцы вежы адменена.

Дапаможнае ўзбраенне прадстаўлена 7,62-мм кулямётам М240, спараным з гарматай, другім такім жа кулямётам, усталяваным перад люкам зараджалага, і 12,7-мм кулямётам М2, змантаваным на камандзірскай вежцы. Боекамплект 11.400 патронаў калібра 7,62-мм і 1000 патронаў калібра 12,7-мм. На бартах вежы ўсталяваны два 66-мм шасціствольных гранатамётаў М250(чатыры чатырохствольных гранатамёта М257 на танках М1А1 і М1А1НС карпусы марской пяхоты) для пастаўкі дымавых завес.

На М1 «Абрамс» усталявана досыць сучасная сістэма кіравання агнём фірмы Хьюз Эйркрафт. У асноўны прыцэл наводчыка GPS убудаваны лазерны дальнамер і цеплавізійны прыбор. Дзённы канал мае дзве кратнасці павелічэння 3 і 10. Поле зроку стабілізавана ў вертыкальнай плоскасці. Маецца таксама дапаможны тэлескапічны нестабілізаваны прыцэл М920 з 8-кратным павелічэннем. Камандзір карыстаецца адводам ад асноўнага прыцэла наводчыка, пры неабходнасці ён можа весці агонь з гарматы замест наводчыка. Таксама ў камандзіра маецца трохкратны нестабилизированный перыскапічны прыцэл М938 для стральбы з 12,7-мм кулямёта, усталяваны ў круцельнай вежцы. Для кругавога агляду па перыметры камандзірскай вежкі таксама ўсталяваны 6 перыскопаў. Электронны балістычны вылічальнік выкананы на цвёрдацельных элементах, з высокай дакладнасцю разлічвае кутнія папраўкі для стральбы. У яго аўтаматычна ўводзяцца значэнні далёкасці да мэты (ад лазернага дальнамера), хуткасць бакавога ветру, тэмпература атачальнага паветра і вугал нахілу восі цапфаў гарматы. Акрамя таго, уручную ўводзяцца дадзеныя пра тып снарада, бараметрычным ціску, тэмпературы зарада, зносе канала ствала, а таксама папраўкі на разузгадненне кірунку восі канала ствала і лініі прыцэльвання.

На М1А2 перад люкам зараджалага ўсталяваны панарамны цеплавізійны стабілізаваны прыцэл камандзіра CITV. Замест круцельнай вежкі ўсталявана нерухомая з 8 перыскопамі, якая забяспечвае значна лепшы кругавы агляд. Прыцэл М938 ліквідаваны. Асноўны прыцэл наводчыка істотна мадэрнізаваны: ён атрымаў незалежную стабілізацыю ў дзвюх плоскасцях, лазерны дальнамер заменены на больш дасканалы, які працуе на вуглякіслым газе. Таксама цеплавізійны прыбор начнога бачання ўсталяваны ў механіка-кіроўцы (замест ЭОП).

Удасканаленню падверглася бартавая апаратура. Укаранёная танкавая інфармацыйна-кіравальная сістэма (ТИУС) IVIS, інерцыяльная навігацыйная сістэма, новая радыёстанцыя. Асобныя электронныя сістэмы злучаны паміж сабой праз шыну дадзеных MILSTD 1553D.

Бо ТИУС IVIS апынулася вельмі няўдалай, на мадэлі М1А2SEP яе замянілі на сістэму кіравання войскамі FBCB2. Акрамя таго, М1А2 SEP атрымаў цеплавізійныя камеры другога пакалення для наводчыка і камандзіра; навігацыйная сістэма дапоўнена прымачом NAVSTAR. FBCB2 таксама ўсталёўваецца пры мадэрнізацыі M1A1 па праграме AIM.

Газатурбінны рухавік AVCO Lycoming AGT-1500 выкананы ў агульным блоку з аўтаматычнай гідрамеханічнай трансмісіяй X-1100-3B. Блок масай 3860 кг можа быць заменены за 1 гадз.

Выбар газатурбіннага рухавіка амерыканскія спецыялісты тлумачаць яго перавагай у параўнанні з дызелем той жа магутнасці. Меншая маса, адносная немудрагелістасць канструкцыі, падвышаная надзейнасць і рэсурс. Таксама ГТР мае паніжаную задымленнасць і шумнасць, лепш задавальняе патрабаванням шматпаліўнасці, значна лягчэй запускаецца пры нізкіх тэмпературах. Асноўнымі недахопамі з’яўляюцца падвышаны выдатак паліва і паветра (у выніку сістэма ачысткі паветра займае ўтрая большы аб’ём у параўнанні з дызелем).

AGT-1500 з’яўляецца трохвальным рухавіком з двухрасходным восецэнтрабежным кампрэсарам, індывідуальнай камерай згарання тангенцыйнага размяшчэння, двухступеністай сілавой турбінай з рэгулёўнай сапловым апаратам першай прыступкі і стацыянарным колцавым пласціністым цеплаабменнікам. Соплавыея і працоўныя лапаткі першай прыступкі турбіны высокага ціску астуджаюцца паветрам, якія адбіраюцца на выхадзе з кампрэсара і што падаюцца праз адтуліны ў хваставіках лапатак. Максімальная тэмпература газу ў турбіне 1193 °C. Рэдуктар, размешчаны ўсярэдзіне корпуса цеплаабменніка, памяншае лік зваротаў на вывадным вале ГТР да 3000 аб/мін. Рухавік забяспечвае танку М1 «Абрамс» высокую приёмистость — да хуткасці 30 км/г танк разганяецца за 6 с.

З сярэдзіны 90-х пачалося масавае абсталяванне танкаў «Абрамс» дапаможнымі сілкавальнымі ўстаноўкамі (ДСУ). ДСУ мае магутнасць 5,6 кВт і месціцца ў браняванай скрыні, усталяванай у кошыку вежы.

Аўтаматычная гідрамеханічная трансмісія Allison X-1100-3B забяспечвае 4 перадачы пярэдняга ходу і 2 задняга. Яна складаецца з гідратрансфарматара з аўтаматычным блакаваннем, планетарнай каробкі перадач і бесступеньчатага гідрастатычнага механізму заваротку.

Паколькі дыяпазон планетарнай каробкі перадач пры чатырох перадачах пярэдняга ходу складае 6,5, то пры наяўнасці ГТР, які валодае падвышаным каэфіцыентам прыстасоўвальнасці, няма прынцыповай неабходнасці ва ўдзеле гідратрансфарматара ў фарміраванні цягавага высілка на гусеніцах пры паступальным руху танка. Ужыванне гідратрансфарматара ў дадзенай трансмісіі можа быць растлумачана тым, што яна стваралася для працы з поршневым рухавіком той жа магутнасці.

Хадавая частка танка ўключае па сем апорных коўзанак з вонкавай амартызацыяй і два падтрымных роліка на кожны бок, торсионную падвеску і гусеніцы з гумаваметалічным шарнірам і гумовымі чаравікамі. Шырыня гусеніц — 635 мм, даўжыня апорнай паверхні — 4575 мм. Дыскі апорных коўзанак выраблены з алюмініевага сплава. Дыяметр коўзанак — 635 мм. На першым, другім і сёмым апорных коўзанках усталяваны лопасцевыя гідраўлічныя амартызатары.

Прабег арыгінальных гусеніц Т156 з інтэграванымі(няздымнымі) гумовымі чаравікамі складаў 1100—1300 км, што было нашмат менш першапачатковых патрабаванняў у 3200 км. Гусеніцы Т156 аналагічныя па канструкцыі з гусеніцамі Т97 танкаў М60. Новыя гусеніцы Т158 са здымнымі гумовымі чаравікамі і обрезиненной бегавой дарожкай маюць гарантаваны прабег у 3360 км, хоць і цяжэй на 1,360 кг. Дадзеныя гусеніцы немагчыма замяніць у палявых умовах^{[крыніца?]}, а кошт іх істотна вышэй^{[крыніца?]}.

Ужыванне танка ў Іраку выявіла цэлы шэраг яго недахопаў. Лэбавая браня з’яўляецца даволі трывалай, але бакавая, верхняя і задняя ўразлівая для любога гранатамётнага агню. Па дадзеных замежных адмыслоўцаў^{[крыніца?]}, рэактыўныя гранаты ПГ-7В з верагоднасцю 55 % дзівяць «Абрамс» у борт вежы і борт корпуса над коўзанкамі; з верагоднасць 70 % — у дах вежы. Задняя частка вежы ўразлівая нават для траплення буйнакаліберных кулямётаў (ДШК). Параза гэтай часткі прыводзіць да пашкоджання сілкавальных усталёвак, прабіццю паліўных бакаў і ўзгаранню танка.

Збеднены ўран як у брані, так і ў боекамплекце^[1] высокатаксічны і радыеактыўны, браня са збедненым уранам пад дзеяннем снарадаў гарыць пры тэмпературы 1000 ° C і вылучае высокатаксічныя часціцы, якія выкідвае вонкі з часціцамі брані і снарада ў працэсе пранікнення снарада ў браню (згарае да 70 % снарада)^[2].

• M1 (1980) — базавая мадэль. 105-мм наразная гармата, боекамплект 55 снарадаў.
• IPM1 (1984) — узмоцнена лэбавае браняванне корпуса і вежы(узровень M1A1), мадэрнізаваная падвеска і трансмісія, уведзены электраспуск ЗПУ.
• M1A1 (1985) — 120-мм гладкаствольная гармата, боекамплект 40 снарадаў, новая калектыўная сістэма абароны ад ОМП з убудаваным кандыцыянерам.
• M1A1HA (1988) — узмоцнена браняванне вежы(ужыта браня са збедненым уранам).
• M1A1HC (1990) — дапрацоўкі ў адпаведнасці з патрабаваннямі КМП, боекамплект павялічаны да 42 артылерыйскіх стрэлаў.
• М1А1НА+ (1991) — аналагічны M1A1HC, але ўзмоцнена браняванне лба вежы.
• М1А1D (2000) — баявая інфармацыйна-кіравальная сістэма FBCB2.
• M1A1AIM — мадэрнізацыя раней пабудаваных танкаў. Цеплавізар другога пакалення для наводчыка, бяспечны для вачэй лазерны далямер, цеплавізійны прыбор назірання для механіка-кіроўцы, * сістэма кіравання войскамі FBCB2, тэлефон для сувязі з пяхотай.
• M1A2 (1992) — незалежны цеплавізійны панарамны прыцэл камандзіра, новы прыцэл наводчыка са стабілізацыяй у дзвюх плоскасцях і бяспечным для вачэй далямерам, новая камандзірская вежка з 8 перыскопами (замест 6), цеплавізійны прыбор назірання для механіка-кіроўцы, баявая інфармацыйна-кіравальная сістэма IVIS. Узмоцненае браняванне. Боекамплект 42 стрэлы да прылады.
• M1A2SEP (2000) — у прыцэлы камандзіра і наводчыка ўведзены цеплавізійныя камеры 2го пакаленні (тэхналогія SADA II), усталявана сістэма кіравання войскамі FBCB2. Узмоцнена браняванне. Уведзены кандыцыянер.

• Вайна ў Персідскім заліве (1991)
• Міратворчая аперацыя ААН у Самалі (1992—1994, эпізадычна)
• Вайна ў Іраку (2003—н.ч.)

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме M1 Abrams
• Free Android Game «Tank Quiz 2» https://play.google.com/store/apps/details?id=com.knowworldoftanksmodern

Вонкавыя відэафайлы
	Запуск рухавіка танка M1A1.

• Фота і відэа танка Абрамс Архівавана 22 чэрвеня 2015.
• M1A1/A2 Abrams Main Battle Tank Information Архівавана 27 верасня 2005. (англ.)
• Main Battle Tank M1A1 Abrams Архівавана 12 сакавіка 2007. (англ.)
• M1A1 Abrams (англ.), M1A2 Abrams (англ.), M1A2 SEP Abrams (англ.)
• Anatomy of an M1 Abrams (англ.)
• M1 Abrams (англ.)
• warfront.ucoz.ru/publ/m1_abrams/2-1-0-3
• Т-90А супраць абрамса
• M1 Tank Urban Survivability Kit (TUSK), M1A1 AIM Upgrade Архівавана 11 кастрычніка 2007., and M1A2 SEP Upgrade on Defense-Update.com Архівавана 10 лютага 2007.